Tíminn - 14.12.1972, Blaðsíða 13

TÍMINN
13
Kimmtudagur 14. desember 1972
Augljóst dæmi um þreytu i málmi, segja þeir, sérfræðingarnir.
— Þannig, að menn geti að
mestu sjálfir ráðið tæringunni á
húsþaki sinu, með þvi hvernig
þeir mála það?
—Já, það er hafið yfir allan efa.
—Hvaða verkefni eru á döfinni
hjá ykkur núna, þessa stundina?
—Aðalvandamálið, sem við er
að glima núna, eru rannsóknir á
hitaveitum úti um landið. Rann-
sóknarstofnun iðnaðarins og
Hitaveita Reykjav. hafa tekið
höndum saman við það verkefni,
en tæringarrannsóknir hafa lengi
verið stundaðar á vegum Hita-
veitu Reykjavikur, það hafa
þegar verið sett inn reynslustykki
i ýmsar hitaveitur, og fleiri stykki
verða látin i sama skyni á næstu
mánuðum. Þarna er um að ræða
þriggja til fjögurra ára samfellt
rannsóknarverkefni, en til-
gangurinn er að komast að raun
um, hvernig mismunandi
málmar standa sig i mismunandi
hitaveitu eða jarðvatni.
—Berast ykkur ekki oft fyrir-
spurnir frá atvinnuvegunum i
landinu?
—Við höfum unnið dálitið fyrir
skipasmiðastöðvar, til dæmis i
sambandi við sjólagnir i skipum,
ogvið höfum nýlega skrifað grein
um málningu. 1 iðnaðinum höfum
við reynt að ráðleggja mönnum i
sambandi við efnisval, og einnig
er stór þáttur i starfsemi
Rannsóknarstofnunar iðnaðarins
prófanir á rafsuðu og málmum,
og náttúrulega fléttast tæringar-
rannsóknirnar saman við það að
ýmsu leyti.
Hirðusemi?
—En hafið þið aldrei rannsakað
tæringuna i blessuðum land-
búnaðartækjunum? Það er nú sitt
af hverju búið að segja um hirð-
inguna á þeim, ef ég man rétt.
—Jú, við rannsökuðum einu
sinni tæringu i gömlum traktor.
—Var það ekki fróðlegt?
—Það var að minnsta kosti at-
hyglisvert.
—Heldurðu,að fslendingar séu
mikið verr á vegi staddir með
hirðingu á hlutum sinum, en
aðrar þjóðir?
—Þó að ástandið sé ekki gott
hérna heima, þá er viða pottur
brotinn. Við erum sjálfsagt ekki
mikið verr á vegi stödd en
nágrannaþjóðir okkar, hvað tær-
ingarvarnir snertir.
Uppgötvun For-Grikkja.
Annars langar mig að vikja
ofurlitið að þvi, sem þú sagðir i
upphafi. Spurningin var á þá leið,
hvar á Norðurlöndum fyrst hafi
verið unnið að rannsóknum á tær-
ingu i málmum. f samb. við
þetta er freistandi að geta þess,
að aðrir höfðu löngu fyrr veitt
þessu fyrirbæri athygli. Forn-
Grikkir tóku eftir þvi, að málmar
tærðust, einkum þó vopn og bryn-
klæði, en þau voru auðvitað úr
járni og stáli. Svo var það einn
spekingur þeirra, Plinius að
nafni, sem fann það út eftir
langar og flóknar rannsóknir, að
tæringin væri aðferð guðanna til
þess að lýsa vanþóknun á
styrjöldum. Eyðing málma var
refsingin sem guðirnir lögðu á
mennina fyrir að eigaiófriði.
Að svo mæltu kveðjum við
Keldnaholt og þökkum veittar
upplýsingar.
-VS.
Ásbjörn Einarsson verkfræðingur (t.v.) og Gunnlaugur Elíasson, efna-
H
Ræktarsemi við fortíðina
Guðmundur Böðvarsson:
KONAN SEM LÁ OTI.
146 bls.
Hörpuútgáfan,
Akranesi.
f fyrra sendi Guðmundur
Böðvarsson frá sér bók, sem
nefndist Atreifur og aðrir fuglar.
Þess var getið.að hér væri um að
ræða fyrsta eða fyrra bindi af rit-
safni, sem bæri heitið Linur upp
og niður.Nú hefur komið út annað
bindi i þessu safni. Sú bók heitir
Konan sem lá úti, og dregur nafn
af sinum fyrsta frásöguþætti.
Þessi þáttur f jallar um þann at-
burð, þegar Kristin Kjartansdótt-
ir frá Sigmundarstöðum i Hálsa-
sveit lá úti nær fimm dægur sam-
fleytl ,,án skjóls og afdreps og að
öllu vanbúin og stundum i blind-
bvl og versta veðri”. Hún hafði
dottið á launhálku og lá nú þarna,
sem hún var komin, lærbrotin og
mjaðmargrindarbrotin. Þetta
gerðistá þorranum veturinn 1949,
og vantaði þá Kristinu eitt ár i
áttrætt.
Sjálfsagt minnast sumir þess.
að hafa heyrt um þetta i útvarpi
og lesið um það i blöðum, þeir
sem á annað borð muna fréttir
tuttugu ár aftur i timann, eða
rösklega það. Engu að siður er
það hafið yfirallanefa, að sagan
hefur verið farin að fyrnast i hug-
um margra, sem hana heyrðu i
upphafi, og þvi á Guðmundur
Böðvarsson mikið þakkiæti skilið
fyrir að forða henni frá gleymsku.
Aö nær áttræð manneskja lifi slikt
af, og ekki aðeins lifi það, heldur
haldi sálarró sinni og jafnvægi
allan timann, það er slikt afrek,
að annars eins má lengi leita. Frá
þessu segir Guðmundur Böðvars-
son með þeim hætti, sem honum
er laginn. — Mér finnst still og
orðalag þessa kafla samboðinn
rólegri yfirvegun og æðruleysi
Kristinar, konunnar, sem lá úti.
Næsti kafii bókarinnar fjallar
um föður Guðmundar Böðvars-
sonar, Böðvar Jónsson, sem lengi
bjó á Kirkjubóli i Hvitársiðu.
Þessi frásöguþáttur birtist i
Timariti Máls og menningar árið
1956, en kemur nú til okkar i bðk,
örlitið breyttur frá fyrstu gerð.
Þaö er mikill vandi að skrifa
um þá, sem mönnum eru ná-
komnir. Þetta tekst Guðmundi þó
með ágætum. Honum er vandinn
ljós, og þess vegna fellur hann
ekki i þá gröf að slæva áhrif frá-
sagnar sinnar með of sterkum
orðum. Hann segir:
„Renni maður huganum til horf-'
ins ástvinar og leyfi honum að
dvelja þar við um sinn, þá hópast
þar að minningar, fleiri en tölu
verður á komið, og fleiri en
maður kærir sig um að gefa
öðrum hlutdeild i.” Og siðar
þetta: ,,Hann var maður fljót-
lyndur, eins og ég hef áður getið,
og funaði upp ef réttlætiskennd
hans var misboðið. Vægði hann
þá hvergi til og var misvel þolað
kapp hans, enda fráleitt að halda,
að hann hafi verið óskeikull öðr-
um fremur. En að erfa hnýfling-
ar við nokkurn mann,kom honum
aldrei til hugar. Hann skildi ekki
langrækni og kallaði hana fýlu”.
(Bls. 43). Þessi örlyndi tilfinn-
ingamaður átti lika til ,,þá
dreymni, sem gat látið hann
gleyma sér yfir góðri visu” og
,,hann var barnavinur og dýra.”
Þetta er góös manns lýsing.
Þannig eru göfugmenni. Og það
er óhætt að slá þvi föstu, að þessir
tveir fyrstu frásöguþættir i bók
Guðmundar Böðvarssonar eru
báðir svo ágætir, að þeir einir
myndu nægja henni til langlifis,
þótt ekki kæmi fleira til.
Næsti þáttur heitir Ferð fram
og til baka. Þar segir frá eftir-
minnilegri sendiför með áriðandi
bréf. Höfundurinn fór ferðina
sjálfur, þá tólf ára að aldri. Þetta
var um vetur, og lýsing Guð-
mundar á myrkfælni og geig hins
GiiöniiiiHliir Böðvarsson.
unga sendimanns er afburðagóð.
En erindi hans er bezt að rekja
ekki hér, það geta þeir lesið, sem
bókina eignast (og ég trúi, að þeir
verði margir.)
Næst segir frá kynlegum gesti,
er að garði bar á æskuheimili
Guðmundar. Þessi þáltur er vel
skrifaður, en þó tæpast sérlega
minnisstæður.
Siðan kemur langur þáttur,
sem ber heitið Heiman ég fór.
Vafalitið er hann „sannur”, enda
hefur svo sem annað eins gerzt —
jafnvel á okkar dögum. Engu að
siður hlýtur manni að blöskra sú
illmennska, sem þar er sýnd um-
komulitlum dreng, jafnframt þvi
sem maður undrasl og dáir karl-
mennsku hans og úrræði að drifa
sig að heiman og koma aldrei
framar á æskustöðvar sina^r.
Þá fer nú senn að saxast á bók
Guðmundar Böðvarssonar. Næsti
þáttur heitir Inflúensa. Hann er
léttur og skemmtilegur aflestrar,
en heldur þykir mér hann veiga-
litill — að minnsta kosti til þess að
vera skrifaður af snillingnum i
Hvitársiðunni. Engu að siður
lifgar hann heilmikið upp á
heildarsvip bókarinnar.
Að lokum er svo þáttur, sem
heitir Jön og ég, Sigriður og
Hinrik. Þetta er ferðasaga, frem-
ur stutt, undur sakleysisleg á
yfirborðinu, en ðskaplega háösk
undir niðri. ,,Hún Sigriður hélt á
tveim töskum, sinni i hvorri hendi,
og leit við mér og þekkti mig ekki
um leið og ég gekk þar hjá. En
hann Jón leit ekki upp, heldur
studdi sig við bilinn með annarri
hendi, en hinni hélt hann fyrir
brjóst sér og stóö f þeim mesta
keng,sem myndaður verður af
löngum og mjóum manni. Nú
þurfti hann ekki lengur að hafa
áhyggjur af henni Sigriði undir
seglinu og það hafði sjóveikin
notað sér. Hann kúgaðist ákaf-
lega.”
Það væri mikill skortur á hátt-
visi við væntanlega lesendur
bókarinnar að fara nú að lýsa sjó-
ferðinni, sem þarna er á undan
gengin. Það má mikið vera, ef
ekki eiga margir eftir að
skemmta sér yfir henni.
Þannig er þá i mjög stórum
dráttum efni þessarar bókar.
Málfar Guðmundar Böðvarsson-
er er slikt, að sizt situr á skussum
og meðalmönnum að vera að
burðast við að gagnrýna það. Þó
get ég ekki látið^eraað minnast á,
að mér er ami að hinu gamal-
kunna orðalagi ,,af og til”, sem
löngum hefur veriðáhvers manns
vörum á Islandi. Að ég nú ekki
tali um drauginn ,,til að byrja
með”, sem þó er á hröðu undan-
haldi, góðu heilli. En þetta tvennt
kemur fyrir, sinu sinni hvort, i
bók Guðmundar. Annað er á bls.
118, en hitt á bls. 119, hvort
tveggja neðstá siðu. Og neðarlega
á bls 51 gefur þetta að lita og
minningum sem vöktu manni
beig i brjósti þegar birtu brá”.
Heldur er nú þetta mikið örlæti á
b-in, og vissuiega myndi Guð-
mundur Böðvarsson aídrei leyfa
sér slika,, ofstuðlun” i bundnu
máli.
Það kemur vist engum á óvart
lengur, þótt Guðmundur
Böðvarsson sendi frá sér þjóðleg-
an fróðleik. Þótt flestir hafi fram
að þessu fyrst og fremst litið á
hann sem Ijóðskáld, og þótt hann
eigi sinar miklu vinsældir fyrst og
l'remsl ljóðum sinum að þakka,
þá er hitt þó engu siður stað-
reynd, að hugur hans hefur lengi
hneigztað margvislegum fróðleik
um það lif, sem lifað hefur veriö i
þessu landi. Hver maður, sem les
Saltkorn i mold með sæmilegri
athygli, hlýtur að sannfærast um,
að þar er verið að setja á svið
þjóðlifslýsingu, og hana ekki af
lakara laginu, þótt yíir hana sé
brugðið skraulklæðum gaman-
semi og markvissrar fyndni.
Meira að segja Næpan - smá-
sagan, sem bæði ég og margir
aðrir hafa gert rangt til - hún er
ekki skáldsaga i venjulegri merk
ingu þess orðs, heldur beinhörð
sagnlræði. Gamla konan sagði
sögu sina eins og þar er rakið, og
sá, sem á hlýddi, var enginn
annar en höfundurinn sjálfur,
Guðmundur Böðvarsson. Þessi
saga birtist fyrst á prenti i des-
embermánuði árið 1949, fyrir rétt
um 23 árum, svo að auðséð er, að
sagnfræðilegur áhugi Guðmund-
ar er ekki nýr. Þessi nýja bók er
enn ein sönnunin um ræktarsemi
hans við liðinn tima.
Um það skal engu sp&ð, hvort
framhald verður á hinu nýja rit-
safni Guðmundar Böðvarssonar,
Linur upp og niöur. Spádómar
eiga það til að koma höfundum
sinum óþyrmilega i koll. Samt
leggst það einhvern veginn i mig,
að gamlir og nýir aðdáendur Guð-
mundar myndu engu siður þiggja
eitt beini enn af Saltkornum i
mold. — En það er nú kannski
aðeins persónulegur smekkur.
—VS.
Litli Rauður og fleiri sögur
Litli Rauður og fleiri sögur,
heitir falleg barnabók eftir Ólöfu
Jónsdóttur. í bókinni eru tiu
barnasögur og eitt ljóð með nót-
um, „Sérhvert framtiðarspor”.
Lagið er eftir Ingibjörgu Þor-
bergs. Bókin er i stóru broti,
óbundin og i útliti eins og barna-
bækur gerðust beztar i gamla
daga, með fallegri teiknimynd á
kápu. Inni i bókinni eru einnig
margar fallegar myndir eftir
Gisla Sigurðsson. Þetta er
fimmta barnabók ólafar
Jónsdóttur, sem mun vera
kunnust fyrir Gumma og Palla i
Texas, sem lesin var i útvarpið.
Ekki sést á bókinni, hver út-
gefandinn er, en hún er prentuð i
Prentverki og er 52 blaðsiður að
stærð.