Tíminn - 04.05.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 4. mal 1975.
Sabah fursti f Kuwalt, f rlki hans
er margt ókeypis, a.m.k. ah nafn-
inu til.
sýslur og N-Þingeyjarsýslur”
ræhur I sinum kjördæmum, sem
voru nákvæmar eftirlikingar af
tölu forsetans. — Nú ættu allir að
vinna svolitið meira og vera svo-
litið duglegri. Ritfrelsi og talfrelsi
var ekki til I landinu. Allt snerist
um flokkinn, og það sem forsetinn
sagði það voru lög. Ef forsetinn
sagði, að til væru dýrmætir
málmar i jörðu þá þýddi ekkert
að koma sem jarðfræðingur og
segja, að þeir væru sennilega
engir til. Forsetinn hafði sagt að
þeir væru til og þá var bara að
finna þá.
„ Menningars jokk”
eftir á
Hins vegar var á margan hátt
þægilegt aö búa i þessu landi burt
séö frá skortinum á talfrelsi. Ég
varð ekki svo mikið var viö það til
að byrja með, en svo fékk ég
nokkurs konar menningarsjokk
eftir á þegar ég kom til annarra
landa, þar sem allir voru að rifa
kjaft og enginn sagöi neitt við þvi.
Þá allt I einu fann ég hvað þetta
var mikill munur.
Ég heyrði einu sinni aö út-
lendingar heföu verið að leika
piluspil. Þeir spiluðu upp á pen-
ing, sem samsvaraði hundrað
krónum. Þeir hengdu hann upp á
spjaldiö og sá sem hitti fyrstur
átti að fá peninginn. Það var
mynd af forsetanum á þessum
peningi og einhver sá til þeirra.
Mennirnir voru reknir úr landi
með 24 tima fyrirvara! Innfæddir
hefðu verið settir i fangelsi fyrir
brot sem þetta.
Erlendum konum var visað úr
landi fyrir að ganga I siöbuxum.
Það þótti ósiðlegt. Hnén mega
þær ekki sýna heldur. Þær voru
alltaf að reyna að stytta heldur
pilsin, en þá komu yfirleitt svo-
kallaðir „Malawi pioneers”
svona eins konar Hitlersæska, og
ef um Evrópukonur var að ræða
töluðu þeir við þær, en ef það voru
innfæddar voru þær barðar.
Hins vegar var Malawi ósköp
þægilegt land á margan hátt að
búa I, ef maður hegðaði sér innan
þess ramma, sem maður átti að
lifa innan. Loftslagið er gott, ekki
er hægt að kaupa neitt mikið, en
allt það nauðsynlegasta var hægt
að fá og til þess að gera ódýrt
miðað viö annars staðar.
Við bjuggum i höfuðborginni,
Zomba, 20.000 manna borg. Hún
var mjög dreifð, það var eigin-
lega enginn kjarni. Onnur stærri
borg var i 70 km fjarlægð, Blan-
tyre, sem er aðalverzlunarmiö-
stöðin, Zomba var aðallega
stjórnarsetur, öll ráðuneytin voru
þar, og snerist eiginlega allt
borgarlifið um þau. Svo var
reyndar höfuðborgin flutt inn i
mitt land um það leyti sem við
vorum að fara. Zomba var svo
litil borg að þvi var haldið fram,
að einhverntima heföi maður
komiö akandi eftir þjóðveginum
þegar var rafmegnslaust i höfuð-
borginni, og hann keyrði bara i
gegn og tók ekkert eftir þvl að
hann fór þar um. Þetta er alveg
hugsanlegt þvi að þaö var litið af
húsum alveg við veginn, og þaö
voru aöeins einar tvær búðir, sem
voru miöpunkturinn, en
markaðurinn og indversku hverf-
in voru aðeins frá. Meirihluti
fólksins bjó i einbýlishúsum á
stóru svæði.
Fátækt er mikil i Malawi að þvi
leyti til, að ekki eru miklir pen-
ingar I umferð. Hins vegar er til-
tölulega auðvelt fyrir fólk að lifa
algerlega utan við peningaþjóð-
Zayed bin Sultan al-Nahyan notar
peningana I staðinn fyrir að safna
þeim.
félagið. Það býr I sinum kofa,
sem er búinn til úr efni, sem er til
á staðnum. Þaö hefur nokkrar
hænur og smámaisakur kringum
kofann. Þetta er á landi, sem er
rikiseign. Þann litla fatnað, sem
fólkið þurfti á að halda, varð það
náttúrlega að kaupa, en f svona
landi þá þurfti fólk yfirleitt ekki á
neinum fatnaði að halda. Það er
trúboðafyrirtæki, að fólk þurfi að
vera aö skýla nekt sinni, — tóm
vitleysa allt saman. En sú skoöun
er þó orðin rikjandi, ég sagði frá
þvi áðan, að ekki má sýna á sér
hnésbæturnar, þær eru sérstak-
lega ósiðlegar. Hins vegar gat
maður staðið I bankanum i biðröð
og við hliðina á manni var kona
að gefa barni brjóst. Þaö var álit-
ið algerlega eðlilegt og ekkert
ósiðlegt við þaö.
Egg hafa hættu i för
með sér, en fljúgandi
maurar þykja lostæti
Það er miklu meiri mismunur á
þeim riku og þeim fátæku en við
eigum að venjast. Þeir riku eiga
mjög mikið og þeir fátæku eiga
ekki neitt. Hins vegar sá ég aldrei
sult. Vannæring er þarna að
nokkru leyti vegna þess að mikið
er borðaö af mais. Og það voru
viss hindurvitni t.d. I sambandi
við aö borða egg. Vanfærar konur
máttu ekki borða egg, þvi að þá
áttu börnin að fæöast blind.
Svo boröuöu þeir aftur kvikindi,
sem við mundum aldrei leggja
okkur til munns eins og fljúgandi
maura. Þeir eru vlst bragögóðir,
og ég sá eftir að prófa þá aldrei.
Þeir eru stórir meö fjóra vængi og
þegar rignir koma þeir upp úr
jöröinni. Það iftur stundum út
eins og reykur þegar þeir koma
upp úr jörðinni og fljúga svolitinn
spotta og sækja þá yfirleitt i ljós,
sem þeir fljúga i kringum þangað
til vængirnir detta af þeim eftir
mjög stuttan tima. Siöan skriða
þeir I burtu, þ.e. þeir sem komast
undan, þvi að þeir eru álitnir
mjög mikið lostæti og safnað
saman fljótlega, steiktir og svo
boröaðir. Þaö kvað vera mjög
mikiö eggjahvituefni i maurunum
og þeir ágætismatur.
Yfirstéttin er mest útlendingar,
hvitir menn. Einn rikasti maður-
inn I landinu er ttali, en þar er
mikið af Suðurafrikumönnum,
Ródesiubúum og Englendingum.
Það er ekki mjög mikið af inn-
fæddum, sem eru rfkir. Fáfræðin
getur stundum verið dálitið
skemmtileg. Ráðherrarnir búa i
húsum, sem rikisstjórnin sér
þeim fyrir. Sagt var að ein ráð-
herrafrúin, sem sennilega hefur
verið einhvers staðar utan úr
sveit, hefði kvartað yfir að það
drægi ekki I ofninum hjá henni á
eldavélinni, og allur reykurinn
kom inn þegar hún var að kynda
upp iþessu. Það var sendur mað-
ur aö athuga þetta. Hann fór i ofn-
inn á rafmagnseldavélinni, tók út
allan viðinn, og sýndi henni svo
hvemig ætti að nota rafmagns-
eldavél.
Rika fólkið var einkum lanú-
eigendur. A meirihluta stóbýl-
anna voru teakrar yfirgnæfandi.
En mikill hluti verzlunarinnar i
Malawi var I höndum Indverja og
iðnaðarfyrirtækja. Bankarnir
voru þjóðnýttir og verið var að
reyna að koma hluta af verzlun-
inni i hendur Afrikubúum. Ind-
verjum var bannað að hafa
verzlanir nema I stórborgum.
Þaö var klemmt að Indverjum
þama, þó ekki eins mikið og I
Uganda, þarsem þeir voru reknir
úr landi. Maður getur skilið þetta
á vissan hátt. Á annan hátt er það
ófyrirgefanlegt. Fólk sem hefur
búið I landinu I langan tima, það
er hluti af þvi. A hinn bóginn
hefur þetta fólk aldrei aðlagazt
landinu, það hefur aldrei reynt að
aðlagastþvi og hefur alltaf haldið
i sinn erlenda, enska rikis-
borgararétt. Yfirleitt hefur þetta
fólk ensk vegabréf, og það er þess
vegna, sem Bretar eiga erfitt með
að neita þvi um að koma inn I
Bretland. I Malawi, eins og ann-
ars staðar, sóttu mjög fáir Ind-
verjar um rikisborgararétt, þótt
sumir þeirra hefðu verið kynslóð
fram af kynslóö I landinu. Þeir
voru mjög mikið út af fyrir sig og
samlöguðust aldrei þjóðinni.
Fyrirtæki, þar sem hærri
menntun er nauðsynleg, verk-
fræöistofur, byggingafyrirtæki,
voru yfirleitt I eign Portúgala.
Englendingar og Ródesiumenn
áttu teiknistofur. Og mikill hluti
af þeim vörum, sem komu inn I
landið, voru frá Ródesiu. Malawi
var áður hluti af þvi svæði, sem
hét Norður-Ródesía og Nyassa-
land.
Fékk frjálsar hendur og
lauk verkefnlnu á rétt-
um tima
— Og þú hélzt siðan áfram
feröinni?
— Já, ég gat ekki verið nema
þrjú ár i mesta lagi I Malawi, það
er reglugerð um þaö hjá Samein-
uðu þjóðunum. Mér bauöst þetta
starf i Svasflandi, sem var eigin-
lega mjög óvenjulegt tækifæri,
svo ég gat ekki neitaö þvi. Þar sá
ég um verkefni, sem einnig laut
að skólabyggingum. Sviar kost-
uðu þetta, en stjórn framkvæmda
annaðist Unesco. Það var gaman
að þessu verkefni að þvi leyti, að
eftir að ég var kominn svolitið inn
I það fékk ég ákaflega frjálsar
hendur af hálfu Unesco og
sænsku stjórnarinnar. Og ef
menn hafa áhuga á að vinna
verkefni og hafa frjálsar hendur
til að framkvæma það þá hafa
þeir meiri möguleika til að fram-
kvæmda það á réttan hátt og á
þeim tfma, sem gert hefur verið
ráð fyrir. Þarna var ég sfðan i
þrjú ár. Það var gert ráð fyrir að
verkinu yrði lokið á þrem árum
og eftir var u.þ.b. tveggja til
þriggja mánaða vinna þegar ég
fór, sem er óvenjulegt með slik
verkefni. Þau taka venjulega
tveim-þrem árum lengri tima en
gert er ráð fyrir.
Svo stóð reyndar til að ég tæki
við öðru, miklu stærra verkefni.
Og ég byrjaði aðeins á þvi i októ-
ber og vann að þvi samhliða verk-
efninu, sem ég var að ljúka. Það
var einnig framkvæmt fyrir lán
frá Alþjóöabankanum. Þetta voru
enn skólar, sjö menntaskólar og
mjög stór iönskóli, kennaraskóli
og endurskipulagingarstöðvar á
menntunarkerfinu. Þetta heföi á
vissan hátt verið mjög skemmti-
legt verk, hins vegar var ég orð-
inn dálitið leiður á landinu að
nokkru leyti.
— Er Svasiland langt frá
Malawi?
— Það er 2000 km akstur milli
landanna. Þau eru þó að sumu
leyti svipuð. Þau eru hluti af syðri
Afriku, þ.e. þeim hluta Afrlku,
sem er ákaflega háður veldi
Portúgala, sem náttúrlega er
núna liöiö undir lok eða að liöa
undir lok. Malawi eins og ég
nefndi áðan var ákaflega háð
Ródesiu, og Svasiland sérstak-
lega háð Suður-Afriku. Mikið af
fjármagninu I Svasilandi er frá
Suður-Afriku. Mikið af stórbú-
unum i landinu eru i eigu Suður-
Afrikumanna. Nú er verið að
reyna að stemma stigu við þessu,
og voru sett ný lög I þeim tilgangi
og rikisstofnun gefur leyfi til allra
kaupa á fasteignum. Hins vegar
er enn mjög mikill hluti af nám-
um og jarðeignum i eign suðuraf-
riskra fyrirtækja.
Frjáls samskipti hvitra
og svartra laða að ferða-
menn
Svasiland er túristaland. Orsök
þess er fyrst og fremst sú, að i
landinu er enginn kynþáttað-
skilnaður og ef hvltt fólk hefur
áhuga á blökkufólki af hinu kyn-
inu þá getur það kynnzt þvi I
Svasilandi án þess að lögreglan sé
að reka nefið I það. t Svasilandi
eru einnig spilaviti, en þau eru
bönnuð i Suður-Afriku, og spilað
er um háar fjárhæðir. Ég horfði
einhverju sinni á mann, sem var
að spila með spilaplötum, sem
voru 100 eð 200 randa virði, en 1
rander 11/2 dollari, eða sem sagt
eitthvaö 20.000 kr. platan. Það
fannst mér einum of mikiö. Þar
að auki var hægt að sjá I Svasi-
landi kvikmyndir, sem voru
bannaöar I Suður-Afriku. Allt,
sem er á einhvern hátt nakið,er
álitið ákaflega ósiðlegt i Suður-
Afriku. M.a. var einhvern tima
stytta af honum Davið hans
Michaelangelo i búðarglugga i
Jóhannesarborg. Hún var þegar
i stað fjarlægð er yfirvöld komust
á snoðir um tilvist hennar, svo
menn geta Imyndað sér hvernig
sumar kvikmyndir, sem sýndar
eru nú til dags, falla ráðamönn-
um I geö.
Það sem einkum laðar ferða-
menn að er, að i Svasilandi má
Kamuso Hastings fianda forseti I
Malavi — einráöur og siðavand-
ur.
gera ýmislegt, sem er bannað
annarsstaðar. Landið er raunar
mjög fallegt og loftslag gott.
Landið er eitt af fáum konungs-
véldum I Afriku. Konungurinn,
Sobousa II, á kynstur af konum.
Enginn veit hvað þær eru marg-
ar. Þær skipta a.m.k. tugum ef
ekki hundruöum. Þær búa úti um
allt land, en karlinn flytur á milli.
Alþingi var i landinu, en það var
afnumið meðan ég var þarna.
Tveir flökkar voru lika við lýði,
þeir voru lika afnumdir, álitnir
alveg óþarfir. Þetta gekk allt
ákaflega rólega fyrir sig, a.m.k. á
yfirboröinu. Einhverjum var að
visu kastað I fangelsi i tvo mánuði
eða þar um bil fyrir að rifa of
mikiö kjaft. Sobousa er orðinn
gamall, 75 ára eða svo, en er hinn
emasti, og lítur ákaflega vel út,
hefur góðan skrokk það sem mað-
ur sér af honum. Hann kemur
opinberlega fram klæddur skinn-
um. Þeir, sem hátt settir eru i
Svasilandi mega klæðast
hlébarðaskinnum, og þeir sem
næstir koma eru klæddir tófu-
skinnum. Þetta er eins konar
þjóðbúningur i Svasilandi, sem
karlmenn klæðast ef eitthvað er
um að vera. Þetta er stundum
dálitið skritið. Maður hittir
kannski ráðherra kíæddan i ákaf-
lega virðuleg svört föt á sinni
skrifstofu, en svo sér maður hann
allt i einu kominn I skinn, en með
beran maganR
— Eru Svasilendingar upp-
runalega veiðiþjóð?
— Jú, en nú sést þar aldrei
skepna nema á friöuðu smásvæði
og hefur jafnvel verið nauðsyn-
legt að flytja inn meirihluta dýr-
anna.
Svasilendingar hafa ákaflega
sérstæöar skemmtilegar hátiðir.
Á vissum árstima safnast td.
mjög margar ógiftar stúlkur i
landinu saman og dansa fyrir
kónginn. Þær eru þarna hundruð-
um jafnvel þúsundum saman og
iklæddar eingöngu belti alsettu
messingplötum, mjög þungu. Það
er ákaflega stórkostleg sjón að
sjá þessar þúsundir nakinna
kvenna dansa.
— Er þetta fólk ekki fallega
vaxið?
— Ekki á okkar mælikvarða.
Yfirleitt er kvenfólkið alveg ótrú-
lega stórrassað. Ég hef einhvers
staðar lesið, að þær hreinlega
geymi varaforða i lærvöðvunum
eða rassvöðvunum, þær eru
gerólikt byggöar en við. Þær eru
ekki allar svona, en það er mjög
algengt. Karlmenn eru ekki held-
ur sérlega fallega skapaðir eftir
okkar fegurðarskyni. Ég hef séð
aðra Afrlkubúa sem á okkar visu
eru miklu fallegri. En það er til
þama mjög fallegt fólk á oökar
mælikvarða. Hins vegar breytist
viðhorfiðhjá manni talsvert mik-
ið, sérstaklega gagnvart litnum.
Maður hættir mjög mikið að sjá
hörundslitinn, og fer að finnast
fólk minna mikið á gamla kunn-
ingja hér uppi á íslandi, og verður
að hugsa sig um til að átta sig á
þvi að liturinn er allt annar.
Reyndar sögðu margir, að þegar
menn væru hættir að sjá litinn þá
væri kominn timi til að fara heim.
Fólkið i Svasflandi er ákaflega
— Nauösynlegt er aö lesa vel smáaletriö þegar geröir eru samningar viö Araba. Hér eru fulltrúar olfu-
landa aö þinga meö kaupendum sinum.