Tíminn - 29.09.1973, Síða 7

Laugardagur 29. september 1973
TÍMINN
7
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Blaöaprent h.f
>—
Ekkert nýtt í bréfinu
frá Heath
Það var sameiginlegt álit hinnar sérstöku
sérfræðinganefndar, utanrikisnefndar og rikis-
stjórnar, að tilraunir ensku freigátunnar
Lincoln til árekstra við Ægi siðastl. laugardag,
væru óumdeilanlegar. í samræmi við það bar
rikisstjórninni að slita stjórnmálasambandinu
við Breta samkvæmt fyrri yfirlýsingu hennar
um að frekari ásiglingar brezkra herskipa á
islenzk varðskip myndu leiða til stjórnmála-
slita. Samkvæmt þessu hefur rikisstjórnin til-
kynnt, að stjórnmálaslitin komi til fram-
kvæmda 3. október næstkomandi, ef brezka
rikisstjórnin hefði ekki áður kallað herskipin
úr islenzkri fiskveiðilandhelgi.
Ástæðan til þess, að rikisstjórnin frestaði
stjórnmálaslitum um nokkra daga, var sú, að
Ólafi Jóhannessyni forsætisráðherra hafði 26.
þ.m. borizt bréf frá Edward Heath forsætisráð-
herra, þar sem hann lýsti áhyggjum sinum yfir
þorskastriðinu. í bréfinu voru hins vegar ekki
neinar nýjar tillögur til lausnar deilunnar,
heldur haldið fast við þá fyrri kröfu Breta, að
þeir kalli herskipin þvi aðeins i burtu, að
islenzk varðskip hætti löggæzlustörfum utan 12
milna markanna. Þessari kröfu Breta hafa
íslendingar alltaf neitað og munu alltaf neita,
þvi að það er i reynd hið sama og lýsa útfærslu
fiskveiðilögsögu íslands i 50 milur ógilda. Að
þessu leyti mun bréfið frá Heath þvi verða
Islendingum mikil vonbrigði. Bréf hans sýndi
þó eigi að siður, að brezka stjórnin hafði orðið
vaxandi áhyggjur af málinu, og þvi taldi rikis-
stjórn íslands rétt að fresta stjórnmála-
slitunum i nokkra daga i trausti þess, að
brezka rikisstjórnin endurskoðaði afstöðu sina
og kallaði herskipin burtu. Það spor verður
brezka rikisstjórnin að stiga, ef hún hefur
einhvern áhuga á lausn málsins.
Frestur sá, sem islenzka rikisstjórnin hefur
veitt, mun skera úr um það, hvort brezka rikis-
stjórnin vill á þessu stigi stuðla að samkomu-
lagi eða ekki. Allir menn, sem lita á þetta mál
með nokkurri sanngirni, viðurkenna, að það er
undir öllum kringumstæðum útilokað fyrir
íslendinga að ræða um eitt eða annað við
Breta um fiskveiðimál meðan brezkum fall-
byssum er beint að islenzkum varðskipum,
sem eru að framkvæma islenzka lögsögu. Það
er lika jafntilgangslaust fyrir Breta að fara
fram á það, að varðskipin hætti gæzlustörfum
um styttri eða lengri tima, eins og það væri
vonlaust fyrir íslendinga að fara fram á það,
að þeir væru undanþegnir lögreglueftirliti á
götum Lundúnaborgar. í raun og veru er það
ekki annað en móðgun við íslendinga að fara
fram á slikt.
Húsnæðismálin
Á ráðstefnu um húsnæðismál Norðlendinga,
sem haldin var á Dalvik 17. þ.m., gerði Björn
Jónsson félagsmálaráðherra grein fyrir
ýmsum endurbótum, sem hann taldi nauðsyn-
legar á húsnæðismálalöggjöfinni og i sambandi
við framkvæmd hennar. Ljóst var af
ummælum hans, að vænta má góðs frum-
kvæðis af honum á þessu sviði og hljóta
húsnæðismálin þvi að verða i hópi veigamestu
mála næsta þings. Þ.Þ.
Charles Cook, The Guardian, London:
Bílarnir eru að eyði-
leggja andrúmsloftið
Gagnráðstafanir bandarísku umhverfisverndarinnar
Kdiniind Muskic öldunnadcildiii þingmaöur var liclzti frumkvöö-
"II liinnu rotlæku iiinliverfisvrrndarlaga, scm nú giida i Banda-
rikjtmuin itfi lians cr fíctiö i incöl'vlfíjandi fjrein.
IBÚAR Bandarikjanna eru
204 milljónir og nálega helm-
ingur þeirra verður að sætta
sig við andrúmsloft, sem er
heilsuspillandi vegna meng-
unar, þrátt fyrir að þar voru
samþykkt fyrir þremur árum
strangari lög um mengunar-
varnir en dæmi eru um annars
staðar á jörðinni.
Ösennilegt, er, að veruleg
bót fáist á þessu næstu fimm
ár, enda þótt Umhverfisvernd
samrikisins hafi síðan i
desember 1970 verið að fram-
kvæma andrúmsloftslög
Edmunds Muskie. Stofnunin
skipti landinu i 247 svæði og
komst brátt að raun um, að
andrúmsloftið i 58 þeirra
uppfyllti ekki þær kröfur, sem
gerðar eru um óspillt loft i
lögunum.
Vélknúin farartæki valda
rúmlega helmingi mengunar
andrúmsloftsins i Bandarikj-
unum, en siðan að Umhverfis-
verndin tók til starfa hafa
verið settar nýjar og strangar
reglur um útblástur véla.
Svipuðum reglum verða stál-
ver, orkuver og önnur fyrir-
tæki i þungaiðnaði að hlita.
Ströngustu ákvæðin taka þó
ekki gildi fyrri en 1975-1976 og
eiga að ná til helmings hinna
„spilltu” svæða. Eftir verða
þá 29 svæði, sem á búa tveir
fimmtu hlutar þjóðarinnar, og
þeir hljóta enn um sinn að
verða að sætta sig við
andrúmsloft, sem er óhollt
vegna mengunar.
NÆSTU timamörk eru svo
bundin við árið 1977 að þvi er
starfsmenn Umhverfisvernd-
ar segja. Telja þeir, að þá
verði unnt að ráða bót á
menguninni á 16 svæðum eða
rúmlega helmingi þeirra, sem
eftir verða. Meðalhinna 13 eru
New York, Houston, Los
AngeJesogSan Francisko. Þar
kostar svo mikið átak ,,að
uppfylla kröfurnar, sem gildi
taka 1977, að valda mun gagn-
geröum lifsvenjubreytingum
ibúanna og jafnvel lama heil
svæði I stórborgunum”, segja
starfsmenn Umhverfis-
verndar. Ibúar þessara svæða
eru um 20 milljónir.
Svæðin 29, sem ekki verður
búið að hreinsa 1975, verða að
leggja fram áætlun, sem
Umhverfisvernd sættir sig
við, um uppfyllingu skilyrð-
anna, sem fullnægja ber 1977.
Leggi stjórnir viðkomandi
fylkja og byggðarlaga ekki
fram framkvæmdaáætlun,
sem Umhverfisverndin sam-
þykkir, mun hún leggja fram
sinar eigin tillögur.
Um þessar mundir er
einmitt verið að kanna,
hvernig samgöngum beri að
haga til þess að unnt reynist
að hreinsa andrúmsloftið I
borgunum. Allir aðilar hafa
tillögurétt og starfsmenn
Umhverfisnefndar meta til-
lögurnar að könnun lokinni. í
þessu tilviki er tekið meira
tillit til tillagna almennings en
opinberar stofnanir tiðka yfir-
leitt.
KÖNNUNIN för fram i
Washington um daginn á tólfta
degi alvarlegrar hitabylgju,
þegar óhollustumóðan hvildi
yfir borginni. Um það leyti
gekk yfir austurströnd Banda-
rikjanna magnaðri hitabylgja
en komið hefir s.l. tvo ára-
tugi.útvarpið hefir verið látið
flytja áskoranir til al-
mennings um að sameinast
um bila eða skilja þá eftir
heima að öðrum kosti. Margar
stjórnardeildir. háskólar og
slikir aðilar hvetja menn
eindregið til að sameinasV um
bila til þess að reyna að fækka
þeim, en þeir eru nú 10 á
hverja átján Ibúa i Banda-
rikjunum. Viö kiinnun
ástandsins sagði Alan Kirk
aðstoðarframkvæmdastjóri
Umhverf isverndar, að
áskoranir i útvarpi væru
áhrifalausar. „Þær komu ekki
að minnsta gagni”.
Meðal þeirra ráðstafana,
sem stungið hefir verið upp á
aö gera i Washington og
nágrenni, er aukning al-
menningsvagna um tvo
fimmtu. Eins hefir verið mælt
með rikisálagi á stöðugjald af
einkabilum.sem lagt er lengi i
senn, þar sem almennings-
vagnaferðir eru tiðar og
góðar, afnám gjaldfrjálsra
bilastæða fjær götum og
upptöku nýrra leiða al-
menningsvagna. Þá hefir
Umhverfisnefndin farið fram
á, að búnaði til mengunar-
varna verði komið fyrir á
bilum, sem nú eru i notkun,
eins og gert er við bíla, sem nú
er verið að smiða. Gert er ráð
fyrir, að þetta verði fyrst og
fremst gert þegar leigubilar
og bilar i notkun opinberra
starfsmanna eiga i hlut, en
búnaðarinn kostar frá tiu til
fimmtiu dollara.
ÞESSAR uppástungur má
að flestu leyti taka sem dæmi
um tillögur Umhverfis-
verndar annars staðar i
Bandarikjunum og andmælin
voru með svipuðu móti. Þeir,
sem taka að sér vöruflutninga
gegn gjaldi, bentu á, að ef
umferð stórra vörubiía væri
bönnuð i borgum að deginum
til, yrðu þeir neyddir til að ýta
kostnaðaraukanum yfir á
viðskiptavini sina. Þeir vöktu
einnig athygli á, að með af-
hendingu vöru seint að kvöldi
eða nóttu væri verið að veita
ránsmönnum betri tækifæri en
áður.
Kaupmenn og aðrir
eigendur fyrirtækja andmæltu
minnkuðum bilastæðum, þar
sem þeir óttuðust, að það yrði
til þess að draga úr við-
skiptunum. Fulltrúi eins oliu-
félagsins benti á, að blýlaust
bensin gæti komið á
markaðinn áður en sérlega
langt um liði og þegar þar að
kæmi yrðu allar þessar ráð-
stafanir ónauðsynlegar.
UMHVERFISVARNIR eru
dýrar, en starfsmenn
Umhverfisverndar halda
fram, að enn dýrara sé að láta
mengunina halda áfram
hömlulaust. Aætlað er, að
heilsutjón, tjón á ibúðum,
ýmiss konar verðmætum og
gróðri af völdum mengunar
muni nema 25 milljörðum
dollara árið 1977. Spara megi
14,2 milljarða tjón ef 12,3 mill-
jörðum dollara er varið til
mengúnarvarna. Starfsmenn
Umhvetfisverndar segja
einnig, að iðjuhöldar séu að
komast á þá skoðun, að
mengunarvarnir geti verið
arðbær og skynsamleg fjár-
festing.
1 Bandarikjunum eru 93
milljónir einkabila I umferð og
20 milljónir vörubila og al-
menningsvagna. Meðalbillinn
i Bandarikjunum eyðir nokkuö
miklu og ekur fast að tiu
þúsund milum á ári. Af þessu
hlýtur að leiða gifurlega
mikinn útblástur og veðurfar
er allviða einmitt með þeim
hætti, að mökkurinn leggst
yfir og er þar lengi um kyrrt.
Arangurinn af viðleitni
Umhverfisverndar veltur að
mjög miklu leyti á þvi, að al-
menningur fallist á ráð-
stafanir henna'r. A þær verður
aftur á móti að fallast ef
daglegt lif I borgunum á að
verða nokkurn veginn
viðunandi til frambúðar.