Tíminn - 16.03.1973, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 16. marz 1973
„PABBI, MIG LANGAR AÐ
Sagt frá fyrstu konunni, sem tók flugpróf á Norðurlöndum
fi
— Pabbi, mig langar svo I
„Junker” hrópabi stúlkan i sim-
ann frá Þýzkalandi, og reyndi aö
gera timburkaupmanninum, Nils
Jakobsen I Narvik, skiljanlegt, aö
hún ætti viö flugvél. Hvort um var
aö kenna slæmu sambandi eöa
misskilningi, skal ósagt látiö, en
unga stúlkan varö syngjandi glöö
þegar hún heyröi fööur sinn
segja: Já, já, Gidsken, ef þig
langar til, og ef þú hefur peninga,
þá skaltu bara kaupa eina slika...
Og heim til Narvfkur kom
Gidsken Jakobsen f spegilgljá-
andi álklæddri Junker flugvél.
betta er ein af sögunum um
Narvikur-stúlkuna, fyrsta kven-
flugmann Noregs og Noröur-
landa, en hún hefur um 60 ára
skeiö átt litrika tilveru, og upp-
lifaö meira en margar kynsystur
hennar.
Gidsken Jakobsen var meö
„véladellu” allt frá unga aldri.
Flugáhuginn leyndist undir niöri
og brauzt út af fullum krafti
sumariö 1928, þegar Nobel-leiö-
angurinn var undirbúinn og Wixt-
or Nilsson millilcnti I Narvik á
stóra sænska jukernum „Upp-
land”. 1 bakaleiöinni heimsóttu
Umberto Maddalena i Savoia og
Pier Luigi Penzo á Dornier Wal
járnbæinn og ekki minnkaöi flug-
áhuginn hjá stúlkunni viö þaö.
Um jólaleytiö sama ár sam-
þykkti faöirinn, Nils Jakobsen, aö
Gidsken mætti fara á flugskóla. 1
sameiningu uppgötvuöu faöir og
dóttir, aö eini almenni flugskól-
inn, sem til greina kom, var AB
Aeromateriel i Stokkhólmi, og
þar hóf stúlkan frá Narvik nám i
janúar 1929, og var þá eina kven-
persónan i 17 manna nemenda-
hópi. Skólastjóri skólans var Carl
Florman flugstjóri, en meöal
fyrirlesara voru Wictor Nilsson
og Albin Ahrenberg, sem kenndu
undirstööuatriöi flugs s.s.
siglingafræöi, veöurfræöi og loft-
aflfræöi.
Flugskólinn hlýtur aö hafa
veriögóöur, þvii umræddum hópi
voru m.a. nöfn eins og Carl
Gustaf von Rosen, Kurt
Björkvall, Toral von Wachnfeldt
— menn, sem siöar uröu frægir I
sænskri flugsögu.
A þessum timum var heldur
litiö um flugvelli og æfingasvæöi I
Stokkhólmi. Verklegu æfingarnar
fór þvi fram á Isilögöu vatninu
Váetan, þar sem nemendurnir
höföu til umráöa þrjár Moth-flug-
vélar á skiöum og hjólum, og aö
loknum flugdegi voru vængirnir
lagöir saman og flugvélarnar
voru dregnar i mátulega stór
skýli.
Aö lokum kom aö prófdeginum,
og þá stóö Gidsken sig meö mikilli
prýöi, og þaö var ekki sizt þvi aö
þakka, aö hún haföi fengiö auka-
tima hjá finnska flugmanninum
Gunnar Lihr. Hann flaug reglu-
lega meö póst milli Stokkhólms
og Ábo eöa Helsinki, og tók
Gidsken oft meö sem aöstoöar-
flugmann. Sumariö 1929 gekkst
Narvikur-stúlkan undir flugpróf
hjá finnska höfuösmanningum
Georg Jáderholm, og þegar henni
skaut upp hjá fööur sínum I
Narvik, gat hún lagt á boröiö bæöi
sænskt og finnskt flugmanns-
skirteini. Meö skirteinin I
höndunum fór Gidsken Jakobsen
út I heim, þvi hún trúöi þvl aö
flueiö mvndi breyta heiminum.
Haustiö 1929 komst flugkonan
unga I snert viö blaöamennskuna,
þvi aö þá reiö á aö útvega myndir
frá brúökaupi Mörtu og Ólafs
krónprins I Noregi. Ungfrúin,
Ahrenberg og Roll voru tilbúin I
myndaflutningana meö tvær
Junker-vélar og eina Moth-vél.
Þvi miöur seig þokan niöur yfir
Oslófjöröinn og kom i veg fyrir
flugtak. Heiöurinn af þvi aö koma
myndunum til Stokkhólms fékk
Norömaöurinn Lies, sem flaug á
Klemm-vélinni sinni i austurátt,
meö stefnu á Karlstad I Sviþjóö.
Þaöan var myndunum ekiö til
Stokkhólms.
Ariö 1929 uröu umskipti I llfi
Gidsken. Þá tókst henni aö fá
fööur sinn til aö leggja fé I kaup á
finnskbyggöri Saaski II flugvél.
Vélin tók tvo menn, og var meö 9
strokka Siemens motor SH 12,
sem var 120 hestöfl.
Slöar keypti Gidsken Junker F
13, sem var smiöuö 1916, sem var
svo gott sem ný eftir skoöun og
viögerö. Vélin var skráö á nafn
Gidsken meö norskum einkennis-
stöfum og gefiö nafniö „Masen”
Flugvél þessi var tiltölulega stór
á þeirra tima mælikvaröa, og var
notuö til farþegaflugs meö 4-5 far-
þega, auk leiguflugs og annars
konar flugs.
Birgeir Jakobsen var áöstdöar
flugmaöur, þegar Gidsken og
hann uppliföu atburö, sem fólk
venjulega dreymir aöeins um.
Þau voru á flugi yfir Sognsæ,
þegar Jumo hreyfillinn losnaöi
frá vélinni og sökk I djúpiö. Auk
þess hvarf tveggja metra stykki
úr flugvélinni út I loftiö, og kælir-
inn festist á ööru flotholtin. Þegar
hálft tonn var skyndilega fariö af
Junkernum, fór vélin úr jafnvægi,
og byrjaöi aö missa hæö. Meö
sameinuöum kröftum tókst flug-
mönnum aö rétta flugvélina viö.
Þau svifu svo neöar og neöar, þar
til tvö hundruö metrar voru i naf
flötinn, en þá beygöu þau og lentu
siöan eölilega. Fyrir þetta afrek
fékk Gidsken Jakobsen eftirlik-
ingu af flugvél úr silfri meö
kveöjum og árnaöaróskum frá
prófessor Junker.
Óhappiö hræddi ekki ungfrúna,
þvi aö stuttu slöar keypti hún
Loening Air Youth vél. Flugvélin,
sem tók tíu manns, skemmdist
einu ári siöar á vatni I Noröur-
firöi, þegar hún rakst á trjábol.
Allt fram til slöari heims-
styrjaldarinnar átti flugkonan
tvær litlar Junker K 16, og þær
báru hróöur hennar og Narvíkur
vlöa. Vélarnar voru bæöi notaöar
til áætlunarflugs og leiguflugs,
auk þess sem þær voru notaöar
til auglýsingaflugs og og margs-
konar annarra flugferöa.
Ekki veröur minnzt á Gidsken
Jakobsen án þess aö minnast á
afskipti hennar af blaöamennsku,
en til þess þarf aö fara nokkur ár
tilbaka.Haustiöl930bárust stór-
fréttirnar um fund Andrée á
Kviteyju, og á meöan leiöangur
Gunnars Horns prófessors var á
heimleiö á ishafsskipinu „Bratt-
vaag”, söfnuöust um 70 blaöa-
menn saman i Tromsö, til aö vera
fyrstir meö fréttirnar. Vegna
þess aö leiöangurinn var kostaöur
af ríkinu, var sent skeyti frá
æöstu stööum þess efnis, aö eng
inn mætti fara um borö I „Bratt-
vaag” áöur en búiö væri aö semja
og leggja skýrslu um leiöangur-
inn. Þetta kom hins vegar ekki I
veg fyrir aö Daniel Berg ritstjóri
á Stokkhólmsblaöi leigöi finnska
sjóflugvél og héldi i noröur. Hann
réöi Gidsken Jakobsen sem leiö-
sögumann i feröina.
Þau voru I miklum vafa um
hvaöa stefnu „Brattvaag” myndi
fylgja á heimleiöinni, og þau voru
i algjöru ráöleysi, þegar þau
millilentu I Tromsö. Þar náöi
Gidsken sambandi viö ishafs-
fræöinginn Holm, sem ráölagöi
þeim fyrst aö fljúga til Hammer-
fest, og þaöan I vestur, þar til þau
sæju skipiö. Gidsken og áhöfnin
fylgdu ráöleggingunum og brátt
fundu þau „Brattvaag” úti á
rúmsjó. Þau lentu skammt frá
skipinu, og Eliasson skipstjóri lét
setja út léttabátinn til aö spyrjast
fyrir um hvort vélin þarfnaöist
aöstoöar. Þaö þarf vlst ekki aö
lýsa undrun þeirra á „Bratt-
vaag” þegar þeir sáu kvenflug-
mann standa á flotholtinu, og hún
baö um aö fá aö fara um borö i
skipiö og fá eitthvaö matarkyns,
auk þess sem hún væri gegnköld!
Peder Eliasson skipstjóri
færöist undan I fyrstu, en eftir aö
hafa ráöfært sig viö Gunnar Horn
leiöangursstjóra, fékk Gidsken aö
koma inn fyrir boröstokkinn og
Stokkhólmsritstjórinn fékk aö
fljóta meö sem Hfvöröur. Á
meöan Daniel Berg ritstjóri þagöi
eins og steinn sló Gidsken þvi
fram, hvort þeir heföu veriö
heppnir meö veiði. Leiöangurs-
stjórinn varö eitt stórt spurninga-
merki, og spuröi, hvort hún vissi
ekki um Kviteyjar, eöa aö
„Brattvaag” væri innanborös
meö jaröneskar leifar Salomons
August Andrée og Nils Strind-
berg, auk meirihluta þess, sem
þeir létu eftir sig. Gidsken þóttist

Hve mikla streitu þolum við?
Aö hafa tima til þess að lifa, að
mega vera að þvi að anda og
njóta lifsins, — þetta er eitt
stærsta vandamál flestra manna
á okkar dögum. Við þrælum og
streöum til þess aö okkur megi
liöa vel, en megum ekki vera aö
þvi aö njóta velliðanarinnar. Viö
eigum of annrikt, höfum of mikl-
ar áhyggjur og sveitumst undir
þunga ábyrgðarinnar.
Kanadiski geölæknirinn, Hans
Selye, fann upp oröiö stress um
þetta fyrirbæri, sem svo mjög
einkennir okkar tíma. Of mikil
streita veldur kransæöastiflu,
magasári og þunglyndi. Þó er
viss skammtur af streitu hollur.
Viö vinnum betur og erum
hamingjusamari, ef viö höfum
eitthvaö takmark til þess aö
stefna aö. Hæfilegur metnaður
gerir aöeins gott. Hið vélgenga
öryggi, rafmagn og önnur þæg-
ingi, eru lika hlutir, sem eiga vel
við marga.
Varnarkerfi likamans
Þegar viö verðum fyrir geös-
hræringum, vex framleiðsla á
andrenalini, og það skipuleggur
viöbrögð líkamans. Hjarta og
vöövar eru reiðubúin til varnar.
Viö erum tilbúin að berjast eöa
flýja. Þaö var einmitt þetta, sem
var hjálp steinaldarmannsins,
þegar hann stóð augliti til auglitis
viö villidýr, en nútimamaöurinn á
við miklu fleiri árekstra aö striöa.
Rifrildi, veikindi innan fjölskyld-
unnar eða tómur sjóöur — við
þetta er ekki hægt aö ráöa meö
vöövaaflinu. Hér þarf miklu
fremur aö hugsa skýrt. Meö öör-
um orðum: Hinir ótal smá-
árekstrar, sem hver maöur geng-
ur daglega I gegnum, reyna mjög
á likama okkar og slita kröftum
hans. Þá fáum viö einkenni streit-
unnar. Við finnum til undarlegrar
þreytu, veröum þunglynd, eld-
umst fyrir timann og fáum ef til
vill magasár.
Hvað er hægt aö gera? Hans
Selye segir, aö viö eigum aö haga
okkur eins og umferöariögreglu-
þjónninn, sem gefur rautt ljós.
Vissul. höfum við fengiö aövörun
frá likama okkar og eigum aö
haga okkur samkvæmt því. Slikt
er aö vlsu auövelt aö segja, en þaö
getur orðiö erfiöara I fram-
kvæmd. Samvizka okkar og þær
siöareglur, sem viö flest erum al-
in upp viö, koma I veg fyrir aö viö
getum kastað frá okkur þessum
viöbrögöum steinaldarmannsins,
þvl aö á samvizkusemi og skyldu-
rækni einstaklingsins hvilir
nútlma þjóöfélag. En þjóöfélagiö
lætur sig litlu skipta, hvort þegn-
ar þess eru hamingjusamir eöa
ekki. 1 þess staö er okkur skákaö
I umhverfiö eins og viljalausum
peöum. Við fáum góö hfbýli, pen-
inga til matarkaupa og sjónvarp
til þess að horfa á. Viö höfum lög-
boðiö sumarfrí og fimm daga
vinnuviku. Viö eigum notalegan
krók I dagstofunni. En megum viö
vera aö þvi aö anda?
Gerum okkur grein fyrir
staðreyndum
Buddha sagði, að leiöin til
frjálsræöis væri að komast frá
veruleikanum, jafnvel afneita
honum. Selye telur, að við ættum
aö viðhafa dálltinn buddisma og
spyrja sjálf okkur, hvort viö skilj-
um veruleikann rétt. Og hvort
þetta, sem við köllum veruleika,
vinnan, peningarnir og margt
annað, sem viö teljum sjálfsagö-
an hlut, er i raun og veru eins
þýöingarmikiö og viö viljum vera
láta. Biblian hefur einnig mikinn
boöskap að flytja nútímamannin-
um: „Hvað stoöar þaö manninn,
þótt hann eignist allan heiminn,
en fyrirgeri sálu sinni?”
Til þess að geta brugðizt rétt
við þurfa menn að vita, hvenær
Framhald á bls. 19

Finnurðu til magnleysis gagnvart daglegum erfiðleikum?
Vaknarðu of snemma, án þess að geta sofnað aftur?
Verður þú ergilegur vegna seinlætis annarra?
Hefur þú slæma samvizku af því að geta ekki verið með
fjölskyldu þinni?
Þá er að stinga við fótum, minnka við sig vinnu,
breyta um lifnaðarhætti, — hvíla sig