Tíminn - 29.06.1974, Síða 9

Laugardagur 29. júni 1974.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Biaðaprent h.f.
■V__________________ v
Heiðarleg vinnubrögð
1 viðtali við Ólaf Jóhannesson forsætisráðherra,
sem birtist hér i blaðinu i gær, vék hann m.a. að
ólikum vinnubrögðum fyrir kosningar hjá ,,við-
reisnar”-stjórninni og núverandi stjórn.
„Viðreisnar”-stjórnin kappkostaði að leyna efna-
hagsvandanum fyrir kosningar, og benti þvi siður
á nokkur úrræði. Nú lagði forsætisráðherra hins
vegar fram ákveðnar tillögur um lausn efnahags-
málanna, ásamt itarlegum upplýsingum um efna-
hagsþróunina, ef ekkert yrði að gert. Forsætisráð-
herra sagði siðan:
„Ég vil vinna heiðarlega i stjórnmálum. Ég tel,
að þjóðin eigi rétt á þvi að fá sem gleggstar upp-
lýsingar um stöðu þjóðmálanna. Ég tel lika, að
hún hafi skyldu til að kynna sér þau sem bezt, þeg-
ar þau eru refjalaust undir dóm hennar lögð. Ég
hef hagað minni kosningabaráttu og mins flokks i
þessum anda. Við Framsóknarmenn höfum jafnan
höfðað til dómgreindar þjóðarinnar og treyst
henni. Við munum lika hlita þeim dómi, sem upp
verður kveðinn, með jafnaðargeði, hver sem hann
verður. En þvi er ekki að leyna, að við teljum okk-
ur geta átt von á trausti þjóðarinnar, þvi að jafn-
framt þvi að segja frá erfiðleikunum og hvernig
við viljum mæta þeim, leggjum við verk þeirrar
rikisstjórnar, sem við höfum veitt forystu siðustu
þrjú ár, undir dóm þjóðarinnar”.
Framfarir og velmegun
Forsætisráðherra fórust þannig orð um efna-
hagstillögur þær, sem hann lagði fyrir Alþingi:
„Efnahagstillögur okkar eru við það miðaðar að
tryggja áframhaldandi framfarir og velmegun,
rekstrargrundvöll atvinnuveganna og atvinnu-
öryggi. Með bráðabirgðalögunum, sem ég gaf út i
mai, hefur verið komið i veg fyrir stöðvun atvinnu-
veganna. En þau gilda ekki nema til 30. ágúst. Með
þeim hefur nýju Alþingi, sem kallað verður saman
strax að loknum kosningum, verið veitt svigrúm
til þess að takast á við þessi mál. Það verður það
að gera. En þær aðgerðir, sem óhjákvæmilegar
eru, ættu engum að verða ofraun, eins og þjóðin er
nú i stakk búin, en Alþingi getur ekki skotið sér
undan þessari skyldu eins og stjórnarandstaðan,
og sá hluti Samtaka frjálslyndra og vinstri manna,
sem gekk til liðs við hana i vor, gerði. Það liggur i
augum uppi, að það er ekki sama, hverjir standa
fyrir þessum aðgerðum, þ.e. hvort aðgerðirnar
verða miðaðar við það að framfarir og uppbygg-
ing geti átt sér stað áfram, eða hvort gömlu við-
reisnarúrræðunum, með samdrætti og „hæfilegu
atvinnuleysi”, sem menn heyrðu formann Sjálf-
stæðisflokksins tæpa á i sjónvarpinu á miðviku-
dagskvöldið, verður beitt”.
Engin umframatkvæði
1 tilefni af áróðrinum um umframatkvæðin, fór-
ust forsætisráðherra orð á þessa leið:
„Framsóknarflokkurinn á engin umframat-
kvæði. öll atkvæði honum greidd koma honum til
góða og auka styrk hans, þvi styrkur flokks er ekki
siður kominn undir atkvæðamagni en þingmanna-
tölu, enda er augljóst, að lokað yrði fyrir vaxtar-
möguleika flokks, ef menn tækju talið um „um-
framatkvæði” alvarlega”.
Þ.Þ.
Sören Nielsen, Politiken:
Senn verður gullið
venjulegur málmur
Það verður ekki lengur kvarði á verðgildi peninga
Gullið verður varla notað I annað en tannviðgerðir og
trúlofunarhringa.
SENN verður gullið venju-
legur og illnýtanlegur múlm-
ur, sem varla verður notaður i
annað en tannviðgerðir og trú-
lofunarhringa. Töframúttur
þess sem mælikvarða á verð-
mæti peninga i nokkur þúsund
úr er nú loks að engu orðinn.
Þegar er búið að ákveða,
hvaö skuli taka við sem kvarði
á verðgildi peninga. Það er
dularfull tala, sem reiknuð
verður út daglega I tölvum Al-
þjóða gjaldeyrissjóðsins i
Washington. Að fáeinum
sekúndum liðnum kemur tal-
an fram á fjarritum seðla-
banka 135 rikja og er Dan-
mörk eitt þeirra. Þetta fyrir-
komulag verður aðildar-
rlkjunum álika mikilvægt og
metrakerfið, svo að dæmi sé
• nefnt.
HIN sérstöku yfirdráttar-
réttindi i Alþjóða gjaldeyris-
sjóðnum eiga framvegis að
veröa sameiginlegur mæli-
kvaröi á verðgildi mynta allra
rikja, sem ekki lúta stjórn
kommúnista. Þetta má raunar
oröa á þann hátt, að gjaldeyrir
viðkomandi rikja verði verð-
lagöur I hlutfalli við verðmæti
yf irdráttarréttindanna.
Hin sérstöku yfirdráttar-
réttindi hafa til þessa verið
bundin föstu verði, eða
0,888671 grömmum gulls ein-
ingin. Gullverð i þjóðbanka-
kerfinu hefir verið ákveöið
42,2 dollarar únzan (28,3
grömm).
Nýjungin er I þvi fólgin, að
verðmæti yfirdráttarréttind-
anna verður ákveðið með hlið-
sjón af blöndu 16 helztu gjald-
miðlanna. Hundraðshluti
nokkurra gjaldmiðla i blönd-
unni er þessi: Dollar 33, þýzka
markið 12,5, sterlingspund 9,
franskur franki 7,5, sænsk
króna 2,5, en danska krónan
og norska krónan reiknast
báðar 1,5.
Gjaldeyrissjóðurinn reiknar
gengisbreytingu þessara
gjaldmiöla dag hvern og
ákveður þannig meðalverð
blöndunnar. Það verður svo
verðgildi dráttarréttindanna
þann dag og sérhvern gjald-
miðil er svo unnt að meta I
hlutfalli við verð blöndunnar.
'ALÞJOÐLEGI gjaldeyris-
sjóðurinn var stofnaður að
striðinu loknu og var af-
sprengi gjaldeyrissamkomu-
lagsins I Bretton Woods.
Markmiöið með sjóðnum var
að mynda skipulegan markað,
þar sem gjaldeyrislán væri fá-
anlegt fyrir þau riki, sem við
halla búa. Aðildarriki sjóösins
greiða stofngjald I hann, en
auk þess tekur hann við fé frá
þeim rikjum, sem hafa veru-
lega hagstæðan greiðslujöfnuð
og eiga þar af leiðandi mikinn
gjaldeyrisforða.
Hin sérstöku yfirdráttar-
réttindi eru hluti af þessu út-
lánakerfi. Þau veita rikjum
rétt til takmarkaðs láns i hlut-
falli við framlag þeirra til
sjóðsins. Þetta er i raun sama
kerfi og gilti hjá dönskum
bönkum þegar launareikning-
ur einstaklingsins veitti hon-
um rétt til láns að vissum tima
liönum.
EININGARVERÐ yfir-
dráttarréttindanna er látið
gilda sem gengiskvaröi bein-
linis vegna þess, að gulli verð-
ur ekki við komið nú á timum.
Sérhver seölabanki gat lagt
fram dollara og fengið gull
fyrir þá allt fram til 1971.
Dollarinn var talinn sameigin-
legur gjaldeyrisforði og gullið
gilti þvi sem óbeinn verðmæl-
ir.
Arið 1971 var horfið frá gull-
lausnarskyldu á dollar, meðal
annars vegna þess, að franski
seðlabankinn skipti milljörð-
um dollara fyrir gull. Gull-
forði Bandarikjanna I Ford
Knox hrökk þá ekki til.
Ariö 1968 sást greinilega,
hvað verða vildi. Bandarikja-
menn höfðu fram aö þeim
tima ráðið gullverði á alþjóða-
markaði með þvi ýmist að
kaupa gull eða selja, en gull-
verðiö var fast I dollurum. Frá
þessu varð aö hverfa og þar
með voru gullmarkaðir orðnir
tveir I reynd, annars vegar
opinn markaður og hins vegar
lokaöur markaður seðlabank-
anna en verð á þeirra gulli var
ákveöiö 42,2 dollarar únzan.
NÚ er gullverðið ekki bund-
ið við neina mynt eða verö-
bréf. Yfirdráttarréttindin
voru siðasta vigið, sem féll.
Þarna var ekki sizt að verki
siaukin þörf á greiðslueyri
vegna ört vaxandi heimsviö-
skipta. Gullbirgðir hefði blátt
áfram þurft aö auka jafn ört ef
siaukinn dollarastraumur I
heimsviðskiptunum hefði átt
að vera innleysanlegur. Gull-
forðinn jókst ekki og þess
vegna glataðist trúin á dollar-
ann.
Yfirdráttarréttindin veita
möguleika til miklu liöugra
kerfis, þar sem unnt er að
auka þau með bókhaldsaögerö
einni saman.
Næsta rökrétta skrefið er að
veita seðlabönkunum leyfi til
að selja eða kaupa gull á hin-
um frjálsa markaði. Þá væri
gullfótur peningakerfisins i
raun úr sögunni, þar sem
seðlabankarnir gætu þá alveg
eins varðveitt eign sina i
hvaöa varningi, sem væri I
stað gulls.
GREINILEGA vill rikis-
stjórn Bandarikjanna stuðla
að þessarri framvindu, þar
sem verið er að undirbúa lög-
gjöf, sem heimilar bandarisk-
um þegnum að eiga gull. Þann
rétt hafa Bandarlkjamenn
ekki haft, og Danir til dæmis
ekki heldur. Með þessu móti
eignast Bandarikjamenn nýj-
an verömætamarkað ef þeir
vilja af einhverjum ástæðum
ekki verja sparifé sinu til
kaupa á hlutabréfum eða öör-
um verðbréfum.
Hinn lokaði gullmarkaður
seðlabankanna er senn frá,
þar sem þeim er nú leyfilegt
að nota gullforða sinn sem
tryggingu fyrir lánum sin I
milli. Þá þarf ekki að miða við
opinbera veröið, 42,2 dollarar
únzan, heldur eitthvert annað
verö, sem fer nær veröinu á
opnum markaði, en það er um
150 dollarar únzan.
ÍTALIR hafa ákaflega
brýna þörf fyrir gjaldeyrislán
til þess aö jafna viðskipta-
halla, sem nemur rúmum 1000
milljónum dollara á mánuði,
og hefir þessi mikla þörf átt
sinn þátt I þeirri breytingu,
sem oröin er á. Tveir þriðju af
gjaldeyrisforða Itala eru i
gulli, eins og sakir standa.
Aðalbankastjóri Italska þjóö-
bankans er þvi þannig settur,
aö heita má að hann tróni á
gullfjalli og tilkynni þaðan, að
hann geti ekki einu sinni greitt
afborganir af þeim lánum,
sem hann hefur þegar tekið.
Það nálgast að jafngilda þvi
að lýsa ítalska rikið gjald-
þrota, og er það óskemmtilegt
ástand fyrir iðnaðarriki áriö
1974.
Ólíklegt er, aö nokkurn fýsi
að veita ítölum lán, eins og
sakir standa. En lánstraust
ítallu eykst að sjálfsögðu,
þegar gullforði hennar fjór-
faldast allt I einu I verði.
Vandinn er sá, að enginn
þjóðbanki viröist hafa áhuga á
að taka við Italska gullinu sem
greiöslu og eiga á hættu að
brenna inni með það. Ef og
þegar gullið hefur lokið hlut-
verki slnu I peningaviöskipt-
um Iheiminum er ekki sérlega
fýsilegt, hvorki fyrir þjóö-
banka né aðra, að eiga stórar
fjárhæöir bundnar i málmi,
sem hefir I raun minna nota-
gildi en flestir aðrir málmar.