Tíminn - 22.06.1974, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Laugardagur 22. júni 1974
Hlutur kvenna í at-
vinnulífinu mestur
í Austur-Evrópu
Um allan heim býr fólk enn i
þjóOfélögum þar sem karlmenn
ráöa nær öllu, og konum er refsaö
vegna þess eins aö þær eru konur.
Þessi orö er aö finna I nýlegri
skýrslu frá ILO, alþjóöa vinnu-
málastofnuninni. i þessari
skýrslu, sem ber heitiö: „Konur
viö störf í breytingaheimi”, er aö
finna margvíslegar upplýsingar, i
senn fróðlegar og á stundum ótrú-
legar.
1 skýrslunni er metin sú þróun,
sem orðiö hefur siöan alþjóöa
vinnumálastofnunin fyrst sendi
frá sér skýrslu um þetta efni fyrir
tiu árum, réttum. i niöurstööum
skýrslunnar segir, aö langt sé enn
I land meö þaö, aö konur standi
jafnfætis karlmönnunum aö þvi
er snerti störf, menntun, laun og
framamöguleika.
Einn meginþáttur skýrslunnar
er, að fyrir hendi sé i raun viss
verkaskipting eftir kynjum,
þannig aö sum störf séu eingöngu
ætluö konum, önnur körlum, og
aö viö ráðningu til starfa sé oft
lögö meiri áherzla á kynferði, en
hæfileika og dugnað.
Þaö kemur fram i skýrslunni að
þriöji hluti vinnandi fólks i
heiminum eru konur, og að
siöastliðin tlu ár hafi ekki orðið
verulegar breytingar á stöðu kon-
unnar á vinnumarkaðnum.
Sumar af þeim tölfræðilegu
upplýsingum, sem fram eru sett-
ar um þessi efni ber að líta á með
nokkurri varkárni, þvi ekki er
alls staðar notaður sami mæli-
kvaröi á störf eða hlutdeild
kvenna I atvinnulifinu. Það er þó
talið að I sumum Afrikulöndum sé
hlutdeild kvenna i atvinnulifinu
ekki nema um það bil 5 prósent,
en til dæmis i Sovétrikjunum og
Rúmeniu sé hlutur kvenna 50 pró-
sent. i flestum rikjum Austur-
Evrópu er hlutur þeirra um 40
prósent, en i flestum Vestur-
Evrópulöndum milli 30 og 40 pró-
sent. Hið sama gildir um Norður-
Ameriku.
Þessu til skýringar má bæta
þvi, að I þessum tölfræðiupplýs-
ingum eru hvergi metin störf
kvenna á heimilum, og gefur
þetta þvi I rauninni alls ekki rétta
mynd af framlagi kvenna til at-
vinnulifsins.
1 skýrslu alþjóða-vinnumála-
stofnunarinnar, ILO, er eins og
áður sagði meðal annars fjallað
um það hvar miðað hefur I áttina i
þessum efnum, niðurstaðan er
nánast sú, að lausn vandamála
virðist alveg jafn fjarlæg nú og
var fyrir tiu árum.
Yfirleitt er það svo, að kynja-
greiningin hefst strax i barnæsku
og hún heldur siðan áfram að
þjaka konuna ævina á enda. I
fæstum löndum er það svo, að
stúlkur hafi jafnan rétt til
menntunar á við pilta, og jafnvel
þótt svo sé i orði, er það sjaldnast
svo á borði. I vissum starfsgrein-
um er það mjög erfitt, ef þá ekki
gjörsamlega útilokað fyrir konur
að vinna, og draumurinn um al-
gjört launajafnrétti á þvi miður
enn langt i land með að rætast. 1
skýrslunni segir: „Svo virðist
sem störf konunnar i karlmanna-
þjóðfélaginu, séu án nokkurrar
frambærilegrar ástæðu minna
metin en störf karlmanna”.
Frá náttúrunnar hendi er það
hlutverk konunnar að ala börn
Þetta mannlega og félagslega
hlutverk konunnar verður að
vernda. Enn er það svo, að það er
meginvandi kvenna, sem starfa
utan heimilis, hvernig þær eiga
að samræma störf sin heima,
störfum utan heimilis. Konunni er
refsað fyrir að vera móðir, og ef
ekki fyrir að vera móðir, þá fyrir
að geta hugsanlega orðiö móðir. ■
Þetta er þó samt vandamál,
sem tiltölulega auðvelt ætti að
vera að leysa. Það er engin fram-
bærileg ástæða fyrir þvi að gert
sé upp á milli kynjanna i atvinnu-
lifinu. Og til marks um það hve
enn er langt i land i þessum efn-
um er sú staöreynd að samþykkt
alþjóöa vinnumálastofnunarinn-
ar frá árinu 1951 um sömu laun
fyrir sömu vinnu hefur enn sem
komið er aðeins hlotið náð fyrir
augum rikisstjórna 78 landa,
fleiri riki hafa enn ekki treyst sér
til að staðfesta þessa samþykkt.
Við verðum að koma
í veg fyrir efnahags-
legt hrun
— af völdum orkukreppunnar,
segir Waldheim
„Þetta er ekki orkukreppa, sem
vara mun i eitt eöa tvö ár, og siö-
an kemst allt I gott lag aö nýju.
Grundvallarbreyting er að veröa
á I orkumálum heimsins og
ástandiö veröur aldrei aftur eins
og þaö var, áöur en þetta kreppu-
ástand hófst”. A þessa leið mælti
Janez Stanovink formaöur
Evrópu-efnahagsmálanefndar
Sameinuöu þjóöanna, ECE, fyrir
nokkru, og vist er aö margir, bæöi
embættismenn og stjórnmála-
menn innan og utan Sameinuöu
þjóöanna eru honum fullkom -
lega sammála.
A sérfræðingafundi, sem ný-
lega var haldinn i Genf benti
Stanovnik á að siðustu verð-
hækkanir á oliu mundu geta haft i
för með sér veruleg greiðslu-
jafnaðarvandamál hjá ýmsum
Evrópulöndum og hafa alvarleg-
ar afleiðingar i för með sér fyrir
hagvöxt i þeim löndum, þar sem
þessar hækkanir koma harðast
niður. Ef litiö væri hins vegar til
lengri tima væru áhrif olíu-
hækkananna önnur, þvi fyrir-
sjáanlegar væru miklar tækni-
breytingar og eðlisbreytingar I
atvinnu- og viðskiptalifi. Þessar
breytingar mundu hafa það i för
með sér, að auðugu löndin
einbeittu sér að nýjum orkulind-
um I stað hinna hefðbundnu.
Stanovnik lagði á það megin-
áherzlu að spurningin væri ekki
hvort menn fyndu nýjar leiðir og
áður litt nýttar orkulindir, heldur
sú hvort þróunin mundi verða
þannig, að ýmislegt færi úr bönd-
um.
Tillaga Frakka:
Það var i janúarmánuði siðast-
liönum, að Frakkar komu fram
með tillögu um, að efnt yrði til
alþjóölegrar orkumálaráðstef nu á
vegum Sameinuðu þjóðanna. Til-
Indverjar ætla að flytja
fjöll með kjarnorkunni
við munum ekki nota kjarnorku í hernaði, segja þeir
Indverjar sprengdu fyrir
skömmu fyrstu kjarnorku-
sprengju sina og eru þar með
orönir meölimir kjarnorku-
klúbbsins, seni svo cr nefndur, en
þaö heiti cr oft notaö um þau lönd,
sem eiga vitissprengjur af þessu
tagi i fórum sinum. Afl indversku
sprcngjunnar, sem sprengd var
neðanjarðar, samsvarar sprengi-
magni 15,000 smálesta af hinu
venjulega sprengiefni TNT.
Indverskir visindamenn hafa
unnið að gerð þessarar sprengju
og rannsóknum, sem að þessu
lúta, undanfarin fimm ár. Miklu
lengur hefur þó verið unnið að
rannsóknum i kjarneðlisfræði i
Indlandi eða allt frá þvi að landið
heimti sjálfstæði sitt árið 1948.
Indverjar búa svo vel i þessum
efnum, að þeir eiga sjálfir plút-
ómium, sem nauðsynlegt er við
gerð kjarnorkusprengju og eru
ekki öðrum háðir um tækni-
kunnáttu.
Indland er fátækt þróunarland
og Indverjar eiga við marevis-
lega örðugleika að str.'*:“
mikill hluti io--' ...lua g
v,:_ • .aiiusmanna byr við
•nn ómurlegustu kjör, og hafa
vart eða ekki i sig og á, en samt
hafa ráðamenn landsins talið, að
landinu væri svo mikill hagur að
þvi að hafa umráð yfir kjarnorku-
sprengju, að þeir hafa varið til
þessara mála sem svarar um
tuttugu milljörðum islenzkra
króna.
Pakistanir eru
áhyggjufullir
Pakistanir og Indverjar
hafa
löngum eldað grátt silfur sem
kunnugt er og þess vegna hefur
indverska kjarnorkusprengjan
valdið Pakistönum miklum
áhyggjum, þótt Indira Gandhi,
forsætisráðherra Indlands, og
H :H. Sethna, formaður indversku
kjarnorkunefndarinnar, fullyrði
bæði að sprengingin hafi verið lið-
ur i rannsóknum varðandi frið-
samlega hagnýtingu kjarnork-
unnar.
Japanir og aðrar Asiuþjóðir
hafa einnig ókyrrzt vegna
sprengingarinnar og á fundi leið-
toga þeirra rikja, sem aðild eiga
að hernaðarbandalaginu CENTO,
vöktu Pakistanir máls á þessu. Sá
fundur var haldinn i Washington
nú fyrir skömmu, en Bandarikin
eru forysturiki CENTO, sem er
svipaðs eðlis og NATO.
Kjarnorkuveldin fimm, sem
fyrir voru, hafa fátt sagt um til-
raunir Indverja enn sem komið
er, þótt þess sé vænzt að Kinverj-
ar reyni að færa sér h=»" '
stiórnmiS'"1- , . *'“iI 1 "Y'
; ___„iaiega, en þeir eru taldir
vinveittir Pakistönum, en and-
snúnir Indverjum.
llernaðarlegt gildi
Indverjar hafa að undanförnu
varið sem svarar u.þ.b. 4300
milljónum islenzkra króna til
kjarnorkurannsókna árlega.
Gjaldeyrisforði Indverja er i rýr-
ara lagi, en þvi er haldið fram af
indverskri hálfu, að þessi kostn-
aður skerði hann ekki þvi að fénu
sé m.a. varið til launa handa vis-
indamönnum, sem þegar vinni á
rannsóknarstofnunum rikisins.
Þá er og á það minnt, að Indira
Gandhi hafi allt frá 1963 lagt á það
áherzlu, þegar kjarnorkurann-
sóknir Indverja hefur borið á
góma, að þeir myndu aðeins nota
kjarnorkuna á friðsamlegan hátt.
Hins vegar draga hvorki vis-
indamenn né stjórnmáiamenn i
efa, að indverska sprengjan hafi
hernaðarlegt gildi i sjálfu sér,
þótt tilgangurinn með smiði
hennar hafi ekki verið hernaðar-
legur.
Áuk þess getur enginn, hvorki
indverski forsætisráðherrann né
forystumenn annarra kjarnorku-
velda, þvertekið fyrir, að ekki
kynni svo að fara, að kjarnorku-
þekkingin yrði notuð i hernaði, ef
það land sem i hlut ætti, færi
halloka i striði, þótt ætlunin hafi
upphaflega verið að hagnýta
hana á friðsamlegan hátt.
Við þetta bætist einnig aö k
^ vitao
er ao 11K1) sem til þess hafa
ekki framleitt kjarnorkusprengj-
ur, eiga þau hráefni, sem til þarf
og næga tækniþekkingu til þess að
búa til kjarnorkusprengju á
skömmum tima. Nú kann svo að
fara að eitthvert þessara rikja
telji sér nauðsynlegt aö eignast
kjarnorkusprengju og þá er hætt
við að fleiri fylgi i kjölfarið og lik-
urnar á þvi að kjarnorkusprengj-
um verði beitt i hernaði aukast
þar af leiðandi.
Indverjar segja hins vegar sem
svo, að þeir hafi allt til þessa setið
við fótskör stórveldanna og orðið
að láta sér nægja að hlusta á frá-
sagnir af þvi hvernig nota megi
kjarnorku til þess að breyta far-
vegi stórfljóta, mynda stór stöðu-
vötn og jafnvel flytja fjöll.
— Ef okkur á að takast að bæta
kjör okkar þurfum við á kjarn-
orku að halda, segja þeir.
gangurinn með þeirri ráðstefnu,
átti að mati Frakka að vera sá að
reyna að ná valdi yfir þróuninni,
þannig að hægt væri að berjast
gegn hinum skaðlegu áhrifum
orkukreppunnar og að unnt yrði
að setja fastar reglur um sam-
vinnu orkufrarrileiðslulanda og
orkuneyzlulanda.
Franski utanrikisráðherrann
Michel Jobert skrifaði I bréfi til
Kurt Waldheims aðalfram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóð-
anna, að orkukreppan gæti ekki
aöeins stöðvað hagvöxt I iðn-
væddu löndunum heldur, og
einnig i mörgum auðlindasnauð-
um þróunarlöndum.
„Réttlæti”
Stuttu eftir að Kurt Waldheim
hafði fengið ofangreint bréf frá
franska utanrikisráðherranum,
lagði Houari Boumedienne forseti
Alsir fram aðra tillögu. Fyrir
hönd hlutlausu ríkjanna lagði
hann til, að allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna yrði kallað
saman til aukafundar til að ræða
orkuskortinn, og auðlindamálin
almennt i tengslum við efnahags-
lega og félagslega þróun i veröld-
inni.
I febrúarmánuði var fenginn
stuðningur meirihluta aðildar-
rikja Sameinuðu þjóðanna við
þessa tillögu, og studdu Frakkar
hana einnig. Þegar Boumedienne
skrifaði Waldheim og lagði fram
tillögu sina sagði hann meðal
annars i bréfi sinu, að á þessum
aukafundi allsherjarþingsins
skyldi ræða, „um nýtt kerfi efna-
hagslegra tengsla milli rikja
heimsins, sem byggði á jafnrétti
og sameiginlegum hagsmunum
allra.” Boumedienne hélt þvi
ennfremur fram i bréfi sínu, ,,að
vissir aðilar hefðu rangtúlkað
sjónarmið oliuframleiðslurikj-
anna. Hér væri ekki eingöngu um
að ræða verðið á oliunni, heldur
það að skapa aukið réttlætishlut-
fall i samskiptum iðnvæddra
rikja og þróunarrikja.”
Boumedienne minnti á að á
fundi leiðtoga hlutlausu rikjanna i
Alslr i fyrra hefði það komið fram
i samþykkt fundarins, að menn
teldu, að stefna allsherjarþings-
ins I sambandi við annan þró-
unaráratug Sameinuðu þjóðanna
hefði mistekizt. Orsakir þess
hefðu að mati leiðtogafundarins
fyrst og fremst verið þær, að
skort hefði á að riku löndin hefðu
veitt næga aðstoð, ekki hefðu ver-
iö sett rétt markmið, og þá hefðu
og veröbólga og greiðslu-
Framhald ú 15. siðu.
Suður-Afríka:
19%
74%
íbúanna fá
af tekjunum
I SIÐUSTU kosningum I Suður-
Afriku sigruðu stjórnarflokkarnir
með miklum meirihluta atkvæöa.
Astæöan er sú, aö aðeins fjórar
milljónir af þeim 23 milljónum
manna, sem bveei" njóta
'úúsmngaréttar. Þeldökkir menn i
Suður-Afriku, sem eru 68%
ibúanna, njóta engra lýðréttinda.
Misréttið er hið sama á öðrum
sviöum. Þjóðartekjurnar skiptast
svo, að i hlut þeldökkra koma 19%
af tekjunum, en hvitir menn, sem
eru 22% ibúanna, sölsa undir sig
74%.
Ef litið er á einstakar atvinnu-
greinar kemur i ljós, að hvitur
námaverkamaður hefur tuttugu
sinnum meira kaup en þeldökkur
maður við sömu störf, hvitur
byggingaverkamaður sjö sinnum
meira en þeldökkur starfsbróðir
hans og hvitur bankastarfsmaður
hefur fimm sinnum hærra kaup
en þeldökkur maður I sams konar
vinnu. __
Þói* laun verkamanna hafi
hækkað töluvert á undanförnum
árum, búa margir þeirra enn við
svo bág kjör, að þeir hafa varla
eða ekki i sig og á.
iUUl g eriend fyrirtæki og
auðhringir hafa útibú i Suður-
Afriku, og mörg þeirra beita
þeldökka starfsmenn sina
misrétti. Þeir fá lægri laun en
hvitir menn, hækka siður i tign og
eiga ekki aðgang að menntun i
starfi sinu til jafns við hvíta.
Launin, sem hin erlendu fyrir-
tæki greiöa, eru oft svo lág, að
þau nema ekki þeirri upphæð,
sem stjórnvöld i landinu segja
vera lágmark til þess að menn
hafi til hnifs og skeiðar.
Þeldökkir menn geta ekki rétt
hlut sinn með aðstoð verkalýös-
félaga i landinu, þvi aö innan
þeirra ráða hvitir ménn lögum og
lofum og þeldökkir njóta hvorki
atkvæðisréttar né kjörgengis,
þótt þeim sé skylt að vera i
félögunum og meinað að mynda
eigin verkalýðsfélög.