Tíminn - 09.02.1975, Blaðsíða 17

Sunnudagur 9. febrúar 1975
TÍMINN
17
r

Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur í
Edduhúsinu við Iándargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Lýsing Jóns Baldvins Hannibalssonar
í efnahagsumræðum þeim, sem fóru fram á
Alþingi siðastliðinn fimmtudag, viðurkenndu
talsmenn stjórnarandstæðinga það ekkert siður
en fulltrúar stjórnarflokkanna, að efnahagsvand-
inn væri mikill og vaxandi. Einn af talsmönnum
stjórnarandstöðunnar, Jón Baldvin Hannibals-
son, dró upp eftirfarandi mynd af vandanum:
,,Eins og kunnugt er, eru horfur i efnahagsmál-
um íslendinga á árinu 1975 iskyggilegri en verið
hefur um langt skeið. Áhrif hinnar alþjóðlegu
oliukreppu eru komin fram með fullum þunga.
Viðskiptakjör þjóðarinnar hafa snúizt okkur i
óhag, meira en dæmi eru til um á einu ári siðan á
árunum eftir seinni heimsstyrjöld. Viðskiptahalli
þjóðarbúsins á árinu 1974 nam rúmlega 16 mill-
jörðum króna, og batahorfur eru ekki sýnilegar,
nema stjórnvöld gripi til skjótra og áhrifarikra
aðgerða. Gjaldeyrisvarasjóður er að mestu
þrotinn og lánstraust þjóðarinnar erlendis þ.a.l.
stórlega skert.
Langtimaskuldir þjóðarbúsins á árinu 1974,
hafa aukizt um 11 milljarða, á núverandi gengi,
og greiðslubyrði erlendra lána nemur orðið
háskalega háu hlutfalli rýrnandi þjóðartekna.
Verðbólga innanlands á árinu 1974 nam yfir 50 af
hundraði og er þvi allt að þrisvar sinnum örari
innanlands heldur en samsvarar meðaltalshækk-
un innflutningsverðlags. Þessi öra verðbólguþró-
un hefur raskað rekstrargrundvelli atvinnufyrir-
tækja i landinu og bitnar með óbærilegum þunga
á útflutningsatvinnuvegum þjóðarinnar.
Ljóst er, að skammtimaaðgerðir stjórnvalda á
sl. hausti er höfðu að markmiði að tryggja
rekstrarafkomu útflutningsatvinnuveganna,
hafa ekki náð tilætluðum árangri, enda hefur sig-
ið mjög á ógæfuhlið siðan, miðað við þær forsend-
ur, er þá voru taldar fullgildar.
Framfærslukostnaður heimilanna hefur þegar
aukizt meira en sem nemur rýrnun viðskipta-
kjara og mun á næstu mánuðum bitna með vax-
andi þunga á afkomu tekjulægstu hópa þjóð-
félagsins, öldruðum, öryrkjum og öðrum bóta-
þegum.
Samdráttar gætir þegar i atvinnumagni.
Minnkun, eða afnám yfirvinnu, veldur eitt sér
hlutfallslega meiri kjaraskerðingu launþega,
vegna þess hve yfirvinna hefur á undanförnu
þensluskeiði numið stórum hluta heildarvinnu-
timans. Við verðum að horfast i augu við þá stað-
reynd að verði ekki skjótlega gripið til sam-
ræmdra hagstjórnaraðgerða, mun atvinnuleysi
halda innreið sina fyrr en varir.
Við þetta bætist alvarlegur vandi, er snertir
rikisbúskapinn, einkum áformuð rekstrar- og
framkvæmdaútgjöld rikisins skv. nýsamþykkt-
um fjárlögum og framkvæmdagetu sveitar-
félaga. Óleyst er fyrirsjáanleg fjármagnsþörf
fjárfestingarlánasjóða er nemur milljörðum
króna.”
í stórum dráttum má segja, að þessi lýsing
Jóns Baldvins sé rétt. Hún sýnir það glöggt, að nú
eru ekki fyrir hendi möguleikar til almennrar
kauphækkunar, heldur skiptir nú öllu máli að
tryggja atvinnuöryggið og reyna að tryggja af-
komu láglaunafólks sem bezt. Náist næg sam-
staða um slikar aðgerðir, er engin ástæða til ótta
eða svartsýni. Hin mikla uppbygging, sem varð i
tið vinstri stjórnarinnar, mun nú koma að góðu
haldi, ef samstaða næst um framangreindar að-
gerðir. Þess er einnig að vænta, að erfiðleikarnir
verði meira timabundnir en varanlegir. Þ.Þ.
Charles W. Yost, fyrrverandi sendiherra:
Mestu vandamál
ársins 1975
Hver eru mikilvægustu verkefni ársins 1975?
MÓÐA er á krystallskúlum
öllum, enda ávallt áhættusamt
aö spá um ókominn tima,
jafnvel þótt ekki sé nema
næsta ár. Hverjum hefði til
dæmis dottið i hug i byrjun árs
1973 að spá oliusölubanninu,
sem skellt var á i lok þess árs?
Svipuðu máli gegnir um árið
1975. Einhver gersamlega
hulinn atburður getur orðið
allsráðandi um skerf þess árs i
sögunni.
Yrði mér fyrirvaralaust
gert að tiltaka þau efni, sem
Kissinger utanrikisráðherra
ætti að láta sitja i fyrirrúmi á
þessu ári, myndi ég nefna
fjögur mál sérstaklega. Að þvi
búnu viki ég að fimm öðrum
málum, sem gætu reynzt eins
konar timasprengjur.
FYRSTA málið er svo
almennt og umfangsmikið, að
engin þjóð sleppur við áhrif
þess, og jafnvel enginn
einstaklingur. Það er hinn
margslungni vefur efnahags-
málanna, þar sem hvað er
öðru háð. Gangur þess kerfis
hefur um langt skeið verið svo
snurðulaus fyrir þegna hinna
auðugu rikja, að þeir voru
hættir að gera sér rellu út af
gangi þess.
Þegnar hinna snauðu rikja
hafa fyrir löngu gert sér ljóst,
að röskun af samlögun hinna
ýmsu atriöa kom tiðast niður á
þeim. En þeir hafa ekki getað
gert neinar gagnráðstafanir
fyrr en nú á allra siðustu
árum, eða að láta ágallana i
bráð að minnsta kosti koma
jafnar niður en áður, þó með
örfáum undantekningum.
Hinn margslungni vefur
efnahagsmálanna umlykur
allt, og hans gætir hvarvetna.
Meðal helztu og mikilvægustu
þáttanna má nefna:
1. VERÐBÓLGAN ágerizt
og veldur samdrættti. Verði
ekki gerðar ráðstafanir gegn
samdrættinum i tæka tið, gæti
hann viða valdið sams konar
kreppu og rikti á árunum milli
1930 og 1940.
2. SKORTUR orkulinda —
bæði imyndaður og raunveru-
legur — krefst umfangsmikils
og tilfinnanlegs oliu-
sparnaðar. Gripa verður til
skjótrar aðstoðar við þær
þjóðir, sem harðast verða úti,
jafnt iðnþróaðar þjóðir sem
vanþróaðar. Endurdreifingar-
flóð svonefndra oliudollara
reynir verulega á veitukerfi
lána og fjárfestingar hvar-
vetna. Mikilvægust og
örlagarlkust er þó jákvæð
samvinna oliusölurikja og
oliukauparikja i öllum þessum
málum, og hennar er hvar-
vetna vænzt.
3. ÚTVEGA verður matvæli
til að bægja frá yfirvofandi
hungri. Auka verður matvæla-
og áburðarframleiðslu mjög
verulega, bæði meðal rikra
þjóöa og snauðra, ef takast á i
þeim efnum að halda i við hina
öru mannfjölgun.
4. FRAMLÖG auðugu þjóð-
anna — bæði gamalgróinna og
nýrikra — til aðstoðar við
efnahagsþróun meðal hinna
fátæku, verður að auka stór-
lega. Þetta er ekki nauðsyn af
mannúðarástæðum einum
saman. Hins verður ekki siður
að gæta, að örvænting hinna
snauðu dragi ekki þá betur
megandi niður.
Kissinger
5. VANÞRÓUÐU þjóðirnar
verða að herða að mun róður-
inn i baráttunni gegn hinni
geysilega öru fjölgun. Hún
gerir gersamlega að engu alla
sjálfsbjargarviðleitni, ef ekki
tekst að hamla gegn henni.
6. AÐ LOKUM verður að
nást jákvæð og viðunandi
niöurstaða I samningaviðræð-
unum um réttinn á hafinu, en
þær hafa staðið i fimm ár. Að
öðrum kosti geta hinir alþjóð-
legu þrir fjórðu hlutar yfir-
borðs jarðar orðið vettvangur
hömlulausrar og afar skað-
vænlegrar samkeppni.
ÞESSIR margslungnu og
mikilvægu þættir efnahags-
málanna ættu að verða efstir á
dagskrá Kissingers, utan-
rlkisráöherra Bandarikjanna,
á árinu 1975.1 glimunni við þá
veltur ekki mest á afreki
einstakiingsinsjcraftaverkum i
alþjóðlegum skammtima-
lausnum eða á „styrkingu
stöðunnar”. Meira veltur á
eflingu þeirra alþjóölegu
stofnana, sem fyrir eru og
reynslu hafa aflað sér i barátt-
unni við vanda af þessu tagi. í
þvi efni ber Sameinuðu þjóö-
imar hæst, ásamt hinum fjöl-
mörgu stofnunum þeirra.
DEILURNAR fyrir botni
Miðjarðarhafsins verða að
vera I öðru sæti á utanrikis-
máladagskrá Bandarikja-
manna árið 1975. Þar er meiri
hætta á uppkomu nýrrar
styrjaldar en annars staðar,
og slik styrjöid ylli ekki ein-
ungis eyðingu þeirra, sem
tækju þátt i henni, heldur nýju
oliusölubanni og truflun á
þeirri sambúðarbótaviðleitni,
sem Bandarikjamenn hafa
ástundað.
Orðið er um seinan að taka
vilhalla afstöðu i þessum
málum. Genfarráðstefnuna
verður að kalla saman að
nýju, koma i kring gagn-
kvæmri viðurkenningu Isra-
elsmanna og Palestinu-Araba
og hraða samningum á allan
hugsanlegan hátt. Nást verður
alhliða lausn, sem allir aðilar
sætta sig við og stórveldin
taka ábyrgð á.
ÞRIÐJA atriði dagskrár-
innar I utanrikismálum
verður að vera framhald
viðleitninnar til bættrar sam-
búðar Bandarikjamanna og
Sovétmanna. Viðunandi lausn
flestra annarra mála er
beinlinis undir þvi komin, aö
þessari viðleitni verði haldið
áfram.
Viðhlitandi hraði I fram-
haldiþessarar viðleitni verður
ekki bezt tryggður með sam-
komulagi um áferð eða um-
fang, heldur árangri i glim-
unni við sjálfan kjarna
ágreiningsefnanna. Ég á þar
við alvarlegri og hraðari tak-
mörkun hervæðingar en um
hefur verið að ræða til þessa.
Byrja verður á gagnkvæmri
minnkun herafla i Evrópu og
einhverjum hömlum á hina si-
auknu og fávislegu samkeppni
i eflingu herskipaflotans.
FJÓRÐA og siðasta atriðið
á málefnaskránni en svo fullt
og óskorað stjórnmálasam-
band við Alþýðulýðveldið
Kina, ekki siðar en um það
leyti sem Ford forseti fer til
Peking. Dragist úr hömlu að
stiga þetta skref, eru I hættu
þau dýrmætu samskipti, sem
Nixon forseti tók upp að nýju,
og var viturlega gert.
EN ekki má heldur gleyma
hinum hugsanlegu tima-
sprengjum eða vanrækja
aögátina andspænis þeim.
Hver þeirra um sig getur þá
og þegar sprungið og ógnað
heimsfriðfium.
1.-2. Kórea og Vietnam. Þar
þarf að fjarlægja sprengju-
þræðina.
3. Indlandsskagi. Þar er
samsafn allra háskalegustu
Ikveikjuaflanna i hinum svo-
nefnda þriðja heimi.
4. Kýpur. Þar getur hvenær
sem er komið til styrjaldar
milli Grikkja og Tyrkja.
5. Suður-Afrika. Ef ekki
verður fljótlega hafizt handa
um afnám aðskilnaðarstefn-
unnar, getur brotizt þar út
kynþáttastyrjöld, sem orðið
gæti viðtækari og hatrammari
en nokkurn getur óráð fyrir.
ÞETTA allt saman sýnist
ærið verkefni við að fást á einu
ári. Sennilega má koma i veg
fyrir að timasprengjurnar
springi með þvi að dæla á þær
köldu vatni við og við.
En mun meira þarf til, ef
takast á að ráða niðurlögum
aöalatriðanna fjögurra. Tvi-
mælalaust verður að ráða
niðurlögum tveggja á þessu
ári, ef takast á að koma i veg
fyrir afar alvarlegt öngþveiti.
Þar á ég við öldurót efnahags-
málanna og deilurnar fyrir
botni Miðjarðarhafsins.