Tíminn - 22.11.1975, Blaðsíða 13

Laugardagur 22. nóvember 1975.
TÍMINN
13
Hjörtur E. Þórarinsson:
HALLDÓR LAXNESS
OG ROLLURNAR
1 nýju bókinni sinni, í túninu
heima, kemst Halldór Laxness
svo aö orði i byrjun 25. kafla, sem
hann kallar Bústáng:
,,Ef bændafólk skyldi af tilvilj-
un lesa þetta ágrip um lifið i
sveitinni mundi mig ekki undra
fþótt einhver upphæfist I þá veru
hvort strákskrattinn hafi aldrei
unnið handtak heima hjá sér...”
Ekki er að efa, að æðimargt
bændafólk mun lesa þessa bók,
enda þótt Halldór eigi sennilega
færri velunnara meðal sveita-
fólks hlutfallslega heldur en i öðr-
um stéttum. Þvi valda dólgslegir
sleggjudómar hans um islenzkan
landbúnað, sem hann hefur látið
frá sér á þrykk út ganga fyrr og
siðar.
Nú vill svo til, að ég er einn
þeirra, sem þegar hafa lesiö
þessa siöustu bók skáldsins. Hún
var lesin upphátt sem nokkurs
konar framhaldssaga við
morgunverðarborðið að aflokn-
um fjósverkum siðustu daga
októbermánaðar. Varð annað
lesmál, meira að segja sjálfur
Timinn að þola þá útreið að liggja
ólesinn þá morgnana. Urðu þessir
lestrar alllangir, svo morgun-
verkin ódrýgöust iskyggilega
meðan bókin entist.
Þessi grein er skrifuð að öðrum
þræöi til að þakka höfundinum
fyrir bók, sem bæöi eldri og yngri
mönnum á heimilinu þótti hin
skemmtilegasta lesning. Það er
ekki að spyrja að honum Halldóri.
Enginn getur sem hann sagt hlut-
ina þannig, að athygli lesandans
haldist glaðvakandi og eftirvætn-
ing þess, hvað komi næst. Það
kalla ég aðalsmerki allrar góðrar
lesingar.
Þannig fór fyrir mér i þetta
skipti þ.e.a.s. aftur á bls. 221. Þá
gerðust ósköpin sem urðu þess
valdandi, aö ég las siöustu 28 sið-
urnar með hálfgerðri ólund og
var að lokum alveg sama,
hvernig bókin endaði.
Þarna i lok bústángakaflans
breytist skáld vort allt I einu I
svolitiö geöstirðan rellukarl og
eftirfarandi gullkorn skjótast
fram af hinum heimsfræga
penna:
„Þó ótrúlegt sé rækta þeir það
enn (þ.e. bændurnir sauðféð) til
kjöts og reyna siðan aö troða kjöt-
inu með rikismeðgjöf upp á út-
lendinga sem fúlsa viö þvi.” Sið-
an nokkur orð um skaösemi sauð-
kindarinnar fyrir gróður landsins
með tilvitnun I eyðimörkina
Sahara og loksins þetta:
„Sauöfjárbúskapur tilheyrir
alltöðru menningarstigi og efna-
hagskerfi en Islendingar búa við
nú á dögum, og á eins og háttar til
núna meira skylt við skemmtun
eða sport en landbúnaö sem mark
sé á takandi...”
Miklu er hægt að koma fyrir af
fjarstæðum i fáum linum, ef
snillingur heldur á pennanum.
Ætli ég skilji það rétt, að Halldóri
Laxness geðjist ekki að kinda-
kjöti? Sé svo er það að visu
hábölvaður kvilli, af þvi að hann
býr nú einu sinni á Islandi. En
ekki réttlætir það þá áráttu hans
að vilja endilega fjarlægja þann
ágæta mat af borðum allra sam-
landa sinna. Slikt er hreinn og
beinn fantaskapur, og ekki siöur
það að segja, að útlendingar fúlsi
við kjötinu okkar. Það er nú eitt-
hvað annað. Um öll Norðurlönd er
rifizt um þaö litla, sem kemur i
kjötbúðir af þessari gæöavöru. Til
Noregs seljum við bróðurpartinn
af þvi litilræði, sem við megum
Hjörtur E. Þórarinsson.
sjálfir missa af þessu eftirlætis-
kjöti okkar. Og þar i landi er mik-
ill fjöldi fólks, sem þekkir (og
virðir) Island einna helzt fyrir
það, að þaðan kemur bezta kinda-
kjötið, já og reyndar fallegustu
ullarvörurnar lika. Og þetta fólk
hefur aldrei lesið stafkrók eftir is-
lenzkan rithöfund nema Snorra,
sem það telur hafa verið norskan.
Svipaöa sögu er að segja frá
Sviþjóð, svo ekki sé nú minnzt á
Færeyinga, sem senda sin hrað-
skreiðustu skip upp til Aust-
fjarðahafna eftir kjöti á haustin,
þegar þeir fá þær fréttir að farið
sé að slátra á íslandi.
Hvar hefur Halldór eiginlega
fundið þann þjóðflokk, sem þykist
hafa efni á að fúlsa við íslenzku
kindakjöti, eða nokkru kindakjöti
yfirleitt? Mér þætti fróölegt, ef
hann vildi nafngreina þá undar-
legu þjóð.
Einkennilegt er það lika, að
skáldið skuli tala um það með
fyrirlitningu, að sauðfjárrækt eigi
skylt við „skemmtun eða sport”.
Hvað er ljótt við það? Er ekki
takandi mark á atvinnuvegi, ef
hann er skemmtilegur? Við heyr-
um að mörg starfsgreinin I þjóö-
félaginu sé leiðinleg, meira aö
segja steindrepandi leiðinleg. Og
leiði fólks kemur fram i ýmsum
myndum t.d. áhugaleysi, ódugn-
aði, þvermóösku, þreytu og
taugaveiklun. Helzta lækningin er
að stytta vinnutímann, svo fólkið
geti bætt sér upp leiðinlegan
hversdagsleikann meö
skemmtunum og sporti ýmiskon-
ar.
En sem betur fer eru enn til at-
vinnuvegir, sem eru skemmtileg-
ir I sjálfum sér, svo skemmtileg-
ir, að þeir vekja i mönnum and-
stæður þeirra neikv. einkenna,
sem ég áöan nefndi, áhuga, dugn-
að, likamlega velliðan og andlegt
jafnvægi. Meðal slikra atvinnu-
greina er t.d. mörg tegund sjó-
mennsku, trúi ég. Og i þeim
flokki, er sauðfjárrækt um allan
heim, þvi sauðkindin byggir allan
hnöttinn. Eins og maöurinn og
hundurinn lifir hún góðu lifi á öll-
um lengdar- og breiddargráöum
frá Arkangelsk til Arabiu, frá
Hyde Park til Himalajafjalla.
Vist er sauðfj.rækt oft og viða
erfitt starf, strit og strið, hlaup og
stökk, sviti og svefnleysi. En yfir-
leitt alltaf skemmtilegt starf, svo
sauðbóndinn unir vel sinum hlut
þótt litið sé um tækifæri til að
stunda skemmtanir eða sport-
mennsku utan starfsins.
En „enginn einstakur skað-
valdur hefur spillt Islandi eins og
sauðkindin” segir skáldið i
hneykslistón. Enginn heilvita
maður neitar þvi að ofbeit sauð
fjár spilli landi. Allir vita og hafa
vitað i a.m.k. 900 ár, að gróðri
landsins hefur hrakað gifurlega
frá þvi land byggðist. Það var
þegar orðin söguleg staðreynd á
dögum Ara fróða. Allir eru
ennfremur sammála um, að beit
búpenings, einkum sauðfjár, eigi
mikinn, liklega mestan þátt I
spjöllunum. Að lokum eru nú
nálega allir orðnir sammála um,
að ofbeit sé enn stunduð i sumum
hlutum landsins, og að þvi verði
sem fyrst að linna.,
Allt þetta veit Halldór Laxness
eins og aðrir. Hann hefur hugsað
málið og komizt aö afar einfaldri
niðurstöðu. Það á bara að leggja
niður sauðfjárbúskap á íslandi,
hann tilheyrir ekki þvi
menningarstigi og efnahagskerfi,
sem við búum við. Svona einfalt
er það þá. Tökum hliðstæðu:
Islenzk fiskimið eru ofnýtt,
þeim hefur stórhrakað, rányrkj-
an viðgengst enn og þessu verður
sem fyrst að linna. Um það eru
allir sammála. Er þá ekki bara
sjálfsagður hlutur að við hættum
að veiða fisk. Það samræmist
hvort eð er ekki menningarstigi
okkar að vera að eltast við þessi
grey út um allan sjó, enda nóg aö
gera i landi (þó ekki við sauðfjár-
rækt).
Fiskifræðingar og skynsamir
sjómenn (þeir eru það þvi miður
ekki allir) hugsa reyndar öðru-
visi. Þeim hefur hugkvæmzt að
takmarka og skipuleggja veið-
arnar, svo fiskistofnarnir geti náð
sér upp og gefiö siöan hámarks-
afla til frambúöar.
Og einmittþetta sama er stefna
sérfræðinga landbúnaðarins og
skynsamra bænda (við erum þaö
þvi miður ekki allir). Það er að
takmarka og skipuleggja beit
búpeningsins aö þvi viöbættu,
sem ekki verður svo auðveldlega
komið við I djúpum hafsins, að
rækta upp ný beitilönd, þar sem
náttúrunni aldrei tókst það
hjálparlaust. I þessa átt erum viö
að þukla okkur áfram með
tilraunum og rannsóknum. Og við
munum halda áfram á þeirri
braut með vaxandi öryggi og
haldbetri reynslu.
Þetta er verkefni okkar og að
þvi munum við vinna næstu árin,
en ekki leggja niöur sauðfjárrækt
og þar með byggð i landinu hálfu.
Við ætlum sem sé aö halda
áfram aö leggja á þjóðarborðið
heimsins bezta kjötmeti, og vef-
urum og prjónakonum landsins
(Vefarinn mikli, prjónastofan
Sólin) ætlum við að leggja i hend-
ur heimsins beztu ull til að klæöa
kuldann af þjóðarlikamanum og
gleðja þjóðaraugað með litskrúði
hennar.
Og jafnframt munu fjármenn
landsins skemmta sér konung-
lega við þetta þjóðþrifastarf sitt,
sem unnið er i sambýli og sam-
vinnu við sjálfa náttúru landsins
hreina og ómengaöa.
Og svo vil ég bara vona, að
skáld vort, Halldór Laxness,
megi lengi lifa, svo að hann megi
ásamt öllum hinum skáldunum
halda áfram að gleðja og þroska
þjóðarsálina meö ritverkum sin-
um og reyna, ef mögulegt væri að
koma i veg fyrir það, að þjóðin
detti ofan á annað og lægra
menningarstig i öllu þessu rollu-
stússi.
Húsbyggjendur —
Verkkaupar
Tilkynning frá Ákvæðisvinnustofu
Félags löggiltra rafverktaka í
Reykjavík og Félags íslenzkra
rafvirkja
Að gefnu tilefni skal húsbyggjendum og
verkkaupum bent á, að ákvæðisvinnu-
reikningar frá rafverktökum teljast þvi
aðeins fullgildir að þeir séu endurskoðaðir
og stimplaðir af Ákvæðisvinnunefnd
F.L.R.R, og F.Í.R.
Greiði verkkaupi óstimplaða ákvæðis-
vinnureikninga, missir hann rétt til end-
urmats og leiðréttingar skrifstofunnar á
magntölum verksins, svo og rétt til gæða-
mats á vinnU, en verkkaupi á rétt á þess-
ari þjónustu endurgjaldslaust, ef ákvæðis-
reikningur er stimplaður þegar hann er
sýndur eða greiddur.
Nánari upplýsingar veittar á skrifstofu
nefndarinnar að Hátúni 4A, simi 14850.
Reykjavik, 19. nóvember 1975.
f.h. Ákvæðisvinnunefndar F.L.R.R. og
F.Í.R.
Andrés Andrésson, formaður.
Lífeyrissjóðurinn Hlíf
Sjóðsfélagafundur verður haldinn i húsi
Slysavarnafélags íslands, Grandagarði i
dag kl. 14.
Dagskrá:
1. Lögð fram ný reglugerð fyrir sjóðinn.
2. Lagðir fram endurskoðaðir reikningar
sjóðsins fyrir árið 1974.
3. Stjórnarkosning samkvæmt 5. grein
reglugerðar sjóðsins.
4. önnur mál.
Stjórnin.
Umboðssala
Hlutafélag með umboðs og heildverzlun á
Norðurlandi vantar vörul i umboðssölu.
Allt kemur til greina.
Upplýsingar i dag og næstu daga i sima
23776 frá kl. 9 til 14.
. etf;
$
p>
>.Ls
'Sr"4
&S
ú
1
&
Skipulag
Breiðholtshverfanna
Sýning í Fellahelli
Siðara sýningartimabil frá 22. nóv. til
28. nóv.
l.augardagur 22. nóv. 13—19
Sunuudagur 22. nóv. 13—22
Mánudagur 24. nóv. 17—22
Þriðjudagur 25. nóv. 13—18
Miðvikudagur 26. nóv. 17—22
Kimmtudagur 27. nóv. 13—19
Föstudagur 28. nóv. 13—17
Skipulagshöfundar eru viðstaddir á laugardag og
sunnudag og tvo siðustu sýningartimana á virkum
dögum.
$
V#
J&
$
$5
£
•U:
r'ír
e
•iri
M

Þróunarstofnun
Reykjavikurborgar.
,1; .

AUGLÝSIÐ í TÍMANUM