Tíminn - 29.11.1974, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 29. nóvember 1974.
SAMSTÆÐUR
ÞEIR munu vera fáir kannast við Marks tækið og vörumerkið St.
Islendingarnir, sem ekki & Spencer - fyrir- Michael, og fjölmargir
hafa verzlað í búðum
þeirra í Glasgow og
London, eða annars staðar
í Bretlandi. Það eru
margar vörutegundir
seldar undir St. Michael-
merkinu, en flestir setja
það nú í samband við fatn-
að hér á landi, enda eru
Marks & Spencer víðf rægir
fyrir úrval og gæði þess
fatnaðar sem þeir selja en
gæðaeftirlit þeirra er mjög
strangt.
Á seinni árum hafa þeir opnað
sölubúðir i mörgum löndum, en
annars staðar hafa þeir falið
heimamönnum söludreifinguna,
eins og t.d. i Noregi, þar sem St.
Michael-vörurnar eru aðeins
seldar i kaupfélagsbúðunum.
Hér á íslandi er sama fyrir-
komulagið, umboðið er i höndum
Sambands íslenzkra samvinnu-
félaga og vörurnar aðeins seldar i
verzlun þess, Gefjun i Austur-
stræti, og hjá kaupfélögunum um
land allt.
Við höfum haft fregnir af þvi,
að Marks & Spencer væru með
nýjungar á ferðinni og inntum
Gisla Theódórsson, aðstfrkvst.
innflutningsdeildar Sambands-
ins, eftir þvi, i hverju þær væru
fólgnar. Hann sagði, að það væri
rétt, að nú fyrir skömmu heföi
komið á markaðinn hjá Marks &
Spencer- fatnaður fyrir kvenfólk,
sem þeir kölluðu ,,Co-ordinates”
og sem viö getum kallað sam-
stæður, en það eru nokkrar flikur
I 5 aðallitum, er nota má saman
eða sitt á hvaö. Þetta gerir
kvenþjóðinni auðvelt að velja
fallegan og smekklegan klæðnað i
völdum litasamsetningum. Hér
er um að ræða 6 flikur þ.e.
sjalkraga golftreyjur, vesti með
kaðlaprjóni, einlitar, köflóttar og
röndóttar blússur, og áprentaða,
prjónaða, blússu, pils, alfóðruð,
einlitog mynztruð, smáköflótt og
stórköflótt I tveim siddum, lang-
erma peysur með v-hálsmáli og
loks siðbuxur einlitar og smá-
köflóttar.
Úrval af þessum ,,co-
ordinates” eða samstæðum er nú
komið til landsins, og er verið að
dreifa þvi i kaupfélagsverzlanir-
nar þessa dagana. bessum
vörum hefur verið svo vel tekið i
Bretlandi, að Marks & Spencer
hefur sett þar á markaöinn fimm
sett af barna-samstæðum, og er
nú i athugun, hvort hagkvæmt
þykir að flytja þær inn hingað
Marks & Spencer hafa ávallt
langt áherzlu á aö bjóða
vandaðan og smekklegan fatnað
á verði, sem er flestum viöráðan-
legt og hvorki er mjög dýrt né
mjög ódýrt, eða með öðrum
orðum fatnaður fyrir fjöldann.
s.r
Nýjungar frá
Marks og Spencer
—HTIR
Ljóðin, sem
við
biðum eftir
Guðmundur Böðvarsson:
LJÓÐASAFN I 208 bu.
Hörpuútgáfan
ÞAÐ ÞÓTTU mörgum harla
góö tiðindi, aö von væri á áður
óbirtum ljóðum Guömundar
Böövarssonar I þeirri heildarút-
gáfu verka hans, sem hófst með
safni óbundins máls fyrir fáum
árum. Nú er fjórða bindi þessa
verks komið út. Það flytur
æskuljóð Guömundar og tvær
elztu ljóðabækur hans að auki,
Kyssti mig sól og Hin hvitu skip.
Ljóðæska heitir fyrsti hluti
þessa bindis. Þar eru þau kvæði,
sem ekki höfðu áður komið fyrir
almennings sjónir. bað voru
þau, sem gamlir og nýir aðdá-
endur Guðmundar Böðvarsson-
ar höfðu hlakkaö til að sjá, og
það er mála sannast, að fáir
munu verða fyrir vonbrigðum
við lesturinn.
1 ágætum formálsoröum, sem
Guömundur lét fylgja þessari
bók (hann skrifaði þau tæpum
mánuði áöur en hann lézt),
leitast hann við að svara þeirri
spurningu, hvers vegna hann
hafi ekki birt þessi ljóö fyrr en
nú. Skýring hans er helzt sú, að
honum hafi þótt kvæðin helzt til
lik hvert öðru og auk þess óþarf-
lega lik þvi, sem hann var áður
búinn aö bera á borö I öörum
ljóöabókum.
Þetta sjónarmiö er fullkom-
lega eðlilegt af höfundarins
hálfu. En viö, sem lesum þessi
ljóð núna, munum flest fremur
telja þetta kost en galla. Sá
Guðmundur Böðvarsson sem
við mætum I æskuljóðum hans,
er hinn sami, sem við höfðum
áður kynnzt i þeim kvæðum,
sem hann orti siðar á ævinni.
Listrænn, einlægur og alltaf
sjálfum sér samkvæmur. Það
verður ekki séö, að hann hafi
þurft að striða við nein persónu-
leg eða listræn „unglinga-
vandamál” I upphafi skáldferils
sins.
Hér er- kvæöi sem heitir
Litli-Brúnn. Það byrjar svona:
Húmið hljómar.
Hjartans strengir taka undir,
óma, óma
undir fáks mlns hófum sléttar
grundir,
og I fang mér fellur
faxins mjúki dúnn,
liöur eins og léttur vindur
Litli-Brúnn.
Litli-Brúnn var afburða gæð-
ingur, sem Guðmundur
Böðvarsson átti lengi. Leiðir
þeirra lágu saman, þegar Guð-
mundur var sautján ára, en
Brúnn fimm vetra. Siðan voru
þeir vinir og félagar i tvo tugi
ára og einu betur. Féll þá
Brúnn, 26 vetra aö aldri, en
Guðmundur tekinn fast aö nálg-
ast fertugt. Það þarf ekki alltaf
svo langan tima til þess að náin
vinátta takist á milli tveggja
snillinga, þótt annar gangi á
tveim fótum en hinn á fjórum,
og svo mikiö er vist, að
Litli-Brúnn er viðar á ferð i ljóö-
um Guðmundar Böövarssonar
en flestir ætla. Þeir hafa áreið-
anlega verið á ferö saman, þeg-
ar Guðmuridur orti sitt dýrlega
Heiðaljóö, (Kyssti mig sól,
1936).
Hesturinn minn brúni,
stigðu hægt og létt
yfir þessa gleymdu
og grýttu troðninga..
Við skulum ekki vekja það,
sem vel er að sofi....
Hesturinn minn brúni,
stigöu hægt og létt,
emðan lágnættið grúfir
yfir lyngheiöum.
Það var Litli-Brúnn, sem
Sigurður Nordal sagöi um hin
frægu orð, eftir aö hafa riðið
honum spottakorn: „Mikið er
þaö misjafnt, hvernig skepnan
stigur fótum sinum til jarðar-
innar.”
En allir dagar eiga,kvöld, og
Litli-Brúnn féll, eins og fyrr
segir. Og kvæðið um hann, sem
birtist nú hér I fyrsta sinn, end-
ar svona:
Enn rekst ég á litinn dreng
sem er hryggur I hjarta,
og hylur sitt andlit
i faxinu svarta
i siðsta sinn.
— Það er einkamál hvers
hvað hugurinn er aö sýsla,
en ég heyri hann stundum
vola i svefni og hvisla:
Litli-Brúnn, leikbróðir minn.
Þess skal getið, að niðurlagið,
sem hér er vitnað til, er ort
mörgum árum siðar en aöal-
kvæðið.
En það er viðar en i kvæðinu
um Litla-Brún, sem við mætum
þvi skáldi, er viö áður þekktum,
og aldrei brást okkur, hvernig
sem viðraði i veröldinni. 1 þess-
um æskuljóðum finnum við lika
blessaða gamansemina, sem
síðar átti eftir að bera svo riku-
legan ávöxt i Saltkornum Guð-
mundar Böðvarssonar. Hann
segist um skeið hafa haft gaman
af þvi að lesa Gamla testa-
mentið og yrkja Bibliuljóð, þótt
ekki verði sagt, að af þvi hafi
flotið gott guðsorð. Hér er eitt
sýnishorn þeirra yrkinga:
Og Jakob var aö tuldra, er féð
hann rak á fjall
— og fæst af þvi hans eigið—:
Mikið andskoti er hann Laban
gamli leiðinlegur kall,
og Lea rauðeygö, greyið.
Tvö kvæði þessarar tegundar
eru i bókinni og höfundur tekur
fram, að öllum hinum, sem eins
var ástatt um, hafi verið komið
fyrir kattarnef. Það sýnir gætni
og samvizkusemi Guðmundar
Böðvarssonar, en ekki er vist að
allir lesendur hans kunni honum
neinar þakkir fyrir tiltækið.
Orð úr svefni er merkilegt
kvæði. Ekki aðeins vegna efnis
sins og forms, sem hvort
tveggja myndi endast þvi til
langlifis, heldur og vegna hins,
að höfundinn dreymdi það.
Hann gekk alltaf framhjá þvi,
þegar hann valdi ljóð i bækur
sinar, af þvi að honum fannst
hann varla ábyrgur fyrir þvi,
eins og þaö var undir komið.
Slikter sizt að undra. Við eigum
vist oft nógu erfitt með að skýra
hvaðan þær hugsanir koma,
sem á okkur leita I vökunni,
hvað þá þegar innblásturinn
sækir skáld heim I svefni.
Mörg fleiri ljóð mætti nefna,
svo sem Frændi, Haustvindur,
Hauskúpan, Tæring og brotin úr
Riddaraljóðum. Moldarkofinn
hefur sennilega verið ortur til
þess að þylja hann yfir myrk-
fælnum unglingum i dimmu, og
þótt höfundur þess segi kvæðiö
minna helzt til mikiö á Hrafninn
eftir Poe, þá held ég nú að
einhver hefði ekki kippt sér upp
viö þá likingu. Sjálfsagt eru
þessi æskuljóð Guðmundar
Böðvarssonar yfirleitt heldur
ósjálfstæðari skáldskapur en
það sem hann orti siðar, — en
hver hneykslast á þvi?
Guðmundur Böövarsson
Sá hluti þessarar bókar, sem
geymir áður óbirt kvæði
Guðmundar Böðvarssonar,
heitir, eins og áður segir,
Ljóðæska. Ég er alveg sammála
höfundinum um að nafnið sé
„með grunsamlega miklu sætu-
bragði.” Þó er óvist, hvort
annað nafn heföi hæft betur.
Þetta hefur þó að minnsta kosti
það fram yfir mörg önnur nöfn,
sem hugsanlega hefði mátt
nota, að það veitir rétta
hugmynd um, hvað þarna er á
ferðinni: Þetta eru æskuljóð.
En það er fleira en æskuljóð
Guðmundar Böðvarssonar, sem
ekki hefur komizt á bækur, þótt
birt hafi verið annars staðar. Ég
leyfi mér að vekja aftur athygli
á Sigurðarkvæði, sem ég hef
minnzt á áður i grein um skáld-
skap Guðmundar Þessi
ljóðperla birtist I fyrsta hefti
Timarits Máls og menningar
1971, en siðasta ljóðabók Guð-
mundar haföi komið út 1969. An
efa eru fleiri kvæöi eftir hann i
felum i blöðum og timaritum,
þótt hér verði ekki meira um
það rætt. Megum við ekki eiga
von á þessum ljóðum i siðasta
bindi kvæðasafnsins?
Enn er þess ógetið, aö Sverrir
Hólmarsson skrifar ritgerð um
Guðmund Böðvarsson og skáld-
skap hans, þar sem getið er ævi-
atriða skáldsins, bækur frá þess
hendi taldar upp og mörg dæmi
tekin úr ljóðunum. Þessi ritgerð
er að sjálfsögðu i upphafi bókar.
Um útgáfuna er það helzt að
segja, að frágangur er smekk-
legur og látlaus, en pappirinn
finnst mér tæplega nógu góður.
Hörpuútgáfan á Akranesi á
þakkir skildar fyrir þetta mynd-
arlega framtak. Bækur Guð-
mundar Böðvarssonar hafa allt-
af verið islenzkum ljóðavinum
kærkomnar, og ekki slzt nú,
þegar viö vitum, aö skáldið
hefur ort sitt siðasta ljóð og er
ekki lengur á meðal vor. — VS.