Tíminn - 14.12.1972, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 14. desember 1972
TÍMINN
11
Frestur er verstur
Samkvæmt áliti valkostanefndar er nú við
talsverðan vanda að fást i efnahagsmálum
þjóðarinnar, en þó minni en oft áður, þegar
sérstakar efnahagsráðstafanir voru gerðar.
Þessi vandi er eigi að siður þannig vaxinn, að
nauðsynlegt er að ráðast gegn honum strax, en
láta lausnina ekki dragast á langinn. Allur
dráttur mun gera lausnina erfiðari.
Ljóst dæmi um, hve háskalegur frestur er,
eru viðbrögð ,,viðreisnarstjórnarinnar” haust-
ið 1970. Þá var ljóst, að nauðsyn var sér-
stakra efnahagsaðgerða. Margir forustumenn
Sjálfstæðisflokksins gerðu sér þetta ljóst, en
töldu hins vegar, að samstaða gæti ekki náðst
um lausn vandans fyrir kosningar. Þessvegna
var það tillaga þeirra, að þá þegar yrði efnt til
þingkosninga. Alþýðuflokkurinn reis hins veg-
ar gegn þessu undir forustu Gylfa Þ. Gisla-
sonar. Tillaga hans var sú, að enn skyldi gripið
til sama ráðs og rikisstjórn Alþýðuflokksins
greip til fyrir þingkosningarnar haustið 1959 og
„viðreisnarstjórnin” fyrir þingkosningarnar
1967. Þetta ráð var i þvi fólgið að fyrirskipa
verðstöðvun til bráðabirgða og fresta svo lausn
allra efnahagslegra vandamála fram yfir
kosningar. Niðurstaðan varð sú, að farið var að
þessum ráðum Alþýðuflokksins.
Afleiðingin varð sú, að engin islenzk rikis-
stjórn hefur látið eftir sig óleyst eins mörg og
erfið efnahagsleg vandamál og „viðreisnar-
stjórnin.” Með verðstöðvuninni hafði mörgum
stórfelldum verðhækkunum verið frestað um
stundarsakir, en óhjákvæmilegt var, að þær
kæmu fyrr en siðar til framkvæmda. Samið
hafði verið við opinbera starfsmenn um veru-
legar kauphækkanir, sem kæmu til fram-
kvæmda eftir kosningarnar. Rétt eftir kosn-
ingarnar féllu einnig úr gildi allir kaupsamn-
ingar milli atvinnurekenda og verkalýðsfélag-
anna,og hlutu mjög verulegar kauphækkanir
að koma þá'til sögunnar. Loks höfðu verið sett
lög um hækkanir á bótum almannatrygginga
og mörgu öðru, en sett i þau það bráðabirgða-
ákvæði, að lögin skyldu ekki koma til fram-
kvæmda fyrr en nokkrum mánuðum eftir kosn-
ingar.
Þá hafði verið gengið þannig frá framlagi til
niðurborgana i fjárlögum fyrir 1971, að það
var miðað við fyrstu 10 mánuði ársins, en ekki
allt árið!
Þannig biðu óleyst efnahagsvandamál i öll
um áttum, þegar „viðreisnarstjórnin” lét af
völdum og núv. rikisstjórn tók við. Það rættist
fullkomlega, sem færasti hagfræðingur fyrrv.
stjórnarflokka, Ólafur Björnsson prófessor,
hafði spáð, að við myndi blasa hrein hroll-
vekja, þegar verðstöðvuninni lyki.
Sá vandi, sem nú er glimt við i efnahagsmál-
um, rekur að verulegu leyti rætur til þessa
óhugnanlega viðskilnaðar fyrrv. rikisstjórnar.
Ef „viðreisnarstjórnin” hefði brugðizt
djarflega við þeim vanda, sem var haustið 1970,
i stað þess að fresta lausn hans, myndi ástand-
ið vera allt annað og betra i dag.
Til þess eru vitin að varast þau. Og það, sem
núv. rikisstjórn þarf ekki sizt að varast, er for-
dæmi „viðreisnarstjórnarinnar” frá haustinu
1970. Vanskilavixlarnir, sem hún lét eftir, ættu
að vera næg viðvörun um það.
A.M. Rendel, The Times:
Ceausescu styrkir tengslin
við stjórn Sovétríkjanna
Afstaða Rúmena til Kfnverja hefur breytzt
Ceausescu og frú
RÚMENIA hefir verið á
eðlilegum krossgötum árásar-
herja siðustu tvær aldirnar.
bessi erfiða hnattstaða lands-
ins veldur þvi, að tviskinnungs
gætir ævinlega i stefnu lands-
manna. Nú eru tvær megin-
stefnur uppi og stangast á.
Nú.eins og ávallt áður.gætir
eindregins og djúpstæðs vilja
til sjálfstæðis gagnvart
drottnandi veldi i umhverfinu,
sem nú er Rússland. Eins og
stendur kemur viljinn til sjálf-
stæðis gagnvart Rússlandi
óbeint fram i þvi, hve Rúmen-
ar eru áfjáðir i sérstök tengsl
við Efnahagsbanda1ag
Evrópu að fyrirmynd Júgó-
slava. Rússar eiga ekki auð-
velt með að beita sér gégn
þessu, þar sem þeir eru sjálfir
að berjast fyrir auknum við-
skiptum við Vestur-Evrópu.
Annar vottur sjálfstæðisvið-
leitninnar kom fram i mál-
flutningi Ceausescu forseta á
ferð hans um Afriku fyrir
skömmu. bar talaði hann yfir-
leitt miklu likara eins konar
Titó, sem væri að leiða þriðja
heiminn, en ánægðum
kommúnistaforingja frá
Austurveldunum.
briðja einkennið er mikil-
vægast og kann að fela i sér
nokkurn háska, en það er for-
usta Rúmena i baráttunni fyr-
ir ráðstefnu um öryggi og
samvinnu i Evrópu. Rúmenar
gera sér vonir um, að ráð-
stefnan og afleiðingar hennar
leiði til stóraukinna samskipta
austrænna og vestrænna rikja
og torveldi Rússum að breiða
sinn valdavæng eins þétt yfir
Austur-Evrópu og áður.
ANNARRAR stefnu gætir
einnig i Rúmeniu, en hún á sér
ekki jafn djúpar rætur og
frelsisviljinn, en er þess meira
áberandi. betta er stefna um
aukin tengsl við Rússland.
Rúmenar nutu i rikum mæli
þess sjálfstæðisauka, sem fól-
st i eindreginni og afar vin-
sælli andstöðu Ceausescu for-
seta gegn innrásinni i Tékkó-
slóvakiu árið 1968. Nú er helzt
svo að sjá sem rikisstjórn
landsins hafi komizt að þeirri
hversdagslegu niðurstöðu, að
drottnun Sovétrikjanna sé ó-
umflýjanleg staðreynd dag-
legs lifs á þessari öld.
Til þessa bendir, að Rúmen-
ar hafa nú tekið allt aðra af-
stöðu til valdhafanna i Peking
en áður. Rússum hlýtur raun-
ar að hafa verið nokkur þyrnir
i augum, hve Rúmenar gerðu
sér dátt við Kinverja um sinn,
eða allt þar til að Ceausescu
forseti fór til Peking i júni árið
1971. Sú breyting hefir nú orðið
hér á, að efnahagssamvinnan
við Sovétrikin hefir á liðnu ári
verið mun nánari en áður og
Hin sameiginlega efna-
hagsnefnd Rúmena og Sovét-
manna hefir stuðlað að veru-
lega auknum viðskiptum.
Rúmenar hafa einnig verið
eftirlátari en áður i efnahags-
samvinnu Austurveldanna og
fallizt á að taka þátt i áætlun
um hráefnanám og vinnslu i
Sovétrikjunum. 1 ágúst 1971
neitaði Ceausescu forseti að
taka þátt i fundi Varsjár-
bandalagsins á Krim. 1 ár
brást hann við á annan veg og
sat fund bandalagsins i Prag i
janúar i vetur.
SAMBÚÐ Sovétmanna og
Rúmena hefir af og til verið
allstirð undangenginn áratug,
en við og við hafa þeir jafnað
ágreininginn og komið sér vel
saman um skeið. bessara um-
hleypinga var farið að gæta i
sambúðinni nokkru áður en
Rússar réðust inn i Tékkó-
slóvakiu. Nú er svo að sjá sem
Rúmenum virðist enn torveld-
ara að varðveita sjálfstæði sitt
en áður. Rikin, sem standa ut-
an Varsjárbandalagsins, veita
hvergi nærri það traust, sem
þeir höfðu gert sér vonir um.
Júgóslavar — nánustu sam-
herjar Rúmena — eiga eins og
sakir standa i miklum erfið-
leikum heima fyrir og eru auk
jiess að reyna að laga sambúð-
ina við Sovétrikin.
Rúmenar gerðu sér miklar
og bjartar vonir i sambandi
við komu Nixons forseta til
landsins i september. Nú eru
þeir hins vegar orðnir þeirrar
skoðunar, að Bandarikjamenn
viðurkenni drottnun Sovét-
manna yfir Austur-Evrópu.og
stuðnings sé þvi ekki að vænta
úr þeirri átt i viðleitninni til að
vera með annan fótinn utan
samtaka Austurveldanna.
Fyrr meir var stundum talað
um væntanlegan stuðning þri-
velda á Balkanskaga við Kin-
verja, eða Júgóslaviu,
Rúmeniu og Albaniu, en nú er
hætt að hafa þetta á orði.
RÚMENAR þóttust geta
vænzt vinsamlegri afstöðu
Vestur-býzkalands en aðrar
Austur-E vrópu-þjóðir, þar
sem Rúmenia hafði viður-
kennt Vestur-býzkaland i
janúar 1967, fyrst allra Aust-
ur-Evrópurikja að undan-
teknu Rússlandi. Sú varð hins
vegar raunin, að viðskipta-
jöfnuðurinn varð Vestur-bjóð-
verjum fljótt svo hagstæður,
að viðskipti landanna hættu að
aukast, og ný stefna Vestur-
bjóðverja gagnvart Austur-
veldunum olli miklum
breytingum. Rúmenar eru nú
komnir á þá skoðun, að Vest-
ur-bjóðverjar hafi mikinn hug
á Austur-Evrópu sem heild, en
sér i lagi þó á Austur-býzka-
landi.
Viðskiptasamböndin við rik-
in i V-Evrópu hafa litlum
breytingum tekið þar sem Rú-
menar hafa gert sér litið far
um að breyta miðstjórnar-
valdi sinu á efnahagsmálun-
um i þá átt að greiða fyrir
framleiðslusamvinnu. Ceaus-
escu forseti lýsir yfir sjálf-
stæði lands sins i heyranda
hljóði, en hefir jafnframt
reynt að draga úr óánægju
Sovétmanna með þvi að halda
kommúnismanum heima fyrir
sem allra hreinustum.
RÚMENAR eru nú teknir að
efast um, að þessi stefna hafi
fært þeim ávinning. Ceaus-
escu forseti eggjar menn lög-
eggjan að standa við fimm-
ára-áætlunina, en breytir
hinni ströngu miðstjórn afar
litið. Hann virðist hins vegar
gera sér far um að treysta
vald sitt með þeirri óvinsælu
aðferð að „skipta um flokks-
fulltrúa” sem oftast og viðast.
Með þessu tekst honum að
koma i veg fyrir, að væntan-
legir keppinautar festi sig i
sessi, en honum verður litið
ágengt i þvi að auka afköstin.
Fulltrúar þeirrar kynslóðar
flokksforustu, sem bráðum
tekur við i Rúmeniu, eru
sennilega farnir að velta þvi
fyrir sér, eins og samherjar
þeirra i öðrum rikjum Austur-
Evrópu, hvernig þeir eigi að
samræma óskorað vald
flokksins og hagstæða fram-
vindu og virkni efnahagsmál-
anna. Enn er gersamlega
óráðin gáta til hvaða úrræða
þeir kunna að gripa.
Þ.Þ.