Tíminn - 25.03.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 25. marz 1975.
TÍMINN
9
rnm
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
augiýsingasimi 19523.
Verð i lausasöiu kr. 35.00.
Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f..
Hverjir eiga
að ráða?
Nokkur skoðanamunur virðist rikja um það,
hvort stofnun eins og Framkvæmdastofnun rikis-
ins, sem annast að verulegu leyti stefnumótun i
byggðamálum og efnahagsmálum, eigi heldur að
vera undir stjórn embættismanna eða pólitiskra
stjórnenda, sem fylgja fram stefnu rikisstjórnar
og Alþingis á hverjum tima. Ágreiningur sá, sem
hér hefur risið upp, fer að sjálfsögðu mest eftir
þvi, hvert menn álita að eigi að vera vald Alþingis
og hvert vald embættismanna.
Um það þarf vart að deila, að samkvæmt þeim
stjórnarháttum, sem við teljum okkur búa við,
lýðræði og þingræði, á stefnumótun i efnahags-
málum og byggðamálum að vera i höndum hinna
kjörnu fulltrúa á Alþingi og þeirra manna, sem
þeir velja i rikisstjórn. Til þess eru þingmenn
kjörnir og til þess er rikisstjórn valin, að þessum
aðilum er ætlað að stjórna á viðkomandi kjörtima-
bili. Það á svo að vera á valdi kjósenda að kjör-
timabilinu loknu, að dæma um stefnumótun og
stjórnarframkvæmdir þessara aðila og að ákveða
það við kjörborðin, hvort þeim skuli falin stjórn
áfram eða aðrir látnir taka við.
Ótvirætt er þetta tilgangur rikjandi stjórnar-
hátta. Framvindan hefur hins vegar orðið sú á sið-
ari áratugum, að Alþingi og rikisstjórn hafa verið
að missa meira og meira af þvi valdi, sem þeim er
ætlað. Annars vegar hafa stéttasamtökin eflzt og
orðið stöðugt áhrifameiri á kostnað þings og rikis-
stjórnar. Hins vegar hefur vald embættismanna
aukizt jafnt og þétt. Eftir þvi, sem rikisbáknið
hefur þanizt meira út og starfsemi þess orðið
margþættari, hafa rikisstjórn og Alþingi orðið i
vaxandi mæli háð embættismannavaldinu á marg-
vislegan hátt. Áhrif rikisstjórnar og Alþingis hafa
raunverulega minnkað að sama skapi, og eru
orðin i mörgum tilfellum meiri i orði en á borði
Það er ekki óeðlilegt, þótt menn liti misjöfnum
augum þessa örlagariku framvindu. Ýmsir hafa
orðið til þess i seinni tið að vara við vaxandi emb-
ættismannavaldi, og má i þvi sambandi ekki sizt
vitna til skeleggrar yfirlýsingar Samb. ungra
jafnaðarmanna. Formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, Gylfi Þ. Gislason, virðist hins vegar á
allt öðru máli. Hann ritar forustugrein i siðasta
laugardagsblað Alþýðublaðsins, þar sem hann
átelur harðlega, að sú stefnumótun i byggðamál-
um og efnahagsmálum, sem Framkvæmdastofn-
un rikisins er ætlað að hafa, sé i höndum pólitiskra
manna, hvort heldur þeir eru alþingismenn eða
ekki. Krafa hans er sú, að yfirstjórn Fram-
kvæmdastofnunarinnar verði i höndum embættis-
manna. Framkvæmdastofnunin skal þannig verða
nýtt vigi embættismannavaldsins. Enn skal dregið
úr valdi Alþingis og rikisstjórnar.
Hér er ekki ætlunin að fara að deila við Gylfa Þ.
Gislason um þessi mál, heldur aðeins að vekja at-
hygli á þvi, hvað er um að tefla i þessu sambandi
og mörgum fleiri tilfellum, sem eru lik þessu.
Spurningin er sú, hvort hinir kjörnu fulltrúar þjóð-
arinnar á þingi og i rikisstjórn, eigi að stjórna og
ráða stefnumótun og stjórnarframkvæmdum eða
hvort þeir eigi aðeins að dútla við frumvörp, áætl-
anir og reglugerðir, sem aðrir hafa búið i hendur
þeirra? Það er um þetta, sem ágreiningurinn er. —
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Þjóðfrelsishreyfingin
er að sigra í Víetnam
Hefst úrslitabaróttan um Sagion þd og þegar?
Uppdráttur af Suöur-Vietnam (Sjá nánar I meöfylgjandi grein).
ALLAR horfur benda nú til
þess, aö þjóðfrelsishreyfingin
I Suður-Vietnam sé að vinna
endanlegan sigur. A ör-
skömmum tíma, eða aðallega
I siðustu viku hefur her Sai-
gonstjórnarinnar hörfað að
fullu frá a.m.k. sjö fylkjum, en
þau eru alls 44 I landinu. Þá
virðist hann i þann veginn að
láta þrjú önnur af hendi. ör-
lagarikast getur þó orðið af
öllu, að þjóðfrelsishreyfingin
virðist vera i mikilli sókn i ná-
grenni Saigon og bendir margt
til, að úrslitaorusta um borg-
ina geti hafizt innan skamms.
Mjög er nú gizkað á, hvort
heldur vaki fyrir Þjóðfrelsis-
hreyfingunni að ná
landinu öllu strax á þessu
vori eða hvort hún stefni að
þvi að ná svo stóru landsvæði
undir fullkomin yfirráð sin, að
hún geti formlega myndað
rikisstjórn, sem geti gert rétt-
mætt tilkall til að vera viður-
kenndhin rétta stjórn rikisins.
Ef svo fer, eins og nú horfir,
verður þess ekki langt að biða,
að Þjóðfrelsishreyfingin riki
yfir meirihluta landsins.
MEÐ þvi að lita á uppdráttinn
af Suður-VIetnam, sem fylgir
þessari grein, er hægt að
glöggva sig betur á þeim sigr-
um, sem Þjóöfrelsishreyfingin
hefur unnið að undanförnu.
Þau fylki, sem hún er búin að
leggja til fullnustu undir vald
sitt, er merkt meö dökkúm lit,
en hin, sem hún er I þann veg-
inn að vinna, eru merkt með
skálinum.
Nyrzt I landinu, eða við
landamæri Norður-VIetnam,
hefur her Saigonstjórnarinnar
alveg yfirgefið Quang Trifylk-
ið, og er að mestu eða öllu
farinn frá Thua Thienfylkinu,
þar sem er hin sögufræga
keisaraborg, Hue. Fyrir Sai-
gonstjórnina er það ekki talið
mikið hernaðarlegt tap að
missa þessi fylki, en hins veg-
ar er það talið siðferðilegur
álitshnekkir að missa Hue.
Þess vegna lögðu Bandarikja-
menn gífurlegt kapp á að
halda henni meðan þeir börð-
ust i Suður-Vietnam.
Þá hefur stjórnarherinn i
Saigon alveg hörfað frá fjór-
um fylkjum I miðhálendinu,
eða Kontum, Pleiku, Darlac
og Phu. Þetta eru stærstu
fylkin i Suður-VIetnam að
flaratmáli, en þau eru frekar
strjálbýl. Margir hörðustu
bardagarnir I Vietnam-
styrjöldinni voru háðir á þess-
um slóðum, þvi að Banda-
rikjamenn óttuðust, að Þjóð-
frelsishreyfingin stefndi að
þvi að kljúfa landiö i tvennt og
ná alveg völdum I norðurhlut-
anum eftir að hún hefði náð
miðhálendinu svonefnda. Eins
og nú er komið, er það talin
skynsamleg ákvörðun af Sai-
gonstjórninni að binda ekki
mikinn herafla til að verja
miðhálendið og láta Þjóð-
frelsishreyfingunni frekar
eftir öll yfirráð þar.
Fyrir sunnan umrædd fjög-
ur fylki viröist her Saigon-
stjórnarinnar vera I þann
veginn að yfirgefa tvö önnur
viðlend fylki, eða Tuyen Duc
og Lam Dong. Þar fyrir
sunnan er Þjóðfrelsishreyf-
ingin búin að ná tveimur fylkj-
um á vald sitt, eða Phuoc Long
og Binh Long. Missir þeirra er
mikið áfall fyrir Saigonstjórn-
ina, þvi að þaðan getur Þjóð-
frelsishreyfingin skipulagt og
undirbúið umsátrið um Sai-
gon.
Fyrir stjórnina i Saigon eru
þau tiðindi alvarlegust, að
hersveitir Þjóðfreisishreyf-
ingarinnar láta nú stöðugt
meira og meira á sér bera i
nágrenni Saigon. Þannig tók
her Þjóðfrelsishreyfingarinn-
ar nýlega bæinn Duc Hue, sem
er aðeins 40 milur frá Saigon.
önnur mikilvæg borg er ekki
langt frá Saigon, Tay Ninh, er
umhringd af her Þjóðfrelsis-
fylkingarinnar. Einnig lætur
her hennar mikið til sin taka I
héruðum kringum Xuan Loc
og Go Dau Ha. Það er vafalitið
að versnandi hernaðarleg að-
staða i nágrenni Saigon, hefur
átt mestan þátt I þvi, að
stjórnin hefur ákveðið að
hörfa frá áðurnefndum fylkj-
um. Þrálátur orðrómur
gengur um það, að Saigon-
stjórnin hafi ákveðið að hörfa
frá fleiri fylkjum og Þjóð-
frelsishreyfingin muni þvi
brátt ráða yfir öllum miðhluta
og norðurhluta landsins, Til-
gangur stjórnarinnar með
þessu er að styrkja varnir um-
hverfis Saigon og i suðurhluta
landsins. Það þykir hins vegar
vafasamt að stjórninni heppn-
ist þetta, þvi að bæði umhverf-
is Saigon og I suðurhlutanum
ræður Þjóðfrelsishreyfingin
viða yfir stærri eða minni
landsvæöum og torveldar það
allar skipulegar varnir stjórn-
arhersins. Mikill straumur
flóttamanna til þeirra lands-
hluta, sem enn eru á valdi
stjórnarinnar, veldur lika
margvislegum erfiðleikum.
AF HALFU stjórnarinnar i
Saigon er þvi haldið fram, að
hersveitir frá Norður-Vietnam
taki mikinn þátt I sókn Þjóð-
frelsishreyfingarinnar og beri
hana raunverulega mest uppi.
Yfirleitt eru þessar ásakanir
taldar mjög orðum auknar,
þótt tvimælalaust taki her frá
Norður-Vietnam þátt I hern-
aðaraðgerðunum.
Siðustu fréttir frá
Suöur-Vietnam þykja liklegar
til þess, að þingið i Washing-
ton verði enn ófúsara til þess
að samþykkja tillögur Fords
og Kissingers um aukin fram-
lög til stjórnarinnar I
Suður-Vietnam og Kambódiu.
Þaö er nú ljóst orðið, að þingiö
mun ekki fjalla endanlega um
þessar tillögur fyrr en um
miðjan april, þar sem páska-
fri þess hefst á morgun. Hið
eina, sem gæti breytt afstöðu
þingsins, væru stjórnarskipti
á báöum stöðunum, þannig að
myndaðar yrðu stjórnir á
breiöari grundvelli, sem
fengju það verkefni helzt aö
semja um vopnahlé. Litlar
horfur eru hins vegar taldar á
þvi, að slikt geti orðið fyrst um
sinn, a.m.k. ekki i Saigon.
Ótti margra Bandarikja-
manna við kommúnistiska
stjórn I öllu Vletnam virðist nú
stórum minni en hann var um
skeið. Ástæðan er einkum sú,
að nú er óttazt miklu minna en
áður, að slik stjórn myndi
verða undir beinum áhrifum
Kinverja og hjálpa þeim til að
ná yfirráðum i Asiu, Slik
stjórn er nú miklu fremur tal-
in likleg til að reyna aö vera
sem mest óháð báöum
kommúnistisku stórveldunum
og muni þvi notfæra sér
ágreining þeirra I þvi skyni.
Margir bandariskir stjórn-
málamenn telja það siður en
svo i þágu Bandaríkjanna, að
hindra slika þróun með þvi að
reyna að framlengja um
stundarsakir tilveru dauðvona
og spilltra rikisstjórna i
Phnom Penh og Saigon.
Þ.Þ.