Tíminn - 29.11.1973, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 29. nóvember 1973.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöaistræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Blaöaprent h.f.
L ----------------------------- - -
Hafnamálin
Það var ein höfuðröksemd þeirra, sem beittu
sér fyrir afnámi einmennings- og tvimenings-
kjördæmanna með stjórnarskrárbreytingunni
1949, að hinu gamla fyrirkomulagi fylgdi alltaf
mikil pólitisk fjárfesting, en svo voru þau
framlög kölluð, sem þá runnu til ýmissa fram-
kvæmda i dreifbýlinu. Það var m.ö.o. talinn
einn helzti ágalli einmenningskjördæmanna,
að dugandi þingmenn legðu þá á það meira
kapp en ella að útvega framlög til hafnabóta
og vegagerðar eða einstakra atvinnufram-
kvæmda i kjördæmi sinu. Þetta var semsagt,
áður en allir kepptust við að lofsyngja byggða-
stefnuna sem þá var talin mesti ljóður á ráði
Fr amsóknar f lokksins.
Rikisstjórn sú, sem kom til valda eftir
stjórnarskrárbreytinguna 1949, ætlaði ekki að
láta saka sig um pólitiska fjárfestingu. Þess
vegna skammtaði hún naumara til ýmissa
framkvæmda i dreifbýlinu en áður hafði verið
gert. Sennilega bitnaði þetta þó á fáum fram-
kvæmdum meira en höfnunum. Nú skyldi
horfið frá þeirri pólitisku fjárfestingu að dútla
við hafnagerðir á mörgum stöðum, eins og gert
hafði verið á timum einmenningskjördæm-
anna. Það skyldi sýnt i verki, að komið væri til
sögu nýtt skipulag og nýir herrar, sem ekki
létu stjórnast af pólitiskri fjárfestingu.
Afleiðingin af þessu hefur orðið sú, að algert
öngþveiti rikir nú i hafnamálum viða um land.
Sums staðar hafa dugandi sveitarstjórnir ráð-
ist i framkvæmdir á eigin spýtur og efnt til
stórskulda, sem hvila nú sem þungur baggi á
byggðarlaginu. Annars staðar hefur litið eða
ekkert verið gert. Sú staðreynd hefur hins veg-
ar sannazt enn betur en áður, að framlög til
hafnabóta eru ekki pólitisk fjárfesting, heldur
lifsnauðsyn margra byggðarlaga, ef þar á að
haldast áfram blómleg og vaxandi byggð.
Hafnirnar eru nefnilega frumskilyrði þess, að
hægt sé að nýta þá útgerðarmöguleika, sem
annars eru fyrir hendi.
Það hefur orðið eitt af verkefnum núver-
andi rikisstjórnar að beita sér fyrir þvi, að
hafin verði ný sókn i hafnamálum. Verulegt
spor var stigið i þá átt með setningu nýrra
hafnarlaga á siðasta þingi. En betur þarf, ef
duga skal. Það verður að taka mál margra
hafna alveg nýjum tökum og stóruaka framlög
til hafnabóta.
Vonandi ber það merki um nýjan skilning og
breyttan hugsunarhátt, þegar ýmsir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins þykjast nú miklir tals-
menn þess, að framlög séu aukin til hafna*
bóta. Þetta er annar og réttari tónn en þegar
talsmenn þessa flokks voru að benda á\
hafnabætur og aðrar opinberar framkvæmdir i
dreifbýlinu sem pólitiska fjárfestingu og
stjórnmálalega spillingu. Hafnabætur i dreif-
býlinu eru sannarlega ekki pólitisk fjárfesting,
heldur eitt mesta nauðsynjamál, jafnt viðkom
andi héraða og landsins i heild.
En það er ekki nóg að krefjast framkvæmda.
Það þarf einnig að útvega fjármagn til þeirra.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú boðað frumvarp
um stórfellda lækkun á vissum tekjustofnum
rikisins, án þess að boða nokkra aðra tekju-
öflun eða sparnað á móti. Á sama tima kref jast
svo þingmenn hans stóraukinna framkvæmda
eins og hafnabóta. Hver tekur slikar tillögur
alvarlega, ef þær benda ekki jafnframt á leiðir
til tekjuöflunar.? Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Bandaríkin vantreystu
orðið Papadopoulosi
Nýja stjórnin verður ekki betri
l'huiiion Gisikis
ÞAÐ STYRKIR mjög þann
grun, að Bandarikjastjörn
fiafi haft hönd i bagga, þegar
Papadopulosi, einræðisherra
Grikklands,var steypt úr stóli
um siðustu helgi, að forsætis-
ráðherra hinnar nýju rikis-
stjórnar er Andamandios
Androutsopoulos, sem hefur
verið talinn helzti umboðs-
maður Bandarikjanna i
Grikklandi siðasta áratuginn.
Hann hlaut lögfræðimenntun
sina i Bandarikjunum og
starfaði sem lögfræðingur i
Chigaco i allmörg ár.áður en
hann hélt heimleiðis. Þegar
Papadopoulos myndaði rikis-
stjórn eftir herforingjabylt-
inguna vorið 1967, varð
Androutsopoulos fjármála-
ráðherra hinnar nýju stjórnar
og fékk þannig m.a. það hlut-
verk að tryggja fjárhagsleg
samskipti Bandarikjanna og
Grikklands. Þátttaka hans i
þeirri stjórn, þótti þá bera
merki um, að hún væri
stjórnvöldum Bandarikjanna
ekki óþóknanleg. Siðar varð
Androutsopoulos innanrikis-
ráðherra, en lét af þvi starfi á
siðastliðnu sumri. Fljótlega
eftir það brá svo við, að halla
tók undan fæti hjá Papa-
dopoulosi.
Vist er lika það, samkvæmt
frásögn áreiðanlegra banda-
riskra blaða, t.d. New York
Times, að bandarisk stjórn-
völd höfðu um nokkurra mán-
aða skeið vitað, að verið væri
að undirbúa innan griska
hersins að steypa Papado-
poulosi af stóli. Hitt mun hins
vegar ekki hafa verið þeim
fullkunnugt, hvenær látið yrði
til skarar skriða,þar sem slikt
yrði að gerast fyrirvaralaust
við hentugt tækifæri. Þetta
tækifæri gafst, þegar Papado-
poulos lét ráðast á stúdentana
við verkfræðiháskólann, og
það leiddi til mannfalls, sem
mæltist mjög illa fyrir utan
Grikklands. Eftir það voru
dagar Papadopoulosar taldir.
Þá var ljóst, að Papadopoulos
var orðinn verkfæri, sem ekki
var lengur hægt að notast við.
Flest bendir nú til þess, að
bylting Papadopoulosar vorið
1967 hafi verið gerð i samráði
við bandarisku leyniþjónust-
una. Bandarikjamenn höfðu
miklar áhyggjur af þvi
stjórnarfari, sem þá var i
landinu. Nokkuð er það, að
Bandarikin veittu stjórn
Papadopoulosar allan þann
styrk, sem hún þurfti, meðan
hún var að treysta sig i sessi.
Það olli Bandarikjamönnum
hins vegar erfiðleikum og
áhyggjum, að herforingja-
stjórnin sætti mikilli gagnrýni
margra bandalagsþjóða
þeirra, og þó einkum hinna
minni þjóða innan Atlants-
hafsbandalagsins, t.d. Dana
og Norðmanna. Á þessu ári
bættust Hollendingar i þann
hóp, eftir að stjórnarskipti
höfðu orðið i Hollandi. Til að
koma til móts við kröfur um
lýðræðislegri stjórnarhætti i
Grikklandi var Papadopoulos
látinn slaka til fyrr á þessu
ári, og heita þvi að mynda
borgarlega stjórn, sem hefði
það fyrir markmið að láta
fara fram tiltölulega frjálsar
þingkosningar. Papadopoulos
kom siðan slikri stjórn á lagg-
irnar, eins og nýlega var rakið
i erlendu yfirliti. Allt þetta
ráðabrugg sætti þó harðri
gagnrýni fulltrúa gömlu
stjórnmálaflokkanna i Grikk-
landi, þar eð þeir töldu útilok-
að, að fyrirhugaöar kosningar
yrðu frjáisar, en auk þess yrðu
völd þingsins sama og engin,
samkvæmt þeirri stjórnar-
skrá, sem Papadopoulos hafði
sett. Allar horfur voru á, að
þeir myndu hafna þátttöku i
slikum kosningum. Þing-
kosningarnar, sem Papado-
poulos hafði lofað, voru þvi
liklegar til að verða sjónar-
spil, sem enginn tæki mark á.
Þær myndu þannig frekar ýta
undir kröfur um iýðræðislegt
stjórnarfar i Grikklandi en hið
gagnstæða.
Það virtist þannig ljóst, að
stjórn Papadopoulosar myndi
ekki geta fullnægt þeim kröf-
um, sem ýmis riki höfðu gert
innan Atlantshafsbandalags-
ins um lýðræðislegt stjórnar-
far i Grikklandi. Frá þeim gat
þvi verið að vænta þeirrar til-
lögu, að Grikklandi yrði visað
úr Atlantshafsbandalaginu
vegna ólýðræðislegs stjórnar-
fars. Eftir að svo var komið,
var Papadopouios frekar til
byrði en gagns fyrir
Bandarikin. Þetta sannaöist
svo enn betur, þegar stúdentar
við verkfræðiháskólann i
Aþenu lögðu hann undir sig og
héldu þar uppi öflugum mót-
mælum gegn Papadopoulosi
og stjórnhans Hann beitti að
lokum hervaldi til þess að
brjóta mótmæli stúdentanna á
bak aftur. Þetta leiddi til blóð-
ugra átaka, sem hafa mælzt
mjög illa fyrir utan Grikk-
lands, og voru likleg til að
leiða til mikilla umræðna á
utanrikisráðherrafundi
Atlantshafsbandalagsins, sem
verður haldinn i næsta
mánuði. Með talsverðum rétti
má segja, að stúdentarnir við
verkfræðiháskólann i Aþenu
hafi átt verulegan þátt i að
fella Paadopoulos, en fyrst og
fremst hefur honum þó verið
steypt af stóli, vegna þess að
hann var ekki lengur þénugt
verkfæri hinna raunverulegu
húsbænda sinna. Frá sjónar-
miði þeirra var orðið
óhjákvæmilegt, að eitthvað
nýtt kæmi til sögunnar.
UM FYRIRÆTLANIR her-
foringja þeirra, sem nú hafa
tekið völdin i Grikkl., er enn
litið vitað. Að uppruna eru
þeir sama tóbakið og Papado-
poulos og félagar hans. Sumir
þeirra voru áður taldir
konungssinnar, eins og hinn
nýi forseti, Phaidon Gisikis,
en ekki létu þeir þó neitt til sin
taka, þegar Konstantin gerði
hina misheppnuðu uppreisn
sina haustið 1967 og skoraði á
herinn að standa með sér.
Oliklegt verður að telja, að
þeir reyni að endurreisa
konungdóminn. Hins vegar er
ekki talið útilokað, að þeir
ryeni að leita samstarfs við
hina eldri stjórnmálamenn,
t.d. Karamanlis, sem var for-
stætisráðherra Grikklands
1958-’63, og hefur dvalizt i
Frakklandi siðan. Þessi álykt-
un er m.a. dregin af þvi, að
tveir ráðherrar i nýju stjórn-
inni voru um skeið nánir sam-
verkamann hans. lieldur
þykir það þó ósennilegt, að
Karamaniis vilji frekar
blanda blóði við hina nýju
stjórnendur en Papadopoulos.
Flest bendir til þess, aö hin
nýja stjórn.verði mjög lik þvi,
sem stjórn Papadopoulosar
var. Hún muni byggja völd sin
á ofbeldi, fangelsunum og
pytningum, eins og hann
gerði. Þess vegna munu
frjálslyndir menn um allan
heim halda uppi sizt minni
baráttu gegn henni en gegn
stjórn Papadopoulosar, sem
helzt verður minnzt vegna
þess ofbeldis, sem hún beitti.
Um hinn nýja forseta,
Phaidon Gisikis, er það helzt
vitað, að hann fæddist 1917, og
gekk i herinn ungur að aldri.
Hann hlaut heldur litinn
frama,þangað til eftir bylting-
una 1967. Um skoðanir hans er
fátt vitað annað en það, að
hann var talinn ihaldssamur
konungssinni, áður en
Papadopoulos kom til valda.
Frama sinn á hann mest
Papadopoulosi að þakka. Fyr-
ir rúmu ári var honum falin
stjórn fyrsta herfylkis Grikk-
lands, en undir það heyrir
meginhluti hersins. Sú að-
staða gerði honum mögulegt
aö framkvæma byltinguna nú.
Þó telja ýmsir, sem kunnugir
eru, að hann hafi ekki lagt á
ráðin, heldur hafi það verið
Dimitritrios Ioannidis, yfir-
maður herlögreglunnar. Hann
er þvi að mörgum talinn hinn
sterki maður Grikklands um
þessar mundir. Ioannidis er
sagöur hafa verið andvigur
kosningabrölti Papadopoulos-
ar og viljað halda áfram
strangri stjórn hersins. Papa-
dopoulos er sagður hafa boðið
honum ráðherraembætti, en
Ioannidis taldi, að það myndi
veikja áhrif sin. Vafalaust
hefur hann haft rétt fyrir sér.
Ef Ionnidis fær að ráða, mun
stjórnarfarið i Grikklandi ekki
færast til aukins frjálslyndis
við fráför Papadopoulosar.
— Þ.Þ.