Tíminn - 18.01.1976, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 18. janúar 1976
Menn 09 mákfni
Bandariska radarstöðin á Stokksnesi. (Timamynd Gunnar)
Tómas og Luns
Það er ótvirætt, að aðgerðir
þær, sem rikisstjórnin ákvað á
fundi sinum 8. þ.m., hafa orðið til
að vekja stóraukna athygli er-
lendis á málstað íslands i þorska-
striðinu. Jafnframt virðist greini-
legt, að stuðningurinn við islenzk-
an málstað hefur aukizt. Hinir
brezku andstæðingar okkar eru
lika byrjaðir að kvarta undan þvi,
að Islendingarséu að sigra i upp-
lýsingastriöinu.
Ráðstafanir þær, sem rikis-
stjórnin ákvað á áðurnefndum
fundi sinum, voru þessar:
1 fyrsta lagi var sendiherra ts-
landshjá Atlantshafsbandalaginu
falið að krefjast fundar I fastaráði
bandalagsins, og itreka þar kæru
tslands og greina jafnframt frá
siðustu atburðum. Þessi fundur
var haldinn fáum dögum siðar,
eða I2.þ.m. Fregnum,sem borizt
hafa af þessum fundi, ber saman
um að málflutningur Tómasar
Tómassonar sendiherra hafi ver-
ið með miklum ágætum. Einkum
er þó rómuð framganga hans á
blaðamannafundi, sem var hald-
inn eftir hinn lokaða fund i fasta-
ráðinu. Þar lýsti hann ákveðið
yfir þvi, að tslendingar myndu
taka til endurskoðunar afstöðu
sina til Atlantshafabandalagsins,
ef þeir fengju ekki stuðning á
þeim vettvangi. Þessi yfirlýsing
hefur bersýnilega vakið stór-
aukna athygli erlendis á alvöru
þorskastriðsins.
t öðru lagi ákvað rikisstjórnin
að óskaeftir þvi við Joseph Luns,
framkvæmdastjóra Atlantshafs-
bandalagsins, að hann kæmi
hingað til lands til viðræðna við
rikisstjórnina. Luns brá skjótt
við, og er komu hans hingað þeg-
ar lokið. Óhætt er að segja, að
þetta ferðalag hans til tslands
hefur vakið verulega eftirtekt
erlendis og hjálpað til að kynna
málið og mikilvægi þess fyrir ts-
lendinga. Það eitt er ekki litils-
vert. Að öðru leyti skal ekki spáð
um árangurinn af ferð Luns, en
það má fullyrða, að hann hefur
fullan skilning á, að hér er um
stórfellt sjálfstæðismál ts-
lendinga að ræða, og muni ekki
liggja á liði sinu við að kynna það
sjónarmið.
Ferðalag Péturs
I þriðja lagi ákvað rikisstjórnin
að senda Pétur Thorsteinsson,
ráðuneytisstjóra utanrikisráðu-
neytisins sem fulltrúa rikis-
stjórnarinnar til höfuðborga
Atlantshafsbandalagsrikjanna i
Evrópu og gera rikisstjórnum
þessara landa grein fyrir þvi al-
varlega ástandi, sem skapazt
hefur vegna yfirgangs Breta
innan fiskveiðilögsögu tslands.
Ráðuneytisstjórinn hefur nú þeg-
ar lokið heimsókn til flestra
umræddra borga og hvarvetna
verið vel tekið og ferðalag hans
vakið umtal. Þess ber að vænta,
að góður árangur verði af þessari
för, en þegar hefur hún náð þvi
marki, að vekja aukna athygli á
hinum islenzka málstað.
t f jórða lagi ákvað rikisstjórnin
að kalla heim sendiherra tslands
hjá Sameinuðu þjóðunum og i
Bandarikjunum og Kanada i' þvi
skyni að undirbúa frekari kynn-
ingu málstaðar tslands hjá að-
ildarrikjum öryggisráðsins og
rikisstjórnum Bandarikjanna og
Kanada. Sendiherrarnir hafa
dvalizthér i nokkra daga, en jafn-
framt haft samband við viðkom-
andi rikisstjórnir, einkum þó
rikisstjórn Bandarikjanna. 011
ástæða er til að ætla, að Banda-
rikjastjórn sé að verða ljósara,
hve mikilvægt þetta mál er fyrir
tslendinga.
•Ef til vill kunna einhverjir
gagnrýnendur rikisstjórnarinnar
að segja, að ekkert af þessu ráði
úrslitum i þorskastriðinu.
Areiðanlega er þó ekkert væn-
legra til sigurs, ásamt baráttu
varðskipanna, en að vekja sem
mesta athygli erlendis á þorska-
striðinu og mikilvægi þess fyrir
sjálfstæði Islands, að Bretar eyði-
leggi ekki þorskstofninn.
Steingrimur Hermannsson, rit-
ari Framsóknarflokksins, birti
grein i siðasta sunnudagsblaði
Tirnans um landhelgina og
Atlantshafsbandalagið. Hann
sagðist i grundvallaratriðum
vera þeirrar skoðunar, að ekki
ætti að blanda saman landhelgis-
málinu og þátttöku okkar i
Atlantshafsbandalaginu. Sú þátt-
taka væri okkur hins vegar einsk-
is verð, ef efnahagslif landsins
væri lagt i rúst. Siðan sagði
Steingrimur:
„Þær aðgerðir, sem rikis-
stjórnin hefur nú ákveðið, eru
góðra gjalda verðar, svo langt
sem þær ná. Hins vegar efast ég
um árangur fyrr en harðar er á
tekið. Að minu mati verður þetta
bezt gert með þvi.
1. að tilkynna án tafar, að sendi-
herrar okkar, ekki aðeins i
London, heldur einnig hjá At-
lantshafsbandalaginu, verði
kvaddir heim, ef áframhald
verður á tilraunum Breta til
ásiglinga, og
2. að tilkynna Atlantshafsbanda-
laginu, að við munum taka
þátttöku okkar i bandalaginu til
endurskoðunar, og jafnframt
að sjálfsögðu dvöl varnarliðs-
ins hér á landi, ef brezk herskip
hverfa ekki af Islandsmiðum
innan tiltekins tima.
Sumir segja, að styrkur okkar
liggi i þátttöku i Atlantshafs-
bandalaginu. Litill styrkur er að
þvi vopni, sem aldrei má beita.
Litill styrkur er að þátttöku i
bandalaginu, ef ekkert getur
hróflað við okkar setu þar. Sumir
segja: Þetta má ekki gera, þeir
láta okkur fara. En hvers virði-er
seta i Atlantshafsbandalaginu, ef
efnahagsgrundvöllur landsins er
lagður i rúst. Vonandi kemur
aldrei til greina að við seljum
hemaðaraðstöðuna, og fórnum
þannig fjárhagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar.”
Álit
vísindamanna
t áðurnefndri sunnudagsgrein
Steingrims Hermannssonar sagði
enn fremur:
,,A alþjóðlegum vettvangi er ég
sannfærður um, að bezta vörn
okkar og sókn felst i skýrslum
fiskifræðinganna. Niðurstöður
þeirra um ástand fiskstofnanna
þurfum við að kappkosta að
kynna. Það verður að gera langt-
um betur en gert hefur verið til
þessa. Til dæmis kemur mér i
hug, að rétt væri að bjóða hingað
til lands til fundar nokkrum við-
urkenndum visindamönnum á
þessu sviði frá þjóðum við
Norður-Atlantshafið. Við megum
ekki hika við að leggja fram út-
reikninga fiskifræðinganna.”
Hér er tvimælalaust hreyft at-
hyglisverðri tillögu. Það væri
okkur á allan hátt mikill styrkur
að fá álit sem flestra fiskifræð-
inga um þessi mál, þvi að megin-
rök okkar i landhelgisdeiiunni við
Breta byggjast á þvi, að vemda
þurfi þorskstofninn.
Brezk
óskhyggja
Af hálfu brezkra stjórnvalda er
reynt að túlka viðbrögð islenzku
rikisstjórnarinnar við ásiglinga-
tilraunum brezkra herskipa sem
þreytumerki, sprottin af þvi, að
islenzku varðskipunum hafi ekki
tekizt um nokkurt skeið að klippa
á togvira togaranna, sem hafi
haldið sig innan verndarsvæðis
brezkra flotans. Islenzka rikis-
stjórnin óttist, að tslendingar séu
að biðaósiguri þorskastriðinu, og
þvi gripi hún til örþrifaráða.
Hér skal ekki dæmt um, hvort
þessi túlkun brezkra stjórnvalda
stafar fremur af sjálfsblekkingu
eða óskhyggju, en hvort tveggja
væri jafnrangt. Islendingar hafa
gert sér ljóst frá upphafi þorska-
striðsins, að það gæti orðið langt,
og þvi búið sig undir það, að
striðsgæfan gæti ýmist verið hlið-
holl Islendingum eða Bretum.
Þetta skiptir ekki höfuðmáli,
þegar upp verður staðið, heldur
hitt, hver úrslit lokaþáttarins
verða. Hann ætla íslendingar sér
að vinna, og verða að vinna, ef li'f-
vænlegt á að vera á íslandi i
framtiðinni. Þess vegna er það
þrautseigjan og úthaldið, sem
skiptir öllu máli i þorskastriðinu.
Sá verður sigurvegari, sem þolir
bezt að þreyja þorrann og góuna.
Þráinn í
íslendingum
Brezk stjórnvöld skulu ekki
telja sér trú um, að þau séu að
vinna i þorskastriðinu eða að Is-
lendingar séu að gefast upp. Þau
skulu ekki heldur telja sér trú um
að brezkum sjómönnum þyki
fýsilegt að veiða undir herskipa-
vernd á mjög takmörkuðu svæði.
Það þýðir ekki heldur að halda
þvi fram að Islenzku varðskipin
valdi ekki truflun á veiðum Breta,
þótt ekki sé alltaf verið að klippa
á togvira. Fyrir islenzka sjómenn
er það ekki heldur litilsvert að
verndarsvæði herskipanna er
ekki nema litill hluti þess svæðis,
þar sem brezkir togarar gátu áð-
ur veitt óhindrað. Að sjálfsögðu
geta Bretar náð einhverjum afla
með þessum hætti, en áreiðan-
lega stórum minni en ella.
Brezkum stjórnvöldum skal þvi
sagt i mesta bróðerni, að Is-
lendingar eru fjarri þvi að gefast
upp. Georg Brandes sagði einu
sinni um íslendinga, að þrennt
væri mest á íslandi, eldurinn i
iðrum jarðar, snjórinn á jöklun-
um og þráinn i Islendingum. Það
munu brezk stjórnvöld lika fá að
reyna, ef þau halda áfram að
reyna að eyðileggja lifsafkomu
Islendinga.
Treystum okkur
sjálfum
Óskhyggja Breta um uppgjaf-
arhug Islendinga kann eitthvað
að stafa af þvi, að sumir stjórnar-
andstæðingar hafa verið að krefj-
astþess, að Atlantshafsbandalag-
ið eða Bandarikin leystu deiluna
við Breta á einni viku. I þessu fel-
ast vissulega nokkur merki um
óþreyju. Sjálfsagt er að reyna á
stuðning þessara aðila til hins itr-
asta. En þrátt fyrir það er nauð-
synlegt að hafa hugfast, að fyrst
og fremst verðum við að treysta
okkur sjálfum og halda óhikað
áfram, þótt einhverjar vonir
bresti. Ef þorskastrlðið á að vinn-
ast, verður það fyrst og fremst að
vera verk íslendinga sjálfra.
Timinn til hafréttarráðstefnunn-
ar styttist lika, og þá skapast nýr
möguleiki til að heyja striðið á
nýjum vettvangi.
Tvær orustur
Bretar vitna oft til orustunnar
um Bretland sem eins frækileg-
asta atburðar sögu sinnar. Orust-
an um Bretland snerist um það,
hvort Þjóðverjum tækist svo ger-
samlega að leggja brezkar borgir
og brezkt atvinnulif i rúst, að
Bretar ættu sér ekki viðreisnar-
von um langan aldur. Bretar
börðust þá við hið mikla þýzka
ofurefli af aðdáunarverðum
hetjuskap. Þó var þrautseigja
þeirra og úthald aðdáunarverð-
ast. Hið þýzka ofurefli beið ósigur
fyrir úthaldi og þrautseigju
brezku þjóðarinnar.
Þvi striði sem nú er háð á fiski-
miðum tslands, svipar sem betur
fer ekki til orustunnar um Bret-
land, nema að einu leyti. Það
snýst um tilveru sjálfstæðs Is-
lands, alveg eins og orustan um
Bretland snerist um tilveru sjálf-
stæðs Bretlands.Ef þorskstofninn
á tslandsmiðum verður eyddur að
mestu eða öllu, er fótum kippt
undan efnahagslega sjálfstæðu
þjóðfélagi á íslandi. Án efnahags-
legs sjálfstæðis er pólitiskt sjálf-
stæðioftastekki nema nafnið eitt.
Undir slikum kringumstæðum, er
fyllsta hætta á að tsland verði ný-
lenda stórveldis I vestri eða
austri. Svo mikilvægt er striðið,
sem nú er háð á tslandsmiðum. I
rauninni er ekki ofmælt að kalla
það orustuna um tsland.
Sigur
þrautseigjunnar
I þessum örlagariku átökum er
gott fyrir tslendinga að hafa i
huga fordæmi brezku þjóðarinnar
i orustunni um Bretland fyrir 35
árum. Ofurefli Þjóðverja varð al-
gert um skeið. En Bretum tókst
með þreki og þrautseigju að
hrinda árásinni. Ef tslendingar
hyggja á sigur i þorskastriðinu,
verða þeiraðbúa sig undir þáð að
sýna engu minna úthald en brezk-
ur almenningur gerði i orustunni
um Bretland. Islendingar /hafa
ekki möguleika eða tækifæri til að
sigra brezka flotann i skyndisókn.
En þeir geta með stöðugum
skæruhernaði, þrautseigju og
þolinmæði hnekkt hinu brezka
ofurefli. Það er eina leiðin til að
vinna orustuna um Island, alveg
eins og Bretar unnu orustuna um
Bretland á sinni tið.
— Þ.Þ.
Viðvörunarorð
Steingríms