Tíminn - 02.10.1973, Side 8

8
TÍMINN
Þriðjudagur 2. október 1973.
Ræða Einars Ágústssonar, utanríkisróðherra, á allsherjarþinginu í gær:
200 mílna auðlindalög-
sögu fær enginn sföðvað
Einar Agústsson, utanrlkisráðherra iræðustóli á AUsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna.
Herra forseti,
1 upphafi máls mins vildi ég
leyfa mér að óska yður til ham-
ingju meö kjör yðar sem forseti
28. allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna. Ég árna yður allra
heilla I þessu starfi og heiti yður
fullum stuðningi sendinefndar
minnar.
Ég vildi einnig leyfa mér að
votta framkvæmdastjóra Sam-
einuðu þjóðanna virðingu mína
fyrir árangursrikt starf hans aö
baráttumálum Sameinuðu þjóö-
anna. Ég minnist með ánægju
heimsóknar framkvæmdastjór-
ans til Islands fyrr á þe'ssu ári, en
þá heimsóknar framkvæmda-
stjórans til Islands fyrr á þessu
ári, en þá heimsókn mat islenzka
rikisstjórnin og þjóðin öll mikils.
Þá vil ég mega taka undir meö
þeim þingfulltrúum, sem tekið
hafa til máls á undan mér, og
bjóða þau riki velkomin, sem nú
hafa gerzt aðilar að samtökum
okkar — sem sé Sambandslýð-
veldið Þýzkaland, þýzka Alþýðu-
lýðveldið og Bahamaeyjar. Viö
hyggjum allir gott til þess fram-
lags, sem þau munu leggja sam-
tökunum til.
Vil ég nú vikja nokkuð að þvi,
hvaða hlutverki Sameinuðu þjóð-
irnar eiga að gegna i veröldinni i
dag, að okkar dómi, og hver við
teljum að helztu stefnumörk
Sameinuðu þjóðanna skuli vera,
nú 28 árum eftir að samtökin voru
stofnuð.
Aðildin að Sþ er horn-
steinn islenzkrar utan-
rikisstefnu.
Island er eitt af minnstu aðild-
arrikjum Sameinuðu þjóðanna.
Allt frá þvi að við gengum i sam-
tökin árið 1946 höfum við litið á
aöild okkar að þeim sem horn-
stein Islenzkrar utanrikisstefnu.
A miklu riður fyrir litla þjóð,
engu siöur en stórveldin, að vel
takizt viö lausn vanda á stjórn-
mála- og öryggissviðinu I veröld-
inni. Jafnframt, að til sé áhrifarik
alþjóðastofnun, sem sé vel fær
um að fást við hin margvislegu
vandamál.sem upp koma þjóða I
milli. Reynsla okkar hefur sýnt,
aö svæðasamningar, hve gagn-
legir sem þeir kunna að vera,
geta ekki ávallt þjónað hagsmun-
um hinna minni aðildarrikja eða
tekið tillögur þeirra til greina.
Málstaður smárikjanna fær betri
byr og hollara fylgi innan stofn-
unar, sem öll riki veraldar eru
aðilar að.
Ekki þarf að fara i grafgötur
um að aldrei hefur verið meiri
Viauðsyn á samvinnu rikja á sviöi
stjórnmála, efnahagsmála og
þjóöfélagsmála en einmitt i dag.
Spurningin er þvi sú, hvernig viö
getum gert Sameinuðu þjóðirnar
sem hæfastar til þess að efla slika
samvinnu. I þessu tilefni viljum
við leggja áherzlu á það, sem
framkvæmdastjóri Sameinuðu
þjóöanna segir i innganginum að
ársskýrslu Sameinuðu þjóðanna,
að samtökin eru ekki fær um að
setja niður deilur I veröldinni
nema þvi aðeins að þau njóti
óskoraðs stuðnings og stjórn-
málavildar allra hlutaðeigandi
rikja. Sú einfalda staðreynd, að
þennan stuðning skortir allt of oft,
er orsök þess, að vonir margra
varðandi árangur af starfi Sam-
einuðu þjóðanna hafa brostið.
Það, sem hér á skortir, er að
ménn geri sér miklu ljósar en
áður, að Sameinuðu þjóðirnar eru
engin alheimsrikisstjórn, heldur
einvöröungu tæki til f jölþjóðlegra
samninga og samvinnu. Það er
með þessar staðreyndir i huga,
sem skoða ber fullyrðingar um að
það hafi reynzt Sameinuöu þjóð-
unum um megn að leysa átök,
sem ógnað hafa heimsfriðnum,
svo sem styrjöldin i Vietnam, eða
að þeim hafi ekki tekizt að koma á
fullum friði i Austurlöndum nær.
Með þessu er þó eigi sagt að ekki
sé full ástæða til þess að gera
Sameinuðu þjóðirnar að miklu
sterkara afli i alþjóðamálum og
veita þeim mun meira frumkvæöi
og vald til þess að gripa I taum-
ana á hættutímum en þær nú
hafa.
Breytinga á Sþ er þörf i
dag
Veröldina skortir ekki mál-
fundafélag eða umræðuvettvang
fyrir þröngsýna þjóðarhags-
mundi, held.ur alþjóðastofnun,
sem hefur styrka forvstu um
lausn hinna erfiðustu vandamála
er að dyrum berja á hverjum
tima. Vel má vera, að breyta
þurfi grundvallaruppbyggingu
Sameinuðu þjóðanna m.a. end-
urskipuleggja starfsgrundvöll
öryggisráðsins, til þess aö ná'
þessu markmiði, en ekki ber aö
horfa I slikt, þegar um er að ræöa
aö skapa áhrifarikara tæki til
þess að bægja vofu styrjalda og
hungurs frá dyrum mannkynsins.
Viö skulum ekki gleyma þvi að
Sameinuðu þjóðirnar voru stofn-
aðar fyrir nærfellt 30 árum i
veröld, sem um margt var gjör-
ólik þeim heimi, sem við nú búum
i. Um leiö og samtökin þurfa að
efla mjög friðargæzlustarf sitt,
verða þau að laga sig að nýjum
aðstæðum. Þar skyldu hags-
munir hinna nýfrjálsu rikja sitja
I fyrirrúmi og rödd þeirra og áhrif
innan Sameinuðu þjóðanna ber að
styrkja. Oreltar kennisetningar
nýlendualdanna verður að afmá ,
ekki sizt á sviði lögfræði- og þjóð-
félagsvisinda.
Þótt stundum geti veriö nauð-
synlegt aö benda á veilurnar i
uppbyggingu og starfi alþjóða-
stofnana, þá er einnig rétt að
minna á það, sem vel hefur tekizt
I alþjóðamálum, frá þvi fundum
okkar bar siðast saman i þessum
sal.
Merkir áfangar
Lengi hefur Kóreumálið verið
eitt mesta þrætueplið á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna. Þar hafa nú
veður vel skipast I lofti eftir að
beinar samningaviðræður hófust
milli Norður-Kóreu og Suður-
Kóreu. Hefur það leitt til þess aö
báðum rikisstjórnunum hefur nú
veriö boðið að koma til þessa alls
herjarþings og flytja hér mál sitt.
Og Kóreunefnd Sameinuðu þjóð-
anna hefur, eftir 23 ára starf, lagt
til I ársskýrslu sinni, að hún ljúki
störfum. Verður það annaö
jákvætt skref i samskiptum
Kóreurikjanna tveggja. Öráðið er
hins vegar um framtíð varnarliös
Sameinuðu þjóðanna i Suður-
Kóreu. Það er mál, sem öryggis-
ráðinu ber að ákvarða, þar sem
það varðar verndun friðar i þess-
um hluta heims. Er það von okkar
aö geta innan skamms boðið bæði
Kóreurikin velkomin i samtök
Sameinuðu þjóðanna.
Merkum áfanga var náð, þegar
bæði þýzku rikin gerðust aðilar að
samtökunum. Hér var um að
ræða ávöxt þess starfs, sem unnið
hefur veriö að undanförnu, og
miðar að þvi að draga úr viðsjám
i Evrópu, og sem m.a. hefur leitt
til samninganna milli þýzku rikj-
anna tveggja, og milli Vestur-
Þýzkalands, Sovétrikjanna og
Póllands. Þessari þróun ber mjög
að fagna, og hún hefur leitt til
þess, að mun friðvænlegra er i
veröldinni nú en áður. Við bjóöum
bæöi þýzku rikin velkomin til
starfa i Sameinuðu þjóöirnar og
einnig hið nýja Lýðveldi Bahama.
Miklar vonir eru einnig bundn-
ar við það að góður árangur náist
á öryggismálaráðstefnu Evrópu,
sem hófst i Helsinki I júli siðast-
liðnum og heldur nú annan fund
sinn I Genf.
Vissulega er timi til þess kom-
inn aö brjóta niöur þá veggi, sem
hafa aðskilið þjóðir Evrópu, þrátt
fvrir sameiginlega sögu og menn-
ingarleifö. Við verðum ekki að
eins að leita eftir gagnkvæmri
minnkun herafla rikja álfunnar,
heldur auka mjög viðskiptasam-
vinnu og nánari tengsl einstakl-
inga hinna ýmsu þjóða Evrópu.
Takmarkið er sameinuð Evrópa,
sem getur lagt þungt lóð á vogar-
skálar friðar i veröldinni.
Milljónir manna búa
undir oki nýlenduvelda
A dagskrá þessa allsherjar-
þings er að finna langan lista
mála, sem miklu skipta fyrir
þjóðir heims. Sérstök ástæða er
til þess að minnast á nýlendumál-
in. Sú staðreynd skyldi ekki
gleymast, að milljónir manna
búa enn undir oki nýlenduvelda,
sviptar flestum mannréttindum.
Slikt er ástandið, þrátt fyrir
itrekaðar aðgerðir Sameinuðu
þjóðanna á þessu sviði á undan-
förnum árum. Meginorsökin I
þessu efni liggur hjá þeim rikis-
stjórnum, er hér eiga hlut aö
máli, og sem hafa ár eftir ár virt
algjörlega að vettugi samþykktir
og fyrirmæli Sameinuðu þjóð-
anna, ekki sizt i Suður-Afríku.
Hraða verður þvi að ófrjáls riki
fái sjálfstæði og öllum ráðum
veröur að beita gegn þeim rikis-
stjórnum, sem enn þverskallast
viö að veita þjóðum, sem þær
stjórna, frumstæðustu mannrétt-
indi. Islendingar eiga auðvelt
með að skilja hlutskipti slikra
þjóöa, þar sem við bjuggum
sjálfir við erlenda stjórn I meir en
500 ár, og höfum raunar aðeins
nýlega hlotið fullt sjálfstæöi.
Kúgun milljóna manna, ekki að-
eins i Suður-Afriku, heldur einnig
annars staðar.geturhæglega leitt
til vopnaðra átaka og kemur i veg
fyrir að draga megi úr viðsjám i
alþjóðamálum. Þvi skorum við á
þau riki, sem enn beita kúgunar-
og nýlendustefnu, að þau virði
samþykktir og ályktanir Samein-
uöu þjóöanna á þessu sviði.
Sameinuðu þjóðirnar verða að
leggja rika áherzlu á, að rikis-
stjórnir breyti eftir ákvæðum
mannréttindayfirlýsingar Sam-
einuðu þjóðanna, einnar hinnar
merkustu yfirlýsingar, sem frá
samtökunum hefur komið.
Samtökin þurfa að gerast mann-
legri i eðli sinu og starfi — fjalla
ekki aðeins um vandamál
rikja heldur einnig hins óbreytta
borgara, lif hans og örlög,undir
hvaða stjórnarfyrirkomulagi,
sem hann kann að búa.
Hvert riki hafi óskorað
vald yfir náttúruauð-
lindum sinum
Starf Sameinuðu þjóðanna á
sviði efnahags- og þjóðfélags-
mála hefur lengi borið rikulegan
ávöxt, og má þar m.a. nefna
stofnun Umhverfismálaráðs
Sameinuðu þjóðanna á síðasta
allsherjarþingi. Það er ekki
einungis brýn nauðsyn að vernda
umhverfi mannsins gegn skað-
legum áhrifum, heldur einnig að
nýta með skynsemi og gát
náttúruauðlindir veraldar, sem
margar hverjar fara óðum þverr-
andi. Slikt verður bezt gert með
þvi að tryggja óskoruð yfirráð
hvers rikis yfir náttúruauðlindum
sinum.hvortsem þær eru á landi,
I hafsbotninum eða I hafinu þar
yfir. Aðeins fáar vikur eru siðan
fundir yfir 85 hinna hlutlausu
rikja, haldinn i Alsir, lýsti þvi
yfir, að sérhver skerðing á rétti
hvers rikis til þess að fara með
óskorað yfirráð yfir náttúruauð-
lindum sinum væri „andstæö
markmiði og grundvallarreglum
Sameinuðu þjóðanna og bryti
einnig I bága við friðsamlega
samvinnu rikja og viðhald friðar
og öryggis i veröldinni”.
Undirstrika má einnig, að sið-
asta allsherjarþing gerði mjög
skorinorða yfirlýsingu i þessu
efni. Yfirgnæfandi meirihluti
rikja veraldar samþykkti álykt-
unartillögu nr. 3016 (XXVII), með
102 atkvæðum gegn engu, og
itrekaði þar með rétt rikja til var-
anlegra yfirráða yfir öllum
náttúruauðlindum þeirra, þar á
meöal auðlindum þeim, sem finn-
ast I hafsbotni og fiskimiöum
hafsins þar yfir.
Tvær aðrar stofnanir Samein-
uöu þjóöanna hafa siðan itrekað
þessa grundvallarreglu. Eru þaö
Auðlindanefnd Sameinuðu þjóð-
anna, á fundi sinum I Nýju-Delhi I
febrúar s.l., og efnahags- og fél-
agsmálaráðið á 54. fundi sinum I
maímánuði s.l., meö ályktun
sinni nr. 1737, (LIV).
Vilji Sþ i málinu er ljós
A þvi leikur ekki hinn minnsti
vafi, að það er vilji Sameinuðu
þjóðanna að þjóðir njóti fullra
rikisyfirráða yfir fiskistofnunum
á landgrunninu og I hafinu yfir
hafsbotnssvæðinu, langt út fyrir
hin gömlu 12 milna mörk. Ég vil
lika sérstaklega undirstrika þá
staðreynd, að rikisstjórn Islands
lýsti einmitt yfir slikri auðlinda-
lögsögu með hinum nýju reglum
um fiskveiðimörk Islands, sem
gefnar voru út á síðasta ári.
tslendingar hafa þess vegna hag-
að aðgerðum sinum I fullu sam-
ræmi við yfirlýsingar 27. allsherj-
arþingsins varðandi yfirráð rikja
yfir náttúruauðlindum sinum. Sú
staðreynd, að yfir 100 riki sam-
þykktu ályktun nr. 3016 (XXVII),
felur i sér alþjóðaviöurkenningu á
heimildinni til þess að færa fisk-
veiöilögsöguna út á mörk land-
grunnsins.
I þessari sömu ályktun er þvi
ennfremur lýst yfir, að allar að-
geröir rikja, sem miða að þvi að
koma i veg fyrir, að önnur riki
geti notið yfirráðaréttar yfir auð-
lindum sinum, séu brot á sá,tt-
mála Sameinuðu þjóðanna.
Ástandið á íslandsmið-
um hefur stórversnað
Herra forseti,
Eitt ár er nú liðið siðan ég vakti
athygli allsherjarþingsins á hinu
hættulega ástandi, sem þá þegar
rikti á Islandsmiðum, þar sem
fiskveiðilögsaga Islands hafði
verið færð út i 50 milur frá strönd-
um. Mér þykir það mjög miður,
aö verða nú að skýra allsherjar-
þinginu frá þvi, að ástandið hafi
ekki batnað og að það hafi þvert á
móti stórversnað. Það hefur
Framhald á bls. 19