Tíminn - 25.03.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
og Jón tsberg sýslumaður,
Blönduósi.
Þriðjudagur 25. marz 1975.
Orkumál
Norðlendinga
Áskell Einarsson:
ORKUMAL Norðlendinga eru nú
mjög til umræðu eins og að líkum
lætur, þar eð Norðuriand er nú sá
landshluti, er verst er staddur
með raforku og verður fyrirsjá-
aniega að biða þess nokkur miss-
eri, að úr rakni.
Timinn leitaði þess vegna eftir
þvi á dögunum, hver væru viðhorf
forráðamanna Fjórðungssam-
bands Norðlendinga i þessum
efnum, og fara hér á eftir svör
framkvæmdastjóra fjórðungs-
sambandsins, Askels Einarsson-
ar, við nokkrum þeim spurning-
um, sem mörgum eru ofarlega i
huga.
Hver hefur veriö orku-
málastefna fjórðungssam-
bandsins?
— Meginstefna fjórðungssam-
bandsins var mörkuð á f jórðungs-
þingi 1971. Þar var lögð meginá-
herzla á stórauknar virkjunar-
rannsóknir á Norðurlandi og bent
á nýja virkjunarmöguleika, i
Jökulsá eystri i Skagafirði, i
Skjálfandafljóti, i Blöndu og
gufuvirkjun i Námaskarði. Lögð
var áherzla á fullnaðarrannsókn-
ir i virkjun Dettifoss, með stærri
orkusölu fyrir augum. Þessir val-
kostir skyldu vera i forgangsröð,
áður en aðalorkuöflun Norðlend-
inga byggðist á hálendislinu frá
Sigöldu. Þáverandi forsætisráð-
herra upplýsti haustið 1971 að
ekki yrði um frekari virkjanir að
ræða i Laxá, nema með sam-
komulagi við landeigendur. Á
þessum forsendum lagði Fjórð-
ungssambandið áherzlu á bráða-
birgðaúrræði t.d. framhalds-
virkjun við Skeiðsfoss, með sam-
tengingu við Skagafjörð og
viðbótarvirkjun i Bjarnarflagi.
Ekki er vafamál, að ef þessar
virkjanir hefðu verið leyfðar á
sinum tima hefði orkuskorturinn
verið enginn eða óverulegur á
Norðurlandi. Ef farið hefði verið
eftir tillögu fjórðungssambands-
ins um auknar rannsóknir er
ljóst, að staða Norðurlands væri
allt önnur en nú er. Stór virkjun á
Norðurlandi hefði tvimælalaust
orðið næst i röðinni. Fjórðungs-
sambandið hefur lagt áherzlu á
að hraða virkjunarframkvæmd-
um við Blöndu og Jökulsá eystri.
Margt bendir til að Blönduvirkjun
verði fyrsta stórvirkjunin á Norð-
urlandi.
Hvaö um samstarf rikis og
heimaaöila?
— Fjórðungsþingið i Ólafsfirði
lagði áherzlu á samstarf rikisins
og fjórðungssambandsins um
orkurannsóknir, skipulag orku-
vinnslu og orkudreifingu á Norð-
urlandi. Krafan um sérstaka
samstarfsnefnd rikis og heima-
aðila i orkumálum Norðurlands
var sett fram 1971 við þáverandi
forsætisráðherra. Nefndin skyldi
hafa yfirumsjón með virkjunar-
rannsóknum, og beita sér fyrir i
senn skammtima og langtima
lausnum á orkumálum Norður-
lands. Nefndin skyldi vinna að
stofnun orkuvinnslufyrirtækis
fyrir Norðurland, sem væri i
sameign rikis- og sveitarfélaga.
Þaö undarlega skeði að þrátt fyr-
ir itrekanir fjórðungssambands-
ins og stuðning alþingismanna úr
Norðurlandi, féllst þáverandi
orkumálaráðherra ekki á að
skipa nefndina. 1 stað þess skip-
aði hann ótal nefndir i orkumál-
um, án aðildar Norðlendinga.
Hins vegar hefur núverandi iðn-
aðarráðherra heitið þvi að koma
á fót samstarfsnefnd um orkumál
Norðurlands, sem skipuð er full-
trúum fjórðungssambandsins,
orkuframleiðsluaðila á Norður-
landi og rikisstjórnarinnar. Full-
trúar fjórðungssambands Norð-
lendinga i nefndinni eru Haukur
Harðarson, bæjarstjóri á Húsavik
TTulKlUl
rafmagnshandf ræsari
★ AfImikill 930 watta
mótor
★ 23000 snún/mín.
★ Léttur, handhægur
★ Innifalið í verði:
★ Verkfæri
★ Karbittönn
★ Lönd o.fl. o.fl.
★ Hagstætt verð
Leitið upplýsinga um
aðrar gerðir Makita
rafmagnsverkfæra
r- ________(Sh-.
ÞQRf
I SÍMI B15QO-AniVllJLAn
Hvaö um
Norðurlandsvirkjun?
—• Lögin um Kröfluvirkjun
gera ráð fyrir þvi að stofnuð verði
Norðurlandsvirkjun. Það er þvi
mjög aðkallandi að þessu virkj-
unarfyrirtæki sé komið á fót.
Fjórðungsþing Norðlendinga
1972, 1973 og 1974 hafa lagt á-
herzlu á að stofnun Norðurlands-
virkjunar verði hraðað. Hingað til
hefur strandað á Iðnaðarráðu-
neytinu að leiða þetta mál til
lykta. Viðræður hófust sumariö
1972 um Norðurlandsvirkjun,
milli fulltrúa Iðnaðarráðuneytis-
ins, Fjórðungssambandsins og
orkuframleiðanda á Norðurlandi.
Þar var skipzt á skoðunum. Þess-
ar viðræður ætlaði ráðuneytið að
taka upp á ný eftir sumarleyfi
1972. Þrátt fyrir itrekanir fengust
viðræður ekki teknar upp á ný
fyrr en i janúar 1974. Þessum við-
ræðum var fram haldið þar til i
maimánuði s.l., að þær féllu nið-
ur, vegna aðfarandi kosninga.
Gert var ráð fyrir að taka þær
upp að nýju eftir stjórnarskiptin.
Þetta hefur ekki gerzt enn, og
mun það verða verkefni sam-
starfsnefndarinar.
Hvernig er Norðurlands-
virkjun hugsuð?
— Ég varpaði fram þeirri hug-
mynd 1972, að Norðurlandsvirkj-
un væri stofnuð um ný verkefni,
t.d. Kröfluvirkjun, en Laxár-
virkjun og Skeiðsfossvirkjun
væru deildir innan Norðurlands-
virkjunar, með sérstakan fjár-
hag, en lyti sameiginlegri yfir-
stjórn og gjaldskrármálefni og á-
lagsstjórn. Þessi skipan stæði
fyrst um ákveðið árabil. Með
þessum hætti mætti komast hjá
viðkvæmu eignauppgjöri og rösk-
un á högum manna. Þá var lika
komizt hjá þvi að útvega nýtt
fjármagn i greiðsluuppgjörið.
Stefna þáverandi iðnaðarráð-
herra var að byggja upp Norður-
landsvirkjun á hreinu eignaupp-
gjöri. Þetta kom greinilega fram i
viðræðum, bæði 1972 og 1974. 1
samræmi við þetta lögðu fulltrúar
ráðuneytisins fram grundvöll fyr-
ir Norðurlandsvirkjun i janúar
1974, þar sem gert var ráð fyrir
eignauppgjöri milli rikisins, Lax-
ár — og Skeiðsfossvirkjunar.
Skyldi hluti rikisins vera 50%, en
hluti Akureyrar og Siglufjarðar,
vegna virkjunar þeirra, vera um
40%. önnur sveiíarfél. á Norður-
landi skyldu eiga kost á 10% eign-
araðildar gegn greiðslu fram-
laga. Fjórðungssambandið hafn-
aði þessu og taldi, að eignaraðild
sveitarfélaganna skyldi vera sem
næst ibúatölu sveitarfélaganna.
Enn var lagður fram umræðu-
'grundvöllur i marzmánuði 1974,
þar sem gengið var út frá þvi að
sveitarfélög ættu meirihluta eign-
ar. Hvert sveitarfélag ætti einn
fulltrúa á aðalfundi Norðurlands-
virkjunar. Sveitarfélög með rétt
til 4% eignar skyldu senda tvo
fulltrúa, sveitarfélög með 20%
eða meira ættu þrjá fulltrúa.
Aðalfundur kysi fjóra menn i
stjórn, og rikið skipaði jafn-
marga. Aðilar skyldu koma sér
saman um eignauppgjör milli að-
ila með langtfma skuldabréfum,
á lágum vöxtum, sem virkjunin
greiddi sjálf. Eigin fjárframlög
Aðalfundur
Verzlunarbanka
Islands hf.
verður haldinn i Kristalsal Hótel Loft-
leiða, laugardaginn 5. april 1975 og hefst
kl. 14.30.
Dagskrá:
1. Skýrsla bankaráðs um starfsemi bankans slöastliöið
starfsár.
2. Lagöir fram endurskoöaöir reikningar bankans fyrir
siöastliöiö reikningsár.
3. Lögð fram tiilaga um kvittun til bankastjóra og banka-
ráös fyrir reikningsskil.
4. önnur mái, sem tilkynnt hafa verið meö löglegum fyrir-
vara.
5. Kosning bankaráös.
6. Kosning endurskoöenda.
7. Tekin ákvöröun um þóknun til bankaráðs og endurskoö-
enda fyrir næsta kjörtimabil.
8. Tekin ákvörðun um greiöslu arös.
Aðgöngumiðar og atkvæðaseðlar til fund-
arins verða afhentir i afgreiðslu aðal-
bankans, Bankastræti 5, miðvikudaginn 2.
april, fimmtudaginn 3. april og föstudag-
inn4. april 1975 kl. 9.30-12.30 og kl. 13.30-15.
Bankaráð Verzlunarbanka íslands hf.
Þorvaldur Guðmundsson, formaður.
StaKYNNING
I DAG KL. 14-18
Sólveig Hákonardóttir, húsmæðrakennari kynnir
nýjar uppskriftir af ostaréttum með kjöti o.m.fl.
NÝJAR ÚRVALS UPPSKRIFTIR
Osta- og smjörbúðin - Snorrabraut 54
----1 < i

Rafmagnsmálin
á Norðurlandi
eru mjög í
sviðsljósinu um
þessar mundir.
Hér lýsir Áskell
Einarsson, fram-
kvæmdastjóri
Fjórðungssam-
bands Norður-
lands, skoðunum
sínum á þessu
máli
sveitarfélaganna væru bundin
við nýjar virkjanir. Sveitarfélög-
um væri heimilað að greiða sinn
hluta I gegnum raforkuverðið.
Formaður Landsvirkjunar upp-
lýsti á S.l.R.-fundi nýlega, að
þannig fengist sparnaður, sem
væri eigið framlag Landsvirkjun-
ar. Það er óhætt að fullyrða, að
góöur andi var i þessum viðræð-
um, og margt benti til þess að
hægt verði að ná samstöðu um
Noröurlandsvirkjun.
Hver eru viðhorfin nú?
— Norðurlandsvirkjun á vax-
andi fylgi að fagna á Norðurlandi.
T.d. hafa bæjarstjórnirnar á
Akureyri og Húsavik nýlega gert
samþykktir um að hraða málinu.
Ekki er því að leyna, að þröng
eignarréttarsjónarmið hafa verið
þröskuldur i viðræðum. Þetta
virðist þó vera að breytast, bæði
hjá riki og orkuvinnsluaðilum.
Vaxandi skilningur er á þvi, að
orkuver séu i eðli sinu almenn-
ingseign, bundin við verkefni sitt.
Þetta er eðli málsins, ekki seljan-
leg verðmæti, ef þau þjóna áfram
sömu notkun og notendum og eru
rekin á sannvirðisgrundvelli. Hér
verður að koma til félagslegt mat
á framsalsrétti eignarmyndunar
almennings, sem bundin er við
afmarkað þjóðfélagslegt verk-
efni. Dæmi um breytingar i þessa
átt er yfirtaka rikisins á lög-
gæzlumannvirkjum, án endur-
gjalds til sveitarfélaganna, um
leið og rikið yfirtekur löggæzlu-
kostnaðinn að öllu leyti. Nýlega
hefur i Danmörku verið steypt
saman orkuveitum einstakra
sveitarfélaga i heildarveitu, án
sérstaks eignauppgjörs. Spurn-
ingin er, hverjum falið er verk-
efnið.Það er meginmálið. A þess-
um grundvelli verður að byggja
upp Norðurlandsvirkjun . Rekst-
ur Laxárvirkjunar og Skeiðsfoss
getur verið áfram i höndum sömu
aðila, þrátt fyrir aðild að Norður-
landsvirkjun. Sama er að segja
um Laxárvatnsvirkjun og Göngu-
skarðsárvirkjun. Megin verkefni
Norðurlandsvirkjunar er ekki
rekstur gamla kerfisins, heldur
rekstur Kröflu og uppbygging
nýrra virkjana.
Hvaö um samstööu
Norðlendinga?
— Ég hef rakið ýmsar hug-
myndir um uppbyggingu Norður-
landsvirkjunar, sem ég vil engan
veginn fullyrða, að séu þær einu
réttu. Það verður að ná samstöðu
um Norðurlandsvirkjun, — hvort
fylgt verður hugmyndum minum
frá 1972 eða umræðugrundvellin-
um frá i marz s.l. eða farið mitt á
milli skiptir ekki höfuðmáli. Hitt
skiptir máli,að Norðurlandsvirkj-
un verði nógu sterkur og sjálf-
stæður aðili til að geta rekið sjálf-
stæða orkustefnu, með eigin
virkjunarrannsóknum. Norður-
landsvirkjun verður að byggjast
upp á allsherjar þátttöku sveitar-
félaganna á lýðræðislegum for-
sendum og verða afl i norðlenzkri
byggðaþróun. Þetta er stærsta
verkefnið, sem biður samstarfs-
nefndarinnar um orkumál á
Norðurlandi. Það var rétt spor á
sínum tlma að hafna aðild að
Landsvirkjun. Sú ákvörðun legg-
ur Norðlendingum þá skyldu á
herðar að skapa mótvægi i orku-
búskap þjóðarinnar með myndun
virkjunarfyrirtækis, sem getur
orðið stórt afl i byggðaþróun á Is-
landi. Það er orkuöflunin og hag-
nýting orkunnar, sem skiptir nú
máli.