Tíminn - 10.10.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 10. október 1975.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
t>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar X8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðsiusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð í
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Alþingi
í dag hefst nýtt starfstimabil hjá Alþingi. Eins
og oft áður siðustu áratugina munu tvö mál að lik-
indum setja meginsvip á þingstörfin, þ.e. efna-
hagsmálin og landhelgismálið.
Það er ekki nýtt, að staðan i efnahagsmálum sé
erfið, en sjaldan hafa þó horfur verið öllu iskyggi-
legri en nú. Viðskiptakjörin hafa haldið áfram að
versna. Sá bati, sem margir spáðu á siðari hluta
árs, hefur enn ekki komið til sögunnar, og flest
virðist benda til þess, að hann láti biða eftir sér
enn um hrið. Störf siðasta þings auðkenndust mjög
af þvi, að menn reiknuðu með bráðabirgðaerfið-
leikum vegna viðskiptakjaranna, og tefldu þvi öllu
djarfar, t.d. i sambandi við fjarlagaafgreiðsluna,
heldur en ella. Um það voru lika allir sammála, að
forðast bæri i lengstu lög að gera nokkrar þær ráð-
stafanir, sem gætu leitt til atvinnuleysis. Nú er
ljóst, að taka verður upp aðhaldssamari og strang-
ari vinnubrögð. Áfram verður þó að keppa að þvi
að reyna að forðast atvinnuleysi, þvi að slikt
myndi ekki leysa vandann, heldur gera hann
meiri, auk allra þeirra félagslegu vandamála, sem
atvinnuleýsinu fylgja.
Mikið veltur nú á þvi, að Alþingi taki þessi mál
fastari tökum en áður. En þjóðin má ekki setja það
traust á Alþingi, að það geti eitt leyst vandann. Til
þess þarf það skilning og stuðning þjóðarinnar. Ef
einstakar stéttir halda áfram að hugsa eingöngu
um eigin hag, án tillits til hinna sameiginlegu
hagsmuna heildarinnar, getur orðið erfitt að koma
fram nokkrum raunhæfum og varanlegum ráð-
stöfunum. Þetta gildir þó ekki sizt um ýmsa smá-
hópa i þjóðfélaginu, sem hafa vissa lykilaðstöðu til
að knýja fram kröfur sinar,. Vel getur svo farið, að
fyrr en vari dragi til úrslita um, hvort þeir eða
Alþingi eiga að ráða. En bezt væri, að hægt væri að
komast hjá slikum átökum, og að unnt væri að
ráða málum til lýkta með sem víðtækustum stuðn-
ingi þjóðarinnar.
Landhelgismálið mun nú sem fyrr verða annað
aðalmál þingsins, Flest bendir nú til þess, að
framundan sé nýtt þorskastrið við Breta. Brezka
stjórnin virðist enn haldin úreltum nýlenduhug-
myndum og telur Breta hafa hefðbundinn rétt til
fiskveiða innan 50 milna markanna. Einn áhrifa-
mesti ráðherra hennar hefur boðað þorskastrið,
fáist þessi réttur ekki viðurkenndur á þann veg, að
Bretar fái að halda áfram veiðum eins og þeir
æskja innan 50 milna markanna. Á þetta geta Is-
lendingar ekki fallizt. Islendingar geta enga
samninga gert við aðrar þjóðir um veiðar innan
fiskveiðilögsögunnar, nema þeir feli i sér stór-
felldan niðurskurð á afla þeirra. í þessum efnum
biður nú Alþingis að marka stefnu, sem hefur það
tvöfalda markmið að tryggja sem mesta .friðun
fiskstofnanna og treysta sem bezt aðsföðuna út á
við, m.a. með tilliti til hafréttarráðstefnunnar.
Þjóðin gerir vafalitið þá kröfu til rikisstjórnar-
innar og þingmeirihlutans, að skynsamlega og
traustlega verði haldið á umræddum höfuðmálum
hennar. En hún gerir áreiðanlega einnig kröfur
um hið sama til stjórnarandstöðunnar. Stjórnar-
andstaðan hefur ekki siður skyldur gagnvart þjóð-
inni, þótt á annan hátt sé. Hún á að veita rikis-
stjórninni og þingmeirihlutanum aðhald, en það á
ekki eingöngu að vera neikvætt eins og oft vill
brenna við. Þvi mun hún ekki siður en rikisstjórnin
verða undir smásjá almennings á þvi þingi, sem
nú er að hefjast.
Auglýsið í Tímanum
Magnús Ólafsson skrifar frá York:
Samkeppnisfærni
olíunnar minnkar
Verðhækkun hennar styrkir aðra orkugjafa
HVER VERÐA áhrif verð-
hækkunarinnar? Fyrstu við-
brögð ráðamanna og sérfræð-
inga á Vesturlöndum voru
mótmæli, en ákaflega væg og
yfirborðskennd. I Washington
kölluðu orkuyfirvöld hækkun-
ina „ofbeldi”, þó vitandi, að
betur gátu 'oliukaupendur
ekki sloppið. 1 Bretlandi hugs-
uðu menn þakklátir til
stjórnar S-Arabiu. Fyrstu töl-
ur sögðu, að hækkunin þýddi
400 milljón punda árlega
aukningu á halla vöruskipta-
jafnaðar (t.d. Observer 28.
sept.). Þessi tala er þó senni-
lega nokkuðof há. í fyrsta lagi
er miðað við tölur um oliuinn-
flutning ársins 1974 (um 4000
milljónir), en i nýútkomnu riti
orkumálaráðuneytisins
kemur i ljós, að oliuinnflutn-
ingur hefur minnkað um 20%
sex fyrstu mánuði þessa árs.
Þessi samdráttur innflutnings
er þó ekki alveg raunhæfur,
þvi vitað var um talsvert
magn, sem oliufélögin settu á
markað af fyrirliggjandi
birgðum sínum. Er nú spáð
300 milljón punda mánaðar-
legum innflutningi að jafnaði,
eða 36Q0 milljónir á ársgrund-
velli. Er þetta mjög i sam-
ræmi við orð Anthony Benn
orkumálaráðherra, sem sagði
að niðurstöður Vinarfundarins
þýddu um milljón punda dag-
lega aukningu á haila vöru-
skiptajafnaðar Bretlands eða
um 360 milljónir árlega. En
hvorki ráðherrann né 400
milljón punda talan virðast
taka tillit til hins gifurlega út-
flutnings Bretlands á fullunn-
um oliuvörum, en vitanlega
hækka þær að sama skapi.
Miðað við nýjustu tölur ætti
dagleg aukning verðmæta
oliuútflutningsvara frá Bret-
landi að vera um 165 þúsund
pund, eða um 60 milljónir á
ársgrundvelli. Þannig ætti
samþykkt Vinarfundarins að
þýða, að Bretar þurfi að taka á
sig um 300 milljón punda við-
bótarbagga árlega. Og trúlega
verður þessi tala eitthvað
lægri, þvi viðbúið er, að hækk-
unin dragi úr eftirspurn sam-
kvæmt lögmálum
hins frjálsa markaðs. Sem
hrein viðbót er þetta vitanlega
þungur baggi að bera, en alls
ekki svo, að vonleysi þurfi að
gripa um sig. Að stórum hluta
mun Norðursjávarolián vega
upp á móti tiu prósentunum,
þótt það verði ekki á þessu ári.
1976 er álitið, að framleiðslan
þar muni svara um 10 til 15
prósentum oliueftirspurnar I
Bretlandi. Þannig að Vinar-
fundurinn hefur alls ekki lagzt
illa i menn, alla vega ekki
miðað við það, sem búizt hafði
verið við.
EN ÞAÐ eru önnur áhyggju-
efni, sem knýja á dyr. Ber þar
hæstslæma ogversnandi stöðu
pundsins, ásamt sterkri stöðu
dollarans gagnvart öllum öðr-
um gjaldmiðlum, sem leiðir
augljóslega af sér stórhækk-
aðan innflutningskostnað.
Umsókn BP til verðlagsyfir-
valda lýsir ástandinu ágæt-
lega. Af hverjum fjórum pens-
um væntanlegrar hækkunar
framleiðsluvara fyrirtækisins
voru 1,5 vegna oliuhækkunar-
Anthony Benn orkumálaráðherra
innar, 1,0 vegna almennrar
verðbólgu, og hvorki meira né
minna en 1,5 aðeins vegna
versnandi stöðu pundsins.
Jafnframt hljóta stjórnvöld að
hafa áhyggjur af versnandi
stöðu OPEC-rikjanna. Vitað
er aö jákvæður greiðslujöfn-
uður rikjanna hefur stór-
minnkað, en eins og kunnugt
er, jafa þau nær eingöngu átt
viðskipti við brezkar fjár-
málastofnanir, þannig að leið
oliupeninganna lá til Eng-
lands, Þau riki, sem nú hafa
einna hagstæðastan greiðslu-
jöfnuð, eru ekki á áhrifasvæði
sterlingspundsins, og þvi leit-
ar f jármagnið frá Bretlandi og
fjármagnshreyfingareikning-
urinn verður óhagstæður.
EF ÁHRIF nýhækkaðs olíu-
verðs eru tekin saman i stuttu
máli, kemur i ljós: Bein hækk-
un fyrir brezka þjóðarbúið
nemur tæpum 300 milljónum
punda árlega. Bein áhrif á
verðvisitölu er ekki nema
0,3%, en að öllum óbeinum
þáttum athuguðum álita sér-
fræðingar, að visitalan geti
hækkað um allt að 1%. Ahugi á
öðrum orkugjöfum færist i
aukana, svo og möguleikar til
að nýta þá, þvi samkeppnis-
færni oliunnar minnkar. Strax
1. október siðastliðinn gaf
Benn orkumálaráðherra
kjarnorkuveri, sem hafði ver-
ið á viðræðustigi „grænt ljós”.
Kostnaður er áætlaður um
1000 milljónir punda. Sama
dag var tilkynnt, að kolafram-
leiðslan yrði aukin um 5% á
seinni hluta yfirstandandi árs.
En hverjar verða afleiðing-
arnár fyrir þróunarlöndin?
Hvað gerist t.d. með Indland?
1972 nam oliuinnflutningur
10% af heildarinnflutningnum,
en fyrir siðustu hækkun var
hlutfallið komið upp i 35%.
Verður fróðlegt að fylgjast
með fundum þeim, sem hefj-
ast i Paris 13. þessa mánaðar,
en þar verða mál þróunar-
landanna rædd. Vel má hugsa
sér, að OPEC-rikin auki all-
verulega aðstoð sina við þriðja
heiminn, en hvort svo verður
og hve mikið, er enn á huldu.
—Þ.Þ.