Atuagagdliutit - 21.10.1999, Blaðsíða 12

12- TORSDAG 21. OKTOBER 1999
ATUAGAGDLIUTIT
LIIUIP NIUA KIMMARAA
Qallunaaq piniarniartunik angallassisartoq aqqunarsimasoq meaqqat
anaanaminnit malaria-mik napparsimasumit soqutiginerugaat
Af Jens Brønden
Zambia-mi aqqusinemi sa-
ngujoraartuni takisuuni uja-
raaqqanik qallersuuteqartuni
angalaneq toornaarsivim-
miinnertut issimassagaluar-
poq biili nammineerluni su-
poortumik nillasaateqarsi-
manngitsuuppat. Biili naam-
maginartumik aqqusinermii-
ginnassappat sukkalisaarta-
riaqarput, nal. akunnerilu tul-
leriiaaginnarlugit pujoralas-
suarmut siulersortitut inger-
laartuarput nunarujussuaq
aqqutigalugu. Ujaraaqqat bii-
lip ataanut kallussaattuarput,
soorlu ingiuisut meeqqat
oqalorujoornerannut naam-
magittaalliornerannullu.
Bent Risager ilaquttanilu
sumiiffimmiit sumiiffimmut
angalatillugit ulloq naallugu
taama pisoqarsinnaasarpoq.
Tamannali sungiuppaat. Ta-
mannalu pisariarpoq, imaa-
liallaannarmi Afrika allan-
ngortinneqarsinnaanngilaq.
Tamannali isumaavoq ila-
qutariit Risager-ikkut 1969-
imiit 1971-imut Afrika-mi
najugaqarmata. Bent-ip aam-
ma Helenep piumassutsimin-
nik suliartortitatut Zambia-
mi inuiaqatigiit nutaamik al-
laanerusumillu aaqqissuun-
neqarnissaat peqataaffigissa-
vaat.
Bent Risager-illi Afrika-
miinnilersaarnera aallartit-
sinnagu Kalaallit Nunaannut
uteqqilaassaagut, sap. akun-
nerani kingullermi apersor-
neqarnera naammat suli pil-
luarluni nukappiaanerata na-
laanut.
Helene-lu katittut
Sulilu pilluarluni inuuvoq
Helene Christiansen naapik-
kamiuk. Kalaallit Nunaanni
pinerluttuliomermut inatsisip
atulersinneqarnissaanik pia-
reersaasutut misissuisut Aa-
siannut tikeqatigai. Tamanna
Bent-imut iluatsitsineruvoq -
inuuneranut ilaalerluni - tas-
sami 18. november 1960-imi
katipput.
Kalaallit Nunaanni katin-
ngillat. Taama pisoqanngin-
nerani »Helene qimaavoq«
Danmark-imut, børnehave-
mi ilinniartitsisussatut ilin-
niariartorluni. Bent malin-
naavoq, ukiumilu ataatsimi
Danmarks Lærerhøjskole-mi
pikkorissarluni. Helene-mut
katinnerup kingunerisaanik
aappariinneq aallartippoq su-
morujussuaq piffiusumik,
nunat, inooqataaneq inuttullu
pissutsit eqqarsaatigalugit.
Helene ilinniarnerminik
naammassinnippat Kalaallit
Nunaannut utertussaagaluar-
put, piumassuserinngisamilli
aallamissaq kinguartinneqar-
poq, nulianngortoq Risager
sakialluummik nappaateqa-
lermat. Utaqqiisaa meeqqat
avatangiisiminnit ajoqusersi-
masutut taasat angerlarsi-
maffianni Bent suliffissarsi-
voq. Inuunerminni atugassa-
rititaasunit assorujussuaq
ajoquserneqarsimapput, taa-
malu inuuneq pillugu atuak-
kiami allanneqanngitsumi
Bent annertuumik misilitta-
gaqalersillugu (kingullermik
sisamanngormat allaaserisaq
siulleq atuaruk).
Kiisami 1963-imi aappariit
Kalaallit Nunaannut apuup-
put. Bent seminariami ilin-
niartitsisunngorpoq, maan-
nakkut Qorsussuarmik ate-
qartumi, pingaartumik atuar-
tittarlugit 8. aamma 9. klas-
semi atuartut, ukiut tallimat
qaangiunneranni permission-
eqamissap tungaanut (qaam-
5 matini qulini sulinngiffeqar-
£ nissamut katersat).
3 Allakkat telegramillu aq-
g qutigalugit Bent aamma He-
§ lene Risager-ip »Havet 62«
s Bønnerup Strand-imiittoq ta-
| koqqaamagu pisiaraat. Aali-
z sartut illuat, ullumikkut sis-
sap sinaani ineqarfissatut su-
linngiffeqarnermilu najuga-
qarfissatut pilerigineqarluar-
tut ilaat. Illut ilaat ukiut un-
tritillit makku siuliisa qiteq-
qunnerannit pisuupput, taa-
manikkut aalisartut imaanut
qaninnerulerumallutik noo-
rarmata. Ullumikkut arlalis-
suit pisuunit pigineqarput,
ulluinnarni ulapiffimminnit
qimagukkumallutik eqqissi-
simaarfigisarlugit. Bent-ili
pisuujunngilaq. Soraarnerus-
sutisiani inuussutigai naam-
magalugit. Bønnerup Strand-
imit ullorissanik qulinik pit-
saatigisutut isikkiveqaralua-
raanniluunniit naammattu-
saarilluni inuuniameq ajor-
naquteqanngilaq.
Afrika
Afrika-mut aallannginnermi
Bønnerup Strand kinguller-
mik najugaqarfiuvoq. Illo-
qarfeerannguaq siornagut na-
jugaqarfimmisulli eqqissisi-
manartigisumi aasaanerani
ukiuuneranilu ataatsimi naju-
gaqarfigisaq. Tassani inuu-
neq eqqissilluni ingerlanne-
qarpoq. Kisianni Bønnerup-
imi inuuneq nunami allami
najugaqarnissamut aallaa-
viinnaavoq.
Aprilip aallaqqaataani ila-
qutariit Kastrup-imiit timmi-
sartorlutik aallarput, Zambia-
mi Chipata ornillugu. Ta-
manna ukiunik sisaminik
sioqqullugu nunasiaanerup
nalaani Fort Jameson-imik
ateqarsimavoq, Chipata-lu
suli nunap assinganut ilan-
ngunneqarsimanngilaq. Nu-
natsinneersut Kastrup-imit
aallarnermik kingorna nal.
akunneri 24-t aatsaat qaa-
ngiuttut siniffimmik takup-
put, Bent-illu eqqaamavaa
meeqqat mikisut Lisa, Dorte
aamma Kiki ilagalugit anga-
laneq qanoq ilungersunarti-
gisoq.
Fysik-imik, matematik-
imik, kemi-mik, biologi-mik
annikinnerusumillu oqalut-
tuarisaanermik Bent Zambia-
mi atuartitsisarpoq. Piffissap
ilaani Helene meeqqat atuar-
2:2
fianni atuartitsisarpoq, nap-
parsimanermilu kingorna pe-
qataaffigilerpaa nerisaqar-
nermut peqqissuunissamullu
ingerlataq pissanganartoq
»Under Five Clinic«, qallu-
naaq napparsimasunik paar-
sisoq aapparalugu. Tamatu-
munnga atatillugu Zambiap
ilaani tamaani najugaqarfinni
mikisuni annertuumik anga-
lasarput.
Piariinani
kanngunarsaaneq
Ullut ilaanni alanngortami
35-40 gradenik kiattoq imer-
niartarfittut isikkulimmut
iserput imeruersaammik aa-
lakoornartortaqanngitsumik
nillarimmik najorsilaarumal-
lutik. Angutip Helenep nap-
parsimasunillu paarsisup nu-
liaminut ajunngitsumik ilit-
sersuisarsimanerqnnik nuan-
narinnittup qilalersut nalligi-
lerlugit immiaaqqamik nil-
lertumik neqeroorfigai. Mar-
luullutilli itigartitsipput oqar-
lutik suliffimmik nalaani
imerneq ajorlutik.
Kingusinnerusukkut oqa-
luttaata oqaluttuuppai, naju-
gaqarfimmi inussiarnisaar-
tarnermik tamanna unioqqu-
titsinerusoq, taamalu ikin-
ngutinnersumik piumasarfi-
unngitsumillu neqeroorute-
qarnerup itigartinneqarnera
kinguneqarnerlussinnaaga-
luartoq.
Bent Risager Kalaallit Nu-
naanni najugaqarallami ta-
matigut kalaaliminertortarsi-
mavoq, inussiarnisaarneq
pinnagu, kalaalimemilli ma-
marisarigamigit, Afrika-milu
nerisarisartagaat aamma ne-
riniartarsimallugit. Nerisas-
sat assigiinngitsorpassuit ne-
risarsimavaat, allaat nerisar-
simallugit nagguaatsut ne-
qaat.
Nerisaangajattoq
Bent Risager aavarnermik
nuannarisaqaraluarluni Afri-
kami piniarniarnissamut piu-
massuseqaranilu periarfissa-
BENT RISAGER
qanngilaq. Uaqutariilli ilisa-
risimalerpaat piniakkanik
angisuunik piniartartoq Ole
Nielsen. Taamaalinerani pi-
niarniartunik angallassisar-
poq, spaniamiorlu liiuemia-
qatigisimallugu, taannali pis-
sanganermik liiueq ikiliin-
narsimavaa, kamatserujus-
suarlugu. Ingerlaannaq saas-
sussimavai, taamaalineranilu
Ole Nielsen sallersaagami
siulliulluni saassunneqarpoq.
Niua keeriarlugu nalikkaavi-
sa tungaanut kimmalerpaa,
spaniamiup tupassimaqisup
toqutsilluni aallaanninnissaa-
ta tungaanut.
Qallunaaq piniarniartunik
angallassisartoq aqqunaru-
jussuarsimavoq anniartoru-
jussuullunilu. Anniarnaveer-
saartinniarlugu whiskey-mik
ilivitsumik tunineqarpoq,
napparsimmavillu 60 miles-
inik ungasitsigisoq (100 km-
ingajaat) suli tikinnagu ima
aalakoortigilerpoq, allaat ili-
simajunnaartinneqarani pi-
latsissinnaalluni.
- Helene nerisassanik ilit-
sersuiartorluni angalanermi-
ni malariamik nappaateqaler-
simasoq napparsimmavim-
mut pulaartarparput. Tamati-
gulli meeqqat Ole Nielsen-
imut isertarput, Afrika-mi
pisunik pisimasuinnik oqa-
luttuartoq tusamaariarlugu.
Meeqqat
Kalaallit Nunaat Afrikalu ta-
kusimanngikkaanni assigiis-
sutaat takujuminaappoq. Ta-
mannali Bent-ip takusinnaa-
vaa. Assigiinngissut ersarin-
nerpaaq tassa kiassuseq, as-
sersuunneqarsinnaasut allat
Jelling-imi ilinniagassaminik sammisaqartoq.
Studierne passes i Jelling.
Jelling-imi ilagiinniapiloqatigiittartut. Bent saamerlernit nr. 2-juvoq.
Kliken på seminaret i Jelling. Bent er nummer to fra venstre.
NAMMINEQ PIGISAQ / PRIVATFOTO