Tíminn - 12.03.1976, Blaðsíða 12

Tíminn - 12.03.1976, Blaðsíða 12
12 TÍMINN Fösludagur 12. marz 1976 Litið yfir sextíu ára söau — Rætt við Ólaf Hannibalsson, skrifstofustjóra Alþýðusambands Islands ALÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS er sextiu ára i dag. Af þvi tilefni birtir Timinn tvö viðtöl, annað við Jón Þórðarson prentara, sem nú er einn á lifi þeirra manna, sem tóku þátt i undirbúningi að stofn- un þessara samtaka fyrir sex áratugum, en hitt viö núverandi skrifstofust jóra samtakanna, Ólaf Hannibalsson. Þaðer Óiafur, sem nú verður fyrir svörum. Mjór er mikils visir — Var ekki Alþýðusamband Is- iands fámenn samtök i upphafi? — Þau sjö félög, sem stóðu að stofnun Alþýðusambands íslands 12. marz árið 1916, voru öll i Reykjavik og Hafnarfirði. Það voru félög ófaglærðra verka- manna og nokkur iðnaðarmanna- félög, þar á meðal Hið islenzka prentarafélag, sem er elzta starf- andi verkalýðsfélagið innan sam- takanna. Jú, vitaskuld voru sam- tökin fámenn i upphafi. Stofnfé- lögin sjö munu hafa talið á milli sex og sjö hundruð manna innan sinna vébanda. í Arbókum Reykjavikur stendur að félaga- talan hafi verið nákvæmlega hálft sjöunda hundrað, sem sjálfsagt er mjög nærri lagi. En félagsmönnum samtakanna fjölgaði ört. A áratugnum sem i hönd fór átti Alþýðusambandið frumkvæði að þvi að senda menn út um landið til þess að hjálpa verkafólki og leiðbeina þvi við að stofna meðsérsamtök. Segja má, að það timabil nái allt fram undir 1940, en þá eru flest þau samtök stofnuð, sem nú eru innan Al- þýðusambands Islands. Aðdragandinn að stofnun Al- þýðusambandsins er sá, aðupp úr aldamótunum er byrjaö að stofna félög verkafólks. Þó var dauft yfir þeirri starfsemi fyrst i stað, og samstaðan virðist hafa verið næsta takmörkuð. En margt dró til þess að stofnuð yrðu allsherj- arsamtök verkafólks i landinu. t stjórnmálaheiminum voru ný veður i lofti. Sjálfstæðisbarátt- unni var að ljúka og flokkaskipt- ingin að færast i það horf að byggjast á hagsmunaandstæðum innanlands fremur en baráttunni út á við. Verkamenn höfðu boðið fram i kosningum til bæjarstjórn- ar Reykjavikur i janúar 1916. og um þetta leyti eignast þeir lika sina foringja, eldhuga, sem voru að koma fram á sjónarsviðið. Má þar nefna Ólaf Friðriksson, en Jónas Jónsson frá Hriflu, sem um þetta leyti hafði mörg járn i eldin- um, studdi verkamenn einnig drengilega. Á næstu árum á und- an hafði Jónas unnið með verka- mönnum i Dagsbrún og einnig i Hásetafélaginu, sem var undan- fari Sjómannafélags Reykjavik- ur. Hvað varð um blaðið með rithönd Jónasar? — Já, vel á minnzt: Er ckki, eöa var ekki til plagg nokkurt með rithönd Jónasar frá Hriflu, þar sem lögð eru drög að stofnun Alþýðusambands islands? — Jú, það mun rétt vera. Jónas hafði á sinum tima sótt skóla brezka Verkamannaflokksins, árið 1906, aö mig minnir, en horfið frá námi þar, Samkvæmt gamalli fundargerð, var Jónas „formaður og framsögumaður” fimm manna nefndár, sem kosin var til þess aö semja stefnuskrá sam- bandsins. Aðrir nefndarmenn voru Ólafur Friðriksson, Otto N. Þorláksson, Pétur Lárusson og Kjartan Ólafsson. Það mun vera staðreynd, að drög að lögum og stefnuskrá Alþýðusambands Is- lands hafi verið til með rithönd Jónasar, en pólitiskir andstæð- ingar hans lögðu mikið kapp á að ná i plaggið og beita þvi gegn hon- um til þess að brennimerkja hann út um sveitir landsins sem „hættulegan bolsa”. Um skeið mun þetta sögulega blað hafa verið i eigu Lárusar Jóhannes- sonar hæstaréttarlögmanns, en hann mun hafa lánað það flokks- bræðrum sinum i kosningabar- áttu norður i landi — i Skagafirði, að mig minnir — og þar glataðist það. Sú saga hefur gengið, að sá flokksbróðir Lárusar, sem blaðiö hafði i höndum, hafi krotað aftan á það sér til minnis á framboðs- fundum, en siðan fleygt þvi með öðrum minnisblöðum. Svo mikið er að minnsta kosti vist, að siðan hefur ekki til þessa blaðs spurzt. — og þarf ekki orðum að þvi að eyða, hvilikur óbætanlegur skaði er að þvi þegar slik söguleg gögn týnast. Það finna menn bezt þeg- ar frá liður. Stjórnmálahreyfing og hagsmunasamtök — Kannski við snúum okkur þá aftur að sjáifu Aiþýðusamband- inu. Hvenær var fyrsta regulegt Alþýðusambandsþing haldið, að stofnþinginu frátöldu? — Fyrsta reglulegt þing var haldið sama árið og Alþýðusam- bandið var stofnað, i nóvember um haustið. Á stofnþinginu 12. marz var Ottó N. Þorláksson kos- inn forseti sambandsins, og þar með tengdi hann stofnun Alþýðu- sambandsins Bárufélögúnum, sem hann hafði verið forystumað- ur fyrir á sinum tima, og eru und- anfari þessara samtaka verka- fólks. En Ottó var ekki forseti nema þessa mánuði, frá marz og fram i nóvember. Þá var Jón Baldvinsson kosinn forseti Al- þýöusambandsins og Jónas Jóns- son ritari þess. Jón Baldvinsson var siðan forseti Alþýðusam- bandsins til dauðadags, 1938, eða i 22 ár. En Jónas var ritari aðeins skamma hrið. Næsta verkefni hans var að skipuleggja Fram- sóknarflokkinn, flokk bænda og samvinnumanna. Sagði hann þá af sér ritarastörfunum fyrir Al- þýðusambandið. 1 upphafi var Alþýðusambandið bæði stjórnmálahreyfing og sam- tök um hagsmuni verkafólks. Hefur þar án efa verið stuðzt við brezkar fyrirmyndir. A milli þessara tveggja hlutverka voru ekki nein skýr skil, og þegar fram i sótti kom i ljós, að þetta skipulag setti samtökunum helzt til þröng- ar skorður. Fljótlega urðu samtökin við- tækari en svo, að þau gætu ein- ungis rúmað menn með eina póli- tiska skoðun. Þá fóru menn að sækja á um það, að verkalýðs- hreyfingin yrði skipulögð án beinna tengsla við tiltekinn stjórnmálaflokk, og án kröfu um að allir forystumenn hreyfingar- innar séu jafnframt flokksbundn- ir jafnaðarmenn. Þegar kemur fram undir 1930, og kommúnist- um fer að vaxa fiskur um hrygg, þá leiðir þetta til klofnings sam- takanna, og þá kemur fram krafa um að hver maður, sem situr Al- þýðusambandsþing, verði að undirrita yfirlýsingu um að hann sé Alþýðuflokksmaður, — en allir aðrir eru útilokaðir. Þannig urðu einstakir leiðtogar og heil félög Ólafur Hannibalsson. utan samtakanna, og hófst nú um þetta atriði mikill bardagi, sem stóö samfleytt i tiu ár, þangað til Alþýðuflokkurinn og Alþýðusam- band Islands voru formlega skilin að upp úr 1940. — Siöan hafa öll verkalýösféiög átt rétt á þvi að senda fulltrúa á Alþýöusambandsþing, hvort sem þeim var stjórnaö af alþýöu- flokksmönnum eöa öörum? — Já, að sjálfsögðu. Eina tak- mörkunin er sú, að félögin verða ■að hafa tuttugu og fimm menn minnst innan sinna vébanda til þess að geta sent fulltrúa á Al- þýðusambandsþing. Skiptir þá engu máli hvaða stjórnmálaskoð- anir eru rikjandi i stjórnum fé- laganna. Fyrst eftir að skilið var á milli Alþýðuflokksins og alþýðusam- takanna, hófst geysileg stjórn- málabarátta innan hreyfingar- innar, einmitt um þetta að ná meirihluta á Alþýðusambands- þingi, og þar með i stjórn Alþýðu- sambandsins. Segja má, að allt timabilið frá þvi upp úr 1940 og fram um 1960 hafi mótazt af þess- um deilum stjórnmálaflokkanna og tilraunum þeirra til þess að ná yfirráðum i Alþýðusambandinu og beita þvi siðan fyrir sinn póli- tiska flokksvagn. Siðasta áratug- inn hefur þetta hins vegar verið miklu friðsamlegra, og nú er það orðið heldur óalgengt að um bein- ar pólitiskar kosningar sé að ræða i verkalýðsfélögunum. Það er þá fremur kosið um menn, — valið á milli einstaklinga, hverjar sem stjórnmálaskoðanir þeirra eru. Við getum kallað þetta deilur á faglegum grundvelli en ekki póli- tiskum. Samningar um kaup og kjör — Nú mun mál til komið aö þú segir lesendum okkar eitthvað um þau mál, sem Alþýðusam- bandiö hefur beitt sér fyrir, og á ég þá við þau verkefni, sem brýn- ust hafa þótt á hverjum tima. — Þar er af miklu að taka. A fyrstu árunum var fyrst og fremst barizt um sjálfan tilveru- rétt verkalýðssamtakanna, — fyrir utan baráttuna um sjálf lifs- kjör fólksins. Orka samtakanna beindist mjög að þvi að fá viður- kenningu atvinnurekenda á þvi, að hvert verkalýðsfélag hafi rétt til þess að semja um kaup og kjör félagsmanna sinna. En jafnframt þessu var háð harðvitug mann- réttindabarátta. A þessum árum var fátæktin þvi nær ólýsanleg, margir bjuggu við sárustu ör- birgð, og þessari neyð fylgdi skerðing á mannréttindum. Menn voru ekki kjörgengir, ef þeir þurftu á opinberum fjárstyrk að halda, og hreppaflutningar voru enn við lýði. Með fyrstu málum sem Alþýðuflokkurinn beitti sér fyrir á þingi voru vökulögin svo- kölluðu, það er að segja að sjó- mönnum væri séð fyrir nægilegri hvild. Þvi máli og fleiri slikum tókst að koma i gegn vegna þess að Framsóknarflokkurinn náði meirihluta og myndaði rikis- stjórn 1927 með hlutleysi Alþýöu- flokksins. Á þessum árum voru samþykkt lög um hvildartima togaraháseta, lög um verka- mannabústaði, ný ákvæði um kosningarétt, þar sem kosninga- aldurinn var miðaður við 21 ár, og ákvæði þess efnis að þeir sem skulduðu sveitarsjóði skyldu halda kosningarétti sinum, en ekki tapa honum fyrir fátæktar sakir. Fleiri mál væri hægt að nefna, en þetta eru nokkur hinna stærstu. — Þú sagðir áöan, aö friösam- legra heföi verið innan Alþýöu- sambandsins, hvaö póiitikina varöar, siðustu tiu árin eöa svo, en ekki mun verkalýðshreyfingin hafa setið meö hendur i skauti þessi síðustu ár. — Nei, rétt er það. Á þessum árum hafa verkefni sambandsins að ákaflega miklu leyti verið bundin við kjarabaráttuna. ör dýrtið og verðbólga hafa valdið þvi, að þurft hefur að koma til mjög tiðrar endurskoðunar á samningum um kaup og kjör. Aðalslagkraftur samtakanna hefur þvi snúizt um þessi mál á hinum siðari árum. Hins vegar hefur það einnig gerzt á þessu timabili, þegar svolitið verður friðsamlegra innan hreyfingar- innar sjálfrar, þannig að minni orka fer i innbyrðis átök, að þá tekst að byggja upp ýmsa merki- lega hluti og leggja grundvöll að íramkvæmdum, sem koma munu framtiðinni til góða. Fyrst ber þar að nefna orlofs- heimilin, sem Alþýðusambandið hafði forgöngu um að koma á fót i Ölfusborgum, og hafa orðið öðr- um hvatning og fyrirmynd, þann- ig að nú eru orlofsheimilasvæði tekin að risa i öllum landsfjórð- ungum. Alþýðusamband Norðurlands hefur eignazt jörð i Fnjóskadal og byggt þar um tutt- ugu orlofsheimili, Alþýðusam- band Austurlands hefur komið upp tólf heimilum að Einarsstöð um i Fljótsdalshéraði, og Iðja hefur eignazt jörð i Borgarfirði og hefur, ásamt öðrum verkalýðsfé- lögum, beitt sér fyrir þvi að byggja þar orlofsheimilahverfi, þar sem nú eru komin um tuttugu hús. Alþýðusamband Vestfjaröa er farið að hugsa sér til hreyfings i þessum efnum lika, og sjó- mannasamtökin eiga aðild að or- lofsheimilum, sem verið er að byggja „fyrir austan fjall”, eins og komizt er að orði i Reykjavik, og prentarar, sem i þessu eins og ýmsu öðru hafa verið nokkurs konar forystusveit verkalýðs- hreyfingarinnar, eiga jörð i Laugardal i Árnessýslu og hafa byggt þar mörg orlofsheimili, sem að visu eru i eigu einstak- linga innan félagsins, en þar hefur félagið lagt af mörkum sameiginlega aðstöðu með þvi að kaupa þetta jarðnæði. Alþýðuorlof og menn- ingarstarfsemi Á þessum árum hefur einnig verið komið á fót sparisjoði og siðar banka, sem tengdur er al- þýðusamtökunum, og nú hin sið- ustu ár hafa verið stofnuð orlofs- samtök Alþýðusambandsins, Al- þýðuorlof, sem fyrir tveim árum eignaðist ferðaskrifstofuna Land- sýn, og hefur rekið hana til þess að stuðla að hagkvæmum orlofs- ferðum launþega heima og er- lendis. Enn fremur hefur verið komið á fót fræðslusamtökum Al- þýðusambandsins, Menningar- og fræðslusambandi alþýðu, sem hefur beitt sér fyrir námskeiðum og fræðslustarfsemi til þess að upplýsa og þjálfa forystu- og trúnaðarmenn i verkalýðshreyf- ingunni, og á siðasta ári var kom- ið upp á vegum Alþýðusambands- ins og Menningar- og fræðslu- sambandsins félagsmálaákóla, sem á að annast þetta hlutverk i framtiðinni og koma starfseminni á skipulegan og öruggan grund-' völl. Alþýðusambandið hefur einnig verið aðili að Bréfaskóla SÍS og ASt, sem nú hefur verið breytt i Bréfaskólann með við- tækri þátttöku margra annarra samtaka. En þvi miöur hefur ASI ekki verið eins virkur aðili að þessum skóla og æskilegt hefði verið. Þegar rætt er um menningar- starfsemi Alþýöusambands Is- lands, má listasafn þess ekki gleymast, — Listasafn ASÍ. Eins og kunnugt er, þá gaf hinn þjóö- kunni bókaútgefandi, Ragnar Jónsson i Smára, Alþýðusam- bandi Islands dýrmætt málverka- safn, —■ eða eins og hann komst svo snjallt að orði sjálfur, — þá gaf hann það „samtökum is- lenzkra erfiðismanna”, svo sem segir i gjafabréfi hans. Þetta dýr- mæta safn hefur siðan verið Föstudagur 12. marz 1976 TÍMINN 13 Jón Baldvinsson. starfrækt á vegum ASI, og mér er ekki kunnugt um neitt annað al- þýðusamband i heiminum, sem hefur með höndum starfrækslu á borð við þessa. Listasafn ASI hefur eflzt nokkuð, eftir að gjöf Ragnars kom til sögunnar, þann- ig að þvi hafa verið færð málverk að gjöf. Fjárhagur þess er hins vegar þröngur, og enn hefur ekki tekizt að byggja viðunandi safn- hús yfir listaverkin. Hins vegar hafa listaverkin ekki verið látin rykfalla i kjöllurum, heldur hafa verið haldnar sýningar i sýning- arhúsnæði, sem Listasafnið hefur eignazt i húsi Alþýðubankans, og enn fremur hefur verið fariðmeð listaverk útá land, og þá gjarna i sambandi við fræðslunámskeið Menningar- og fræðslusambands- ins, og oft hafa verið haldnir fyrirlestrar og listkynningar I þvi sambandi. Enn fremur má nefna, að á sið- ustu árum hefur verið hafizt handa um að gefa að nýju út Vinnuna, timarit Alþýðusam- bandsins, sem það gaf út á árun- um 1942—1966, en féll siðan niöur um nokkurt árabil. Einnig er sjálfsagt að nefna i þessu af- mælisrabbi, að samþykkt hefur verið reglugerð fyrir sögusafn verkalýðshreyfingarinnar, og þegar er byrjað að safna minjum frá fyrstu árum einstakra verka- lýðsfélaga og hreyfingarinnar allrar, og ætlunin er, einmitt á þessu ári, f tilefni af sextugsaf- mælinu, að fara með sögulega sýningu út um landið. Mun hún væntanlega verða þannig upp byggð.að ákveðinn kjarni hennar saman stæði af ýmsum gripum, sem eru i eigu safnsins hér i Reykjavik, en siðan yrði ofið utan um það til viðbótar ýmsu frá þeim stöðum, þar sem sýningin er stödd hverju sinni. Þvi aö ætlunin er að sýningin verði hreyfanleg, og að fariö veröi með hana á nokkra staði á landinu á þessu ári. Af þvi sem ég hef rakið hér að framán má ljóst vera, að megin- verkefnið undanfarin tiu ár hefur verið að treysta sjálft skipulag samtakanna og koma á fót ýms- um stofnunum, félagslegum og menningarlegum, sem siðan eiga eftir að sanna gildi sitt, og ég býst við að i framtiðinni verði lögö meiri rækt við þennan hluta starf- seminnar en verið hefur hingað til. Eru þingin of þung i vöfum? — Þú nefndir fyrr I þessu spjaili, að sérhvert verkalýösfé- lag á iandinu ætti rétt á þvi að senda fulltrúa á Alþýðusam- bandsþing.' Af þvi tilefni væri fróölcgt að heyra, hversu mörg verkalýðsfélög eru starfandi á landinu öilu. — Innan Alþýðusambandsins eru starfandi núna um hundrað og sjötiu verkalýðsfélög. Og full- trúatala á Alþýðusambandsþingi nálgast núna fjögur hundruð. Þingin eru þvi stór i sniðum og viðamikil. Þau eru nú haldin fjórða hvert ár, samkvæmt skipu- Framhald á bls. 21 „VIÐ VISSUAA ÖLL TILHVERS VIÐ VORUAA ÞARNA" — Rætt við Jón Þórðarson prentara, sem er einn ó líti þeirra er sótu í undirbúningsnefnd að stofnun Alþýðusambands íslands JÓN ÞÓRÐARSON prentari, sem er lesend- um þessa blaðs, og þó enn fremur starfsfólki þess að góðu kunnur frá fornu fari og nýju, er nú einn á lifi þeirra manna, sem áttu sæti i undir- búningsnefnd að stofnun Alþýðusambands ís- lands fyrir sextiu árum. Margt hefur drifið á dagana siðan, þjóðfé- lagið er orðið óþekkjan- legt, nýir menn sitja undir árum á þjóðar- skútunni. En hin aldna kempa, Jón Þórðarson, hefur ekki bognað i sviptibyljum timanna. Hann er enn beinn i baki, glaður og reifur og hefur kveðskap og margvislegan fróðleik á takteinum, — sannar- legur aufúsugestur þeim er slikt kunna að meta. Timinn fór þess á leit við Jón, að hann segði okkur eitthvaö um aðdragandann að stofnun Alþýðu- sambands tslands i tilefni afmælisins. Já, það var alveg sjálfsagt, og blaöamaðurinn þurfti ekki að vera að hafa fyrir þvi að fara heim til Jóns, hann ■.unaðiekkertum að labba þennan spöl vestan af Framnesvegi og upp á Lindargötu, þar sem Tim- inn er til húsa! (Hvilikur lærdóm- ur fyrir þá, sem ekki komast lengd sina öðruvisi en i einkabfl). En nú er bezt að korna sér aö efninu, Jón hefur mörgu öðru aö sinna en að tala við blaöamenn, við skulum ekki tefja hann meira en góðu hófi gegnir. — Hvernig stóð á þvi að þú varst skipaöur I undirbúnings- nefnd að stofnun Alþýðusam- bands tslands? — Upphaf þessa máls er það, að bréf kom frá verkamannafé- laginu Dagsbrún til Prentarafé- lagsins, þar sem þess var óskað, að Prentarafélagiö tilnefndi tvo menn af sinni hálfu I undirbún- ingsnefnd að stofnun Alþýöusam- bands Islands. Þetta erindi flutti formaöur Prentarafélagsins, Hallbjörn Halldórsson, á fundi i félaginu, og kom þvi þannig áleiðis, eins og vera bar. Ég var satt að segja dálítiö hissa á þvi, aö ég skyldi veröa fyrir valinu, þvi að ég var vist eini maöurinn á . þessum fundi i Prentarafélaginu, sem var dálitið hikandi gagnvart þessari hugmynd. Ég vildi láta athuga nánar, hvort ekki myndi vera heppilegra að samböndin væru tvö, og verkamenn Iöðru en iðnaðarmenn i hinu. En fundar- menn, flestir eða allir aörir en ég, voru á öðru máli, og fyrst slikur meirihluti vildi aö iönaðarmenn gengju til samstarfs við verka- menn, sá ég ekki neina ástæðu til þess að skerast úr leik, en vann heils hugar að sameiningunni, eftir að ég hafði verið kosinn I nefndina. — Þiðhafið svo auðvitað haidiö fundi til undirbúnings stofn- uninni? — Jú, það voru haldnir tveir fundir. Fyrri fundurinn var haldinn i Góðtemplarahúsinu. Þar voru um tuttugu menn samankomnir, fulltrúar frá verkamannafélaginu Dagsbrún, verkakvennafélaginu Framsókn, Hásetafélaginu, sem seinna var Jón Þórðarson prentari. skfrt sjómannafélag Reykjavíkur, Prentarafélaginu og fleiri aðilum. Sá ljóður var á ráði minu, að ég þekkti varla nokkra manneskju af því fólki, sem ég átti að fara að vinna með þarna, þvf að ég var aökomumað- ur i bænum og hafði aöeins átt heima I Reykjavik i fjögur ár, þegar hér var komið sögu. Þann tlma haföi ég starfaö 1 Gutenberg og Isafold. Þó var ég mál- kunnugur Otto N. Þorlákssyni og það var mér að vlsu ærinn styrk- ur, þvi að hann átti aðalfrum- kvæðið að þessum undirbúningi og var þar ein styrkasta stoðin. Tilgangurinn með þessu var okkur öllum ljós. Menn vildu mynda með sérsamtök, er skyldu styrkja hin ýmsu félög vinnandi fólks, bæði i kaupgjaldsmálum og öðrum hagsmunamálum fólksins. — Það hafa auðvitað veriö HfC ÍSIEN7KA PRENTAKAFÉtAC fluttar eldheitar hvatningarræð- ur? — Nei, slður en svo. Aö visu voru fluttar ræður, en þær voru hvorki langar né fyrirferðarmikl- ar, enda þurfti þess ekki. Við vissum öll til hvers viö vorum þarna saman komin. Þessi fundur varö ekkert langur, en við ákváðum að halda annan fund innan skamms. Sá fundur var haldinn að Laugavegi 4, hjá Guð- mundi heitnum Daviðssyni skóg- ræktarmanni, sem v. ar með bókabúð þar. — Og þetta gerist á siðustu vik- um ársins 1915? — Já. Ég fékk tilnefningu mlna frá Prentarafélaginu 12. nóvem- ber. Upp úr þvi voru þessir tveir fundir haldnir, báðir á árinu 1915, og svo var Alþýðusambandið stofnað seinna um veturinn, 12. marz 1916. Siðari fundurinn.sem við I undirbúningsnefndinni héld- um, kaus fulltrúana, er sitja skyldu stofnþing Alþýöusam- bands tslands, þegar þar að kæmi. — Þú sagöist áðan hafa verið svo að segja nýkominn til Reykjavikur þegar þetta var. En hvert ykkar, sem að þessum undirbúningi unnuð, heldur þú að hafi haft mesta þekkingu á verka- iýðsmálum? — öll samtök verkafólks voru að sjálfsögðu I mótun á þessum árum, — og væriþó liklega nær aö segja að þau hafi verið i vöggu. En það held ég að fari varla á milli mala, að Ágúst Jósefsson slðar heilbrigðisfulltrúi Reykjavikur, hafi verið kunnugri sllkum hlutum en nokkurt okkar hinna. Hann var prentari að iðn, hafði dvalizt i Danmörku frá 1895-1905, eða um tiu ára skeið og hafði starfað að verkalýðsmálum viK. wa'V.*í.vs.^V .'•/ -'f / y .... ‘Y/WývAw J ^ ke-ut } , ■ f,. , Þ.sA+vtAA, [ * ff _ . ; out ' ^ t* L vW~/- ÍWr ^ W 1 / . < y , j -j. > zj «*. nJf jrz Jufa. Ú' by+wO. J Uf’W •J': : ■IWvw px' •v* ■•'Íahí W ''x Mynd af bréfinu tii Jóns Þórðarsonar, þar sem hann er skipaöur i nefnd til undirbúnihgs að stofnun Alþýðusambands Islands. Gaman er að veita þvi athygli, að bréfið er dagsett 12. nóvember, og nákvæmlega fjórum mánuðum seinna, 12. marz um veturinn, var Alþýðusamband isiands stofnað. Vel má vera, að sumu ungu fólki nú á dögum þyki orðalag göinlu mannanna óþarflega hátiðlegt: „Þér, herra prentari,” stendur i bréf- inu. Hver kynslóð skapar sér sina tizku, og vafasamt er að siöir feðra okkar hafi verið lakari en venjur okkar. Timamynd Róbert. i Danmörku á meðan hann var þar. Jón Baldvinsson var lika kunnugur verkalýðsmálum hér heima. Hann haföi verið hjá Skúla Thoroddsen á Isafirði og fylgzt með honum suður á Bessa- staði. Hann kom þvi vitaskuld ekki ókunnugur að þessum verk- efnum. — Þarna hafa menn mætzt til þess að vinna að hagsmunamál- um stéttar sinnar, án tillits tii stjórnmáiaskoðana? —-Já.Mennvorueinhugaum aö vinna að bættum kjörum hinna lægst launuðu I þjóðfélaginu, án þess aö spyrja um stjórnmála- skoðanir hver annars, enda vissi ég ekki eitt einasta dæmi þess að pólitik spillti samstarfi þeirra manna, sem unnu undirbúnings- störfin aö stofnun Alþýðusam- bands Islands. — Lá ekki beint viö að þú yrðir kosinn á fyrsta þing Aiþýðusam- bands tslands, þar sem þú haföir ásamt öðrum unnið mikið að undirbúningi þess? — Nei, það stóð aldrei til, enda heföi ég ekki tekið þeirri kosn- ingu, þótt böndin hefðu beinzt að mér. Ég vann I Isafold á þessum árum, og þar var svo óskaplegt annriki, að ég haföi bókstaflega engan tlma afgangs. Ég vann svo mikla aukavinnu, að mér heföi ekki verið nein leið að bæta á mig meiri verkum. Ég kaus þvi að draga mig i hlé — og mælti með öðrum en sjálfum mér! — Stofnun Alþýðusambands ls- lands hefur ekki verið neinn smá- ræðis atburður fyrir sextiu árum. Var ekki litið á ykkur, sem aö undirbúningnum unnuð, sem voðalega byltingarmenn eða jafnvel bióðrauöa boisa? — Ekki skal ég segja þaö, en hitt er vist, að á þvl herrans ári 1915 gerðist fleira, sem til tíöinda mátti teljast. Þá varð hið fræga hásetaverkfall, sem oft hefur ver- ið vitnað til slöan. Þá fengu háset- ar stórfellda hækkun á hinum svokölluðu „lifrarpeningum”, enda nutu þeir stuðnings ágætra manna, sem höfðu sterka aðstöðu I þjóðfélaginu. Mest munaði þó um liðsinni Ólafs Friðrikssonar, sem þá var ritari Dagsbrúnar, og Jónasar Jónssonar frá Hriflu. En þeir studdu báðir sjómennina með ráðum og dáð. Það var mikið umrót i þjóð- félaginu um þetta leyti, en aldrei varð ég var við neina andúö i minn garð, persónulega, þótt ég stæði i þessu. — Þú hefur svo haldið áfram aö fyigjast með verkaiýðsmálum og þjóðmáium yfirleitt, þótt það yrði ekki hlutskipti þitt að sitja á þing- um Alþýðusambandsins? — Fyrstu árin eftir að Alþýöu- samband Islands var stofnað, fylgdistég ekkertsérlega vel meö opinberum málum. Ég átti ákaf- lega annrikt, og vinnan tók eigin- lega allan tima minn. Ég hand- setti til dæmis allan Magna fyrir Björn Jónsson, þegar hann (þ.e. Björn) var settur af á sinum tima. Sjálfur átti ég allt blaðið, frá fyrsta eintaki til hins siðasta, en gaf það Prentarafélaginu seinna. Liklega er ég eini núlif- andi maðurinn á Islandi, sem veit hverjir voru höfundar greina, sem birtust þar undir dulnefni, en sú vitneskja fer með mér I gröf- ina, þvi að það er siðferðileg skylda prentara að segja ekki frá slflku, sem þeir verða áskynja i starfi sinu. Seinna gerðist það, aö blaðiö Timinn fluttist til okkar i Acta-prentsmiðjuna, i ársbyrjun 1921. Þá fór ég að vinna viö um- brot og siöar setningu Timans og geröi það I áratugi. Eftir þaö komst ég ekki hjá þvi að fylgjast rækilega með þvi sem var að ger- ast i þjóðfélaginu, en þaö er önnur saga, sem ekki kemur þessu spjalli okkar við. — VS.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.