Fréttablaðið - 09.04.2005, Blaðsíða 46

30 9. apríl 2005 LAUGARDAGUR
Jónmundur Kjartans-
son yfirlögregluþjónn
segir stöðugar breyting-
ar á menntun og störfum
lögreglunnar. Súsanna
Svavarsdóttir ræddi við
hann um fjölgun lög-
reglumanna, breytingar
í samfélaginu og vopna-
leyfi.
Trommuleikarinn og Bolvík-ingurinn Jónmundur Kjart-ansson söðlaði heldur betur
um í lífinu þegar hann yfirgaf
hljómsveitina Mímósu í Bolungar-
vík og gekk til liðs við lögregluna
fyrir tæpum 25 árum. Það má
segja að popp-hópur Bolvíkinga á
þessum árum hafi tvístrast út og
suður. Pálmi Gestsson hélt í leik-
listarnám, Soffía Vagnsdóttir (ást-
argúrú) gerðist tónlistarkennari
og Hrólfur Vagnsson hélt til
Þýskalands í framhaldsnám í
harmónikuleik og hefur gert garð-
inn frægan með spileríi sínu síð-
an, svo einhverjir séu nefndir.
Jónmundur gekk til liðs við lög-
regluna í Bolungarvík haustið
1980 og starfaði þar sem afleys-
ingamaður þar til hann dreif sig í
Lögregluskóla ríkisins, en því
námi lauk hann 1986. Ekkert starf
var þá laust í heimabyggðinni, þar
sem stöðurnar tvær voru setnar
og Jónmundur hóf í framhaldi af
því störf hjá Rannsóknarlögreglu
ríkisins, eða snemma árs 1987.
Spileríið lagði hann á hilluna, eða
hvað?
„Ég hætti trommuleiknum,“
segir Jónmundur, „en hef gutlað
á gítar fyrir sjálfan mig, en ég
legg það ekki á aðra, nema þá
helst vini mína.“ Þeir sem þekkja
Jónmund vita þó að eitthvað er
þetta meira en gutl hjá honum.
En, eins og siður er mjög hóg-
værra manna, vill hann ekki
ræða það neitt frekar.
Á annað hundrað sækja um 40
stöður
Jónmundur hefur víðtæka reynslu
innan lögreglunnar, bæði á lands-
byggðinni og á höfuðborgarsvæð-
inu. Hann er sviðsstjóri sviðs 3 hjá
embætti ríkislögreglustjóra, en
undir það heyra starfsmanna- og
skipulagsmál, auk tölvumála, út-
gáfu ökuskírteina og áfengiseftir-
lits- og vopnalagamála. Jónmund-
ur er enn fremur fulltrúi embætt-
isins í valnefnd Lögregluskólans
og segir hann mikla aðsókn að
skólanum. „Núna síðast sóttu á
annað hundrað manns um skóla-
vist, en aðeins tuttugu stöður voru
auglýstar. Við tókum inn 32 nem-
endur eftir að ljóst var að þörfin
var meiri en áætlað var í upp-
hafi.“
Jónmundur segir að um 40
stöður hafi verið auglýstar á ári
hverju undanfarin ár. Ástæðan er
sú að mikil endurnýjun hefur
orðið í lögreglunni, m.a. vegna 65
ára eftirlaunaaldurs og nýjar
stöður komið til á fjárlögum. „Það
var skortur á menntuðum lög-
reglumönnum víða um land og því
mikið um að í stöðunum væru af-
leysingamenn sem höfðu enga
lögreglumenntun. Fyrir örfáum
árum voru um 70 afleysingamenn
án prófs frá Lögregluskólanum
við störf á þessum tíma árs, en nú
eru þeir um það bil fimmtán.
Ástandið í þessum efnum hefur
því stórlega batnað og stutt í að
allir starfandi lögreglumenn, utan
orlofstíma, verði með lögreglu-
menntun.“
Breytingar í samfélaginu
„Varðandi fjölgun í lögreglunni
má nefna að á þessu ári fjölgar
um ellefu stöður lögreglumanna í
sérsveit ríkislögreglustjórans og
sex til átta í almennar stöður hjá
öðrum embættum. Sérsveitin var
færð frá lögreglunni í Reykjavík
til ríkislögreglustjóra á síðasta ári
eftir að dómsmálaráðherra ákvað
að efla hana verulega og í tengsl-
um við það komi til tíu nýjar
stöður lögreglumanna í Reykja-
vík. Áætlanir sem nú er unnið eft-
ir gera ráð fyrir því að fjölga sér-
sveitarmönnum úr 18 stöðum í 52
á næstu árum, þ.m.t. sérsveitar-
menn á Akureyri og á Keflavíkur-
flugvelli. Þessi fjölgun styrkir
verulega lögregluna í landinu og
eykur öryggi borgaranna til
muna,“ segir Jónmundur.
„Flestar breytingar í samfélag-
inu kalla á breytingar í lögregl-
unni. Tvær af þeim stöðum sem
koma á fjárlögum þessa árs eru til
dæmis á Austfjörðum og eru
til komnar vegna stóriðjufram-
kvæmda þar. Lögreglustjórar úti
á landi óska gjarnan eftir fleiri
stöðum lögreglumanna við gerð
fjárlaga og á hverju ári samþykk-
ir Alþingi nokkrar nýjar stöður að
tillögu dómsmálaráðherra.“
Jónmundur vill ekki meina að
fjölgun lögreglumanna sé ein-
göngu vegna þess að afbrotum sé
endilega að fjölga. „Starf lögregl-
unnar breytist í takt við tímann og
því brýnt að við fylgjumst með
breytingum sem verða í tengslum
við hin ýmsu afbrot. Stöðugildum
í efnahagsbrotadeild hefur t.d.
verið fjölgað í takt við þetta.
Einnig hefur þurft að fylgja þessu
eftir með aukinni menntun lög-
reglumanna, t.d. með sérhæfðum
námskeiðum við rannsóknir efna-
hagsbrota og rannsóknir tölvu-
brota svo eitthvað sé nefnt. Það er
alltaf eitthvað nýtt að gerast í
hinni hröðu samfélagsþróun og
við verðum ávallt að vera í stakk
búin til að mæta því.“
Konum fjölgar
Svið 3 fer með starfsmannamál
hjá embætti ríkislögreglustóra að
því er varðar skipanir, setningar
og ráðningu lögreglumanna. Sam-
kvæmt ákvæðum lögreglulaga
skipar dómsmálaráðherra yfir- og
aðstoðaryfirlögregluþjóna, en rík-
islögreglustjóri aðra lögreglu-
menn. Í byrjun síðasta árs voru
671 lögreglumaður við störf á öllu
landinu, þar af tveir afleysinga-
menn án prófs frá Lögregluskóla
ríkisins. Þessu til viðbótar voru
starfandi 80 héraðslögreglumenn
og 39 nemar voru við nám í
Lögregluskóla ríkisins. Hlutfall
kvenna var á þessum tíma 9,75%,
en þetta hlutfall hefur farið hækk-
andi á undanförnum árum, en það
var 4,3% um áramótin 1995/1996.
Hlutfall kvenna í lögreglu á Ís-
landi er svipað og í Danmörku, en
til samanburðar má nefna að hlut-
fall kvenna í lögreglu í Danmörku
er tæplega 10%, í Noregi 17,1%, í
Finnlandi 10,56% og í Svíþjóð
19,4%.
Vopnaleyfi
Í ársbyrjun 2003 voru verkefni rík-
islögreglustjórans á sviði áfengis-
og vopnamála færð frá sviði 2 yfir
á svið 3. Verkefnið felur í sér vinnu
við stefnumörkun og að annast
leyfisveitingar og aðra starfsemi
sem heyrir undir hlutverk ríkis-
lögreglustjórans samkvæmt
áfengis- og vopnalögum. Í því felst
meðal annars að samræma vinnu-
reglur fyrir lögregluna í landinu
og gefa út leyfi af ýmsum toga
samkvæmt áfengis- og vopnalög-
um. Í sumum tilvikum, þar sem
lögreglustjórar annast leyfisveit-
ingar samkvæmt vopnalögum, t.d.
þegar sótt er um leyfi fyrir
skammbyssu, þarf heimild ríkis-
lögreglustjórans að liggja
fyrir áður en leyfi eru gefin út.
„Við veitum starfsleyfi til inn-
flutningsaðila, bæði hvað vopna-
og áfengislög varðar og tölvu-
deildin hjá okkur heldur utan um
skotvopnaskrá á landsvísu, en lög-
regluembættin úti á landi sjá um
leyfisveitingar til einstaklinga,“
segir Jónmundur. Hjá okkur eru
líka leyfisveitingar á innflutningi
á vopnum og það er í rauninni dá-
lítið merkilegt hvað það er að
verða algengt að útlendingar óski
eftir því að koma hingað með
vopn tímabundið til þess að
stunda veiðar. Sem dæmi má
nefna að 102 slík leyfi voru gefin
út á árinu 2003.“ ■
Brýnt að fylgjast með breytingum
JÓNMUNDUR KJARTANSSON Fyrir örfáum árum voru um 70 afleysingamenn án prófs frá Lögregluskólanum við störf á þessum tíma
árs, en nú eru þeir um það bil fimmtán.
UNDIR SVIÐ ÞRJÚ HEYRA
MEÐAL ANNARS:
STARFSMANNAMÁL
● Starfsmannamál lögreglu
● Málefni er varða nema í Lögreglu-
skóla ríkisins
● Valnefnd
● Skipulagsmál
● Skipulag og uppbygging lögregluliða
TÖLVUMÁL
● Netkerfi ríkislögreglustjóra
● Stefnumörkun um landskerfi lög-
reglu og aðgangsstýringar – umsjón
með landskerfum lögreglu og þjón-
usta við notendur þeirra
● Innranet ríkislögreglustjóra og
heimasíða lögreglunnar (lögregluvef-
urinn)
ÚTGÁFA ÖKUSKÍRTEINA
● Umsýsla og samræming í tengslum
við miðlæga útgáfu ökuskírteina
ÁFENGISEFTIRLITS- OG
VOPNALAGAMÁL
● Leyfisveitingar, skipulag og sam-
ræming eftirlits lögreglu
● Skotvopnaskrá
Frá því að kristni náði að festa rætur í
Rómarveldi 324 tókst helsta málsvara
hennar, kirkjunni, að öðlast mikil völd,
hvort sem um var að ræða veraldleg
eða andleg.
Á 18.öld spratt hins vegar fram hreyf-
ing sem leyfði sér að efast um kirkj-
una og kristnina og taldi hana „ill-
ræmda hjátrú sem þyrfti að uppræta,“
svo vitnað sé til helsta upphafsmanns
upplýsingarinnar, franska heimspek-
ingsins Voltaire.
Fram að þessu var mönnum, sem
börðust gegn alræði kirkjunnar, varp-
að í fangelsi eða þeir drepnir. En tím-
arnir voru að breytast og sú hugmynd
að frjálst ríki yrði að vera veraldlegt,
óháð valdi kristninnar og kirkjunnar,
náði smám saman fram að ganga.
Jesúítareglan, eitt helsta tákn um vald
kirkjunnar, var lögð niður á árunum
1764 til 1773 og áhrifamáttur kirkj-
unnar tók smám saman að dvína og
þá ekki síst fyrir framgang Voltaire.
Hann, ásamt samverkamönnum
sínum, áleit kirkjuna standa í vegi fyrir
upplýstum hugmyndum.
Upplýsingin leit þó ekki á sjálfa sig
sem byltingarflokk sem myndi hrifsa
til sín völdin með ofbeldi, heldur krist-
allast tilgangur hreyfingarinnar ef til
vill best í bréfi Denis Diderot sem
hann skrifaði til Voltaire 1762. „Við
verðum að sýna að við séum betri en
kristnir menn og að vísindin skapi
fleiri góða menn en náðin.“
Upplýsingin snerist upp í formyrkvun á
tímum frönsku byltingarinnar. Þó var
það kirkjan sem lifði af þessa mestu
árás sem gerð hafði verið að henni. En
andstaðan sem upplýsingin hafði boð-
að hélt velli í evrópskum stjórnmálum.
Áhrifamáttar kristninnar gætir þó enn
víða í orðfæri stjórnmálamanna. Það
er kannski grátbroslegt að það ríki
sem byggir á hvað veraldlegastri
stjórnarskrá og endurspeglar upplýs-
inguna best eru Bandaríki Norður –
Ameríku þar sem kristið orðfæri er
mjög áberandi.
BREYTTUR HEIMUR
Barist gegn afturhaldi kirkjunnar
BYGGT Á BÓKINNI HUGMYNDIR SEM BREYTTU HEIMINUM SEM KOM ÚT HJÁ EDDU FYRIR SKÖMMU.
VOLTAIRE Taldi kristnina illræmda hjátrú
sem þyrfti að uppræta.