Atuagagdliutit - 10.08.1961, Blaðsíða 20

Alaskame niuvertarfit
gagssarsisineKartarnerat, taimåitumig-
dlume maligtarissagssatut angnerpå-
tut isumaKarfigineKarpoK nioncutig-
ssat tamarmik akilerérdlugit aitsåt tu-
nineicartartugssaussut. tåssale nuna-
Karfinguane mikissune ingmingnutdlo
nalungeKissunik inulingne niuvertut
ilaisa akiligagssarsiniartunik itigartit-
siuåinarnigssartik sapertarsimavåt.
»atautsimut«
agdlagkame uvane kontorchef C. Bornemann Alaskame pisiniarfit inger-
dlénexarnerånik oxalugtuarpoK. taimatut årxigssussisimanex erxarsautig-
ssarsivfiusinauvoK mana KGH-p niuvertarfit sujunigssaif pivdlugo piler-
ssårutainut fungassumik
P1 gmeKartut
Kalåtdlit-nunåne pisiniarfit kalåt-
dlinit nangminernit pigineKalernigsså-
nik aperKut Kåumatine kingugdlerne
OKatdlisigineKangåtsiaKaoK. A/G-p
normuane kingugdlerme handelime di-
rektørip Hans C. Christiansenip
KGH-p pisiniarfiutaisa sujunigssame
KanoK isumaliutigineKarnerat erKar-
torpå, tamatumungalume tungatitdlu-
go erKortusaoK erKartulåsavdlugo pi-
siniarfit tungaisigut Alaskame KanoK
årKigssussineKarsimanersoK.
palase Lidegaard åiparalugo Alaska-
mukartinatale tusarsimavarput tasa-
mane pisiniarfit ilait pigeKatigingni-
kut ingerdléneKartut. tamåkulo soku-
tigalugit misigssorsimassavta ilagait
pisiniarfitdlo „inungnit" pigineKartut
ardlagdlit ornigsimavavut, tåssa ta-
måko katitdlutik Alaskame 55-it mig-
sséiniput. takusimavarputdle pisiniar-
fit tåukua ilait mardluk pingasutdlu-
nit kisimik pigeKatigingnikut inger-
dlåneKartut ilaitdle kisermautdlugit
privatimik pigineKarput pisiniarfitdle
amerdlanerssait asimioicarfingne nu-
narKatigingnit kåtutdlugit ingerdléne-
Kardlutik.
nunaKarfingmiut niuvertarfiuteKa-
lersinaunermingnut tapivfigineKartar-
put Bureau OF Indian AFFairsmit
(B. I. A.) tåunalo suleriautsimigut Ka-
låtdlit-nunåta ministeriaKarfianut er-
KainarpoK amalo avdlamit Alaska Na-
tive Industries Cooperative Assicia-
tion (ANICA)-mit tåunalo ånrigssune-
Karnermigut KGH-mut KanigtuvoK.
niuvertarfiutårniarneK
nunaKarfingmiut pisiniarfiutitår-
niardlutik aulajangerunik nunaKar-
fingme rådiussut ukiutdlo mardluku-
tårdlugit atassartut B. I. A.-mut kig-
sauteKardlutik nalunaertarput. tauva
nunaKarfiup aningaussarsiornikut Ka-
noK pissuseKarnera misigssorneKartar-
poK påsiniarneKardlunilo nunaKar-
fingmiut niuvertarfingmik ilumut i-
ngerdlatsisinaunersut. tauva B. I. A.-p
kigsautigissaK ingerdlåneKarsinåu-
sangatikångago igdloKarfingme rådiu-
ssut nålagkersuissunut aningaussanik
tapivfigerKuvdlutik kigsauteKarsinau-
lersarput, tåssa autdlarnersautigssa-
mingnik atortineKarKuvdlutik. tama-
tumunga peKatigititdlugo „ANICA“-
mut Seattle-mitumut KinuteKartoKar-
tarpoK ilaussortångorumavdlune kig-
sautigalugo, sordlume åma B. I. A.-p
Kutdlersarisså KinuvigineKartartoK pi-
siniarfingmut nåkutigdlissorKuvdlugo
pissariaKalersitdlugo pigingnigtussutia
sivnerdlugit aulajangisinaussoK.
pisiniarfit uvdluinarne ingerdlåne-
Kartarnerat pissortaussumit isumagi-
neKartarpoK tåunalo igdloKarfingme
rådiussunit torKarneKartardlunilo a-
kigssausersugaussarpoK, pisiniarfigdlo
akiligagssaKautautitdlugo pissortå-
ngortugssaK B. I. A.-mit akuerineKar-
Kårdlune aitsåt ikutugssaussarpoK. pi-
siniarfiup pissortåta uvdluinarne su-
linera igdloKarfingme rådiussunit nå-
kutigineKartugssauvoK, pissortaussuv-
dlo tåussuma pisiniarfingme suleKa-
taussugssat aningaussat tungavigalugit
aulaj angersarsinauvai.
niorKutigssat piniarneKartugssat pi-
siniarfiup pissortåta rådit suleKatiga-
lugit isumagissarpå, piniarneKartar-
putdlo „Anica“p agdlagtitsivigssatut
katalogiutai maligdlugit. katalogine
tåukunane niorKutigssat pingitsorne-
Karsinåungitsut tamarmik sagdlersau-
tineKarput.
niuvertarfit niorKutigssanik pissa-
riaKartunik niorKuteKartarput tama-
tumalo saniatigut inuit tunissagssiait
sordlo åmit igdlumilo suliat pisiari-
ssardlugit. åmit pisiausimassut Seattle-
mut ingerdlaterKingneKartarput tåssa-
ne niuvertumit nangminerssortumit
kåutåutitdlugit tuniniarneKartardlu-
tik.
niorKutit tamatigungajak akilerKår-
dlugit ingerdlåneKarput. akiligagssar-
sisitsissoKarsinauvordle pigingneKa-
taussunut niorKutimik åmit igdlumilo
tunissat kéutåuneKardlutik akisa ilai-
nik ingmikut procentimik aulaj anger-
simassumik ilångåu'neKartugssångui-
nardlutik.
niuvertarfingne akiussut angissusiat
„Anica“p akigititai maligdlugit angi-
ssusilerneKartarput avdlångortineKar-
sinauvdlutigdlo rådit B. I. A.-lo isu-
maKatiginiarKårdlugit. niorKutigssat
aké angissusilerneKartarput pisiari-
niarneKarneråne akiussut, angatdlåne-
Karnerata aké avdlatigutdlo akig-
ssaiautit nautsorssutigalugit, sordlo
tåmarnavérKutit amalo taorsigagssar-
siat tåmarnavérKusersorneKarnerå-
ne akigssaiautit. aningaussat nåla-
gauvfingmit atugaussut tamaisa aki-
lersimatinagit aningaussat isertitat ta-
marmik unerartitagssåuput. akiligag-
ssaKartitdlutik pisiniarfiutigdlit pi-
ssugssautitåuput B. I. A.-mit nåkutigi-
neKésavdlutik amalo Anicap niorKu-
tigssautainik pisiniarnigssamut. ani-
ngaussatdle akiligagssarsiarisimassa-
tik tamaisa akilersimalerunikit aitsåt
nåkutiginérutiséput niorKutigssaming-
nigdlo sumigdlunit pisiniarniarunik
Kulangersimanérutisavdlutik. amer-
dlanertigutdle nunaKarféntat Anica-
mut atåssuteKarnertik ingerdlatinar-
tarpåt nauk tåuna akiligagssat akile-
rérneratigut ingmikut piumassaeru-
taraluartoK.
nålagauvfingmit taorsigagssarsiau-
ssarfuf
aningaussat taimatut niuvertarfiuti-
tårniartut amerikamiut nålagkersui-
ssuinit taorsigagssarsiarissartagait u-
kiut Kulit sivnerdlugit taorsersorne-
Kartartugssåuput. taorsigagssarsiariti-
neKartartut amerdlåssutsimikut 10.000
dollarinit 75.000 dollarit anguvdlugit
amerdlåssuseKartarput nunaKarfiuv-
dlo nangmineK pigissainik amalo niu-
vertarfiup niorKutigssautainik Kular-
navérKuteKartitaussardlutik. inuit-
dle atautsiåkåt taorsigagssarsiner-
mingne avdlatut iliordlutik Kularna-
vérKutigssaKartitsissarput. pisiniarfit
ilarpålue akiligagssaeruterérnikuput
taimalo nangminerssuvigdlutik i-
ngerdlavdlutik, nautsorssutigineKar-
pordlo akiligagssagdlit ilarpagssue u-
kiut 1963-ip 1966-ivdlo ingerdlaneråne
akilerneKarérsimåsassut.
aningaussatigut ingerdlåneKarneraf
niorKutigssat „Anica“mit pisiarine-
Kartut tigunerine akiligagssaussarput
akiligagssarsissoKarsinauvordle niu-
vertarfiutitårniarnerme aningaussat
akiligagssarsinerme autdlarniutaussut
angissusiat najorKutaralugo. sordlo pi-
siniarfiutilik akiligagssarsisimagune
5000 dollarinik autdlarniuserdlugit
tauva niorKutigssanik akiligagssarsisi-
nautitauvoK aningaussat taima amer-
dlatigissut nalinge anguvdlugit. pisi-
niarfik akiligagssaeruterérsimassoK a-
ningaussanik sivneKarsimagångat pi-
siniarfiuvdlo nangmineK agdlisaivigi-
neKarnigssånut atuséngikångata igdlo-
Karfiup nangmineK tamarme iluaKu-
tigssainut atorneKartarput sordlo av-
Kuserngit KåumarsarneKarnerinut,
puilassunut avdlanutdlo taimaerKatai-
nut.
niorKutigssat aké
niorKutigssat aké OKautigineKarérsu-
tut „Anica“p akigititai nåpertordlugit
angissusilerneKartarput. niorKutigssat
amerdlanertigut pisiarineKardlutik a-
kisa 35—75 procentianik akitsuserdlu-
git tunineKartarput. igdloKarfit angne-
rit nunap kujasingnerussortainitut i-
laine akiussut åssigingissuteKarpatdlå-
ngitdlat, tåssa Amerikap ilånut avdla-
nut nalerKiutdlugit. nunavdle avang-
narpasingnerussortåne akiussut avdla-
ne akiussunit ilåtigut pingajuat avig-
dlugo angnerussarput. Kalåtdlit-nunå-
nisut niorKutigssat ilait ingmikut aki-
kitdlisaivigineKarneK ajorput.
Alaskap kujasigsuanut nunaKarfi-
nguit ilanut tikerårtitdluta malugisi-
mavarput peKatigigdlune niuvertar-
fingne niorKutigssat ilait igdloKarfit a-
nginerujugssuit ilåine Kanigtuarå-
nguamikaluartutdlo niorKutigssautaisa
ilåinik akikinerussut. igdloKarfit ilane
nalunaerutigineKarpoK niuvertut ilåta
nangminerssortup måningnut akigiti-
tane 1,65 dollarsimit 1,20 dollarsimut
migdlisisimagai (tåssa månit arKaneK-
mardluk) pisiniarfit atautsimordlune
pigineKartut pisiniarfigineruneKarta-
lernerat ersigigamiuk.
„Anica"
Seattle-mititdluta sulivfit „Anica“p
pissortaKarfé pulårpavut, tåssa tåuko
niuvertarfingnut tamanut niorKutig-
ssalersuivdlutigdlo nåkutigdlissussut.
sulivfik tåuna pisiniarfeKarfit tamar-
mik pigissåt Kulinik sulissoKarpoK a-
ningaussaiautaitdlo niorKutigssat aki-
sa 10 procentimik taperneKartarnera-
tigut matuneKartardlutik. sulivfeKar-
fiup pissortarisså nalunaerpoK taima-
tut pisinautitaunerigaluartik amerdla-
nertigut tamåt atorneK ajortumik u-
nerdlugo, tåssagoK 7 procentinaK nå-
magissarpåt. aningaussap sivnera pisi-
niarfiutileKatigit sitdlimateKarfigssa-
tut aningaussauteKarfiånut isertine-
KartarpoK. ANICAp niorKutigssautine
sulivfigssuarnit nangminérdlune pisia-
rissarpai ingmikutdlume aningaussar-
tuteKånginamik niorKutigssat akikeKi-
ssumik tunisinaussardlugit. niorKutig-
ssat ukiup ingerdlanerane pisiarissar-
tagait månåkut 1.250.000 dollarit mig-
ssånisimavoK aningaussatdlo tåuko u-
kiut tamaisa Kagfariartuårput. ukiut
tamaisa sulivfeKarfik tåuna angalatit-
sissarpoK pisiniarfit pissortarissait o-
KaloKatigiartordlugitdlo igdloKarfing-
ne rådiussunik sujunersuiartordlutik.
„The Seattle Fur Exchange“ tåssau-
vok niuvertarfik nangminerssortumik
ingerdlåneKartoK åminigdlo pisiniarfit
avKutigalugit tunineKarsimassunik tu-
niniaerKigtartoK tunissat tamarmik a-
kisa 5 procentianik iluanåruteKartug-
ssautitauvdlune, tamånalume pissu-
tauvoK niorKuteKartartup tunissagka-
ne sapingisamik akisunårniartarmagit.
åmit tunineKartarneratigut aningau-
ssat isertineKartartut 50—150.000 dol-
larit akornånitarput. Alaskame piniar-
tut amiutimingnik niuvertarfingmut
tåssunga tunissinigssånik pingitsaili-
ssåungitdlat, åmitdlume ilarpagssue
avdlanut tunineKartardlutik pingårtu-
mik inuinarnut pisinianut.
iaimafut årKigssussineK xanox
ingerdlava!
pisiniarfit pigexatigigdlune inger-
dlatat pulårsimassavut pitsåussutsimi-
kut åssigingeKaut niorKutigssatdle tu-
ngaisigut årKigssuneKarsimanermikut-
dlo måne asimioKarfingne pisiniarfing-
nut agsut Kanigput. pissortaussut ta-
måko tungaisigut OKaloKatigisima-
ssavut issertuaratik oKarput taimatut
årKigssussineK ilåtigut ardlaligssuar-
nik aj ornartorsiutigssaKartitsissartoK.
pisiniarfigpålugssuit ajungivigsumik
ingerdlåput ikingeKissutdlo akiligag-
ssaeruterérsimåput nauk åma ilaKara-
luardlutik akiligagssaKaleriartuinartu-
nik. ukiumut niorKutigssagssat piniar-
neKalersitdlugit agdlagtorniartarnerat
perssuanartarsimaKaoK, ilaKartarput-
dlume ukiorigsissordlo pisiniarfit ilå-
tigut niorKutigssanik pingårtunik ami-
gauteKalertarsimassunik sordlo i-
mungnik panertunik, tåssalo piniagag-
ssamingnik agdlagtuinermingne sia-
nitdliorsimagamik aningaussagssaeru-
simavdlutigdlunit.
pisiniarfingnut navianartorsiutau-
ssut angnerssaisa ilagåt pisiniat akili-
oKaloKatigingnivtine amerdlasunit
tikuarneKarpoK, igdloKarfingup inui-
sa pingårtumigdlo igdloKarfingua-
me pissortaussut niuvernerme periau-
siussunik, pisiniarfiliorniarnerme a-
ningaussanik atugkineKartinago, på-
singnigdluarsimanigssåt pingårutile-
rujugssungmat. pingårnerpauvordle
pitsaussumik pissortartårnigssaK, tå-
ssa taimånak atautsimut ingerdlatsi-
niarnerme ingerdlavdluarnigssaK pi-
ssortaussup KanoK piginåussuseKåssu-
sianit aulajangerneKartarmat. taima-
tut ingerdlatsinerme soruname Kalåt-
dlit-nunånisutdle niorKutigssanik pi-
lersuissoKarsinéungilaK. igdloKarfi-
ngup pissortaisa kisalo inuisa nang-
mingneK niorKutigssanik isumagine-
Karnigssartik nåkutigissagssaråt.
aj ornartorsiuteKaraluardlutik ataut-
simårdlune ingerdlatsineK iluarineKar-
dluarpoK, tåssa aningaussat tungaisi-
gut inuit nangmingneK akissugssaune-
rata pisiniarfit ingerdlatineKarnerinut
soKutigingningneK pilersikamiuk, sor-
dlutaoK pissortaussut avKutigalugit
niorKutigssanut aulaj anginermut su-
nisinaulertartut. „Anica“-me pissor-
taussup OKautigå ukiut tamaisa suju-
mukåtdlangneK malungnartartoK, ne-
riutigalugulo ukiut 25-t ingerdlaneri-
ne pisiniarfit tamarmik akitsugaerut-
dlutigdlo nangminerssulerumårtut.
„nunap nangmineK inuisa“ atautsi-
mut pisiniarfiutait Alaskame inigssi-
neKarsimanerisa tamane éssigissutigi-
våt Kalåtdlit-nunane asimioKarfit a-
ngissuseKatigissaramikik. igdloKar-
fingne angnerussune niuverneK nang-
minerssortunit ingerdlåneKarpoK, a-
merdlanertigut amerikamiunit, niu-
verneruvdlo ilarujugssua igdloKar-
fingne amerdlaKissune peKatigigfig-
ssuarnit ingmikortuinitdlo naKisima-
neKarput. eskimut indianeritdlo sule
amerikamiut pisiniarfinut angnernut
igdloKarfingnitunat unangmitdlersi-
nausorinångitdlat.
periausex Kalåtdlit-nunanut
soxutiginarsinaunerdlune!
måna Kalåtdlit-nunane KGH-p pi-
siniarfit inuinarnit pigineKalernigsså-
nik erKarsauteKalerfiane Alaskame pi-
ssutsit misiligsimassanik soKutiginar-
tunik savssaigdliuteKarput. malugi-
ssagssauvordle Alaskame niorKutig-
ssanut tapissuteKarneK ajoraluartut
Kalåtdlit-nunane atautsimordlune pi-
siniartarnerme tapissutaussartumik
nangitsinarnigssaK ilimanarmat, tamå-
na inuiaKatigingnut iluaKutaussugssa-
tut issigineKarpat niorKutigssat ilåinik
akikitdlineKarsinauvoK. Alaskame år-
KigssussineK asimiOKarfingnut ming-
nerussunut soKutiginauteKarpoic, pi-
ngårtumik avangnåne, ilånime målå-
rutigineKartarmat pisiniarfit B- åma
C-klassinut ingmiikortineKartarmata
taimalo kigdlilivfigineKartardlutik. pi-
siniarfit taimåitut asimioKarfit inuisa
nangmingneK ingerdlatileraluarunikik
piumassatik nangmingneK aulajanger-
sinaulisagaluarpait, akerdlianigdle
sianigissariaKardlugo aningaussat tu-
ngaisigut pisiniarfiup ingerdlatinexar-
nera.
Alaskame ingerdlatineKartumut i-
malunit avdlatut ilivdlune inuit nang-
mingneK niuvernerup tungågut aku-
liutiniarnigssånut nungniarnigssaK
pivfigssamik atuivfiungåtsiartugssau-
vok. su j umut ilimagerértariaKarpoK
nutåmik årKigssussineKåsagaluarpat
Kåumarsainermut tungassunik suline-
KangåtsiarneKartariaKåsangmat amalo
inuinait akornåne kigsautigineKarner-
sok OKatdlisigineKartariaKardlune.
mingnerungitsumik pisiniarfingne pi-
ssortaussugssanik iliniardluarsimassu-
nik pissariaKarpoK, atautsimut inger-
dlåkumågagssat autdlartinardlutik å-
naineKarKunagit.
Alaskame igcboKarférKat — asimioKarfit De eskimoiske landsbyer, udsted er, er
— kussanavigsujuåindngikaluarput Kaldt- måske ikke idyller, men de er i forhold
dlit-nundnile asimiOKarfingnut nalerKiut- til mange grønlandske udsteder meget
dlugit modernioKalutik. moderne. (Fot. Alaska Departement of
Health).
20