Tíminn - 28.10.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 28. október 1975.
TÍMINN
9
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:'
Heigi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur 1 Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur f Aðalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — augiýsingasimi 19523. Verð f
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
BlaöaprentH.f;
Þorskastríð
Það má nú telja fullvist, að ekki verði afstýrt
nýju þorskastriði milli Breta og íslendinga. Eftir
viðræðufundinn i London i siðustu viku eru sizt
meiri likur fyrir þvi en áður, að samkomulag náist
fyrir 13. nóvember, og öllu liklegast, að nýjar ráð-
herraviðræður verði ekki haldnar fyrir þann tima,
enda eru þær tilgangslitlar, nema einhver von sé
um, að heldur þokist i samkomulagsátt.
Viðræðurnar, sem fóru fram i London i siðustu
viku, snerust að verulegu leyti um siðustu skýrslu
islenzku fiskifræðinganna, þar sem lagt er til, að
dregið verði stórlega úr þorskveiðum strax á
næsta ári. Islendingar byggja afstöðu sina að
sjálfsögðu á þessum niðurstöðum. Það kom hins
vegar i ljós, að ótrúlega mikill munur er á niður-
stöðum og spám islenzkra og brezkra fiskifræð-
inga. Að þessu sinni gafst ekki ráðrúm til að gera
nákvæma úttekt á þessum mismun. Niðurstaðan
varð þvi sú, að brezkir fiskifræðingar skiluðu áliti
um niðurstöður sinar og siðan hittast þeir og is-
lenzkir fiskifræðingar til nánari viðræðna um þessi
mál. Fundur þeirra verður sennilega haldinn i
Reykjavik 4. nóv. næstk. Frekari viðræður milli
rikisstjórnanna munu ekki fara fram fyrr en að
loknum þessum fundi sérfræðinganna og getur
hann ráðið miklu um, hvort þær verða einhverjar
að sinni eða ekki. Flest bendir til þess, að þær
verði ekki fyrir 13. nóvember, eða áður en núgild-
andi samningurinn rennur út.
Af hálfu Breta er það yfirlýst, að hafi nýir samn-
ingar ekki verið gerðir fyrir 13. nóvember, muni
þeir haga sér eins og gamli samningurinn sé enn i
gildi. Jafnframt er gefið i skyn, að brezkum togur-
um verði veitt vernd, ef þeir verði fyrir áreitni is-
lenzkra fiskiskipa. Bretar telja, að úrskurður
Haagdómstólsins hafi styrkt tilkall þeirra til sögu-
legra réttinda á Islandsmiðum og sé þvi lagaleg
staða þeirra öllu sterkari nú en 1973. Þýðingarlitið
sé að skirskota til þróunar mála á hafréttarráð-
stefnunni meðan ekki liggur þar annað fyrir en
uppkast að viðræðugrundvelli og enginn geti sagt
fyrir um hver endalok ráðstefnunnar verða.
Þótt Islendingum þyki þessi afstaða Breta litið
sanngjörn, þýðir ekki annað en að horfast i augu
við hana og miða aðgerðir i landhelgismálum við
hana. Þetta þýðir, að þjóðin verður að búa sig und-
ir nýtt þorskastrið, sem getur orðið mun erfiðara
en hin fyrri. Það getur nú bætzt við fyrri þorska-
strið, að beitt verði ýmsum efnahagslegum þving-
unum, sem mjög geta torveldað sölu islenzkra
sjávarafurða. Vegna efnahagskreppunnar, sem
fyrir er, eru Islendingar vanbúnari að mæta slik-
um þvingunum en oft áður. Þetta mun i verki þýða
það, ef þjóðin ætlar að berjast til sigurs i nýju
þorskastriði, að hún verður að herða meira að sér
og sætta sig um stund við þrengri lifskjör en hún
hefur búið við um hrið.
Með miklum rétti má segja, að nú sé að hefjast
einn örlagarikasti þátturinn i landhelgisbaráttu
Islendinga frá fyrstu tið. Veiðar útlendinga á ís-
landsmiðum minnkuðu ekki eftir útfærsluna i tólf
milur, þvi að það sannaðist, sem Islendingar höfðu
haldið fram, að aukin friðun innan tólf milna,
myndi einnig auka veiðar utan þeirra. Af útfærsl-
unni i 50 milur hefur fram til þessa náðst sá árang-
ur, að veiðar útlendinga á Islandsmiðum hafa
minnkað um þriðjung. Það er þvi enn um mikið að
berjast. Þvi riður nú á, að þjóðin sætti sig við þær
byrðar, sem geta orðið óhjákvæmilegar til að
tryggja lokasigurinn i landhelgisbaráttunni. Þ.Þ.
AAagnús Ólafsson skrifar frá York:
Efnahagsdætlunum
{ I I X
Irlanas ógnao
Herrema-málið skapar óvissu
NÆR allan októbermánuð
hafa fréttir frá Irlandi, þ.e.
lýðveldinu trlandi, fjallað um
ránið á holienzka kaupsýslu-
manninum dr. Tiede
Herrema. Þessi atburður
hefur vitanlega vakið ugg i
brjóstum manna þar i landi,
þvi að ótti við útbreiðslu Bel-
fastátakanna er mjög al-
mennur. En likur má að þvi
leiða. að mannránið geti haft
önnur og meiri áhrif en
„venjulegt” mannrán. Hér er
átt við, að irsk stjórnvöld
hljóta að hafa áhyggjur af
hugsanlegum efnahagslegum
áhrifum verknaðarins.
SAG A trlands er saga
dapurlegra og oftast blóðugra
átaka við England. Áhrif Eng-
lendinga á trlandi hófust þeg-
ar á 12. öld, en takmörkuðust
þá aðallega við austurströnd-
ina, enda þóttu trar litt sam-
starfsviljugir. Kom það vel i
ljós á 16. öld, þegar Eng-
lendingar gerðu biskupakirkj-
una að rikiskirkju, en þá héldu
trar fast við sina róm-
versk-kaþólsku trú og i dag
eru nær niu af hverjum tíu
trum kaþólskir. Eftir trúar-
bragðaskiptin má segja að
saga trlands verði að einni
samfelidri baráttu fyrir sjálf
stæði. Uppreisnir voru tiðar.
en jafnan bældar niður af mik-
illi hörku. Cromwell lagði
grundvöllinn að
N-trlands-vandamálunum. er
hann flutti þúsundir enskra og
skozkra Inskupakirkju- ng
Kalvinstrúarmenn til Ulster
og hrakti hina fornu búendur á
brott. Snemma á 20. öldinni
færðust átök í aukana og ber
þar hæst páskauppreisnina
1916, sem þjóðcrnissinnar
gerðu með tilstyrk Þjóðverja.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
varðafstaða Breta raunhæfari
og hilla tók undir sjálfstæði;
Þó var hvert skref blóðugt, en
sú þróun verður ekki rakin
frekar á þessum vettvangi. En
með þjóðarsamþykkt
stjórnarskrárinnar 1937 fengu
trar raunar fullt sjálfstæði
enda þótt siðustu tengslin við
Bretland, (s.s. strandvarnir
o.fl.) hafi ekki rofnað fyrr en
rúmum áratug siðar.
ER kom fram á 8. áratuginn
þótti irskum yfirvöldum kom-
inn tfmi til aðgerða. Langvar-
andi atvinnuleysi, litlar
þjóðartekjur, tekjurýr land-
búnaður sem aðalatvinnu-
grein og hægfara þróun
iðnaðarins voru viðfangsefni
stjórnvalda. Töldu þau Ivær
meginleiðir beztar til úrbóta.
Anna'rs vegar að ganga i
Efnahagsbandalag Evrópu og
hins vegar var IDA (Industri-
al development authority).
Tilgangurinn með stofnun
IDA var mjög einfaldur: Að
skapa atvinnu i stað atvinnu-
leysis, auka gjaldeyristekjur
og undirbúa jarðveginn fyrir
irska iðnbyltingu. Markmið-
inu töldu írar sig bezt ná með
þvi, að laða til írlands erlend
fyrirtæki og fjármagn. Arið
1972 gerðist alburður, sem átti
eftir að hleypa nýju blóði i
starf IDA. Bandarisk lyfja-
framleiðslusamsteypa, Merck
and company, ákvað aö fjár-
festa 25 milljónir punda i
framleiðslu sina á trlandi, en
þegar til kom fannst hvergi
na'gilega vel menntaöur irsk-
ur starfskraftur og allar að-
stæður þóttu svo bágbornar,
að fyrirtækið gaf þessar
áætlanir upp á bátinn. trsk
yfirvöld ætla ekki aö láta
slikt atvik henda aftur og úr
Tveir helztu valdamenn irlands, Liam Cosgrave forsætisráð
herra og Garett FitsGerald utanrikisráðherra.
háskólunum streymir nú
tæknimenntað fólk.
Að undanförnu hefur IDA
birt auglýsingar i brezkum
fjármálablöðum og vafalaust
öðrum, þar sem stórfyrirtækj-
um er bent á að alhuga gang
sinn. Hafa fyrirsagnir t.d.
hljóðað: „Hvers vegna 600
alþjóðleg fyrirtæki velja
trland sem Evrópubækistöð
sina”. Siðan koma skýring-
arnar og kennir þar margra
grasa. Þau hvatameðul, sem
IDA hefur yfir að ráða eru
ekki af verri endanum: Mikið
og ódýrt vinnuafl, útflutnings-
tekjur skattfrjálsar til 1990,
hagstæð fyrirgreiðsla við upp-
hyggingu verksmiðja og
fleira. Enda hefur IDA orðið
ágengt i starfi sinu. Um alla
Evrópu stendur starfslið
stofnunarinnar i ströngum
viðræðum. Vitað er um 400
fyrirtæki, sem að undanförnu
hafa sýnt áhuga á f járfestingu
á Irlandi. Stóru alþjóðabank
arnir ihuga að l'lytja ýmsa
grundvallarstarfsemi sina til
trlands, eins og stjórnun og
tölvuvinnslu. Væri það góö
viðbót á þá 900 milljón punria
fjárfestingu, sem IDA hefur
aflað á fimm ára starfsferli
sinum. svo ekki sé talað um
þau 78 þúsund störf, sem orðið
hafa til vegna atbeina
stofnunarinnar. Það var þvi á
viðkvæmu augnabliki, sem
Herrema-málið kom upp.
DR. HERREMA er fram-
k v æ m d a s t j ó r i h j á
Ferenka-steel. sem er dóttur-
fyrirtæki AKZO i Hollandi og
framleiðir stálnagla fyrir bif-
reiðaiðnaðinn. Fyrirtækið
hefur verið eitt það umsvifa-
mesta á trlandi og er heildar-
fjárfesting þcss þar komin upp
i 20 millj. pund með 1200
starfsmenn, mest heimilisfeð-
ur. Eins og kunnugt er. hafa
mannræningjarnir — sagðir
klofningsbrot úr IRA -- krafizt
lausnar þriggja félaga sinna
úr fangelsum. Þá hafa þeir
krafizt, að FERENKA hætti
allri starfsemi svona ..lil að
sýna vingjarnlegheit". Lokun
fyrirta'kisins helur þegar
kostað um 300 þúsund pund.
þvi að verkamennirnir fá fullt
kaup borgað.
irska stjórnin hefur þótt
sýna harða afstöðu i málinu og
algjörlega neitað að verða við
kröfum ræningjanna. Eftir að
felustaður ræningjanna upp-
götvaðist virðist Dublin-lög-
reglan ætlaaðbeita sömuað-
ferð og starfsbræður þeirra i
Lundúnum völdu, með svo
góðum árangri, i hinu nýliðna
„Spaghetti-m áli”. Kemur
þessi harða afstaða að miklu
leyti til af þvi að aukakosning-
ar fara fram i einu kjördæmi
landsins eftir 2-3 vikur. Sam-
steypustjórn Fine Gael. sem
er hægfara þjóðernisflokkur.
og verkam annaflokksins.
hefur sáralitinn þingmeiri-
hluta og geta þessar auka-
kosningar ráðið úrslitum um
völd stjórnarflokkanna á Dail
(þingi tra).
trskir kjósendur vita um
mikilvægi hinna erlendu
fjárfestinga fyrir efnahag
lándsins og þeir óttast stöðnun
á uppbyggingu iðnaðarins.
nema til komi einarðar að-
gerðir stjórnvalda til að
sporna við útbreiðslu
N-trlands átakanna. Og hvort
Herrema-málið á eftir að
draga alvarlegan dilk á eftir
sér kemur i ljós á næstu
mánuðum eða svo.