Tíminn - 07.05.1976, Blaðsíða 2

2
TÍMINN
Föstudagur 7. maí 1976.
Lækkun viðskiptahallans verður að
fást með 4% lækkun þjóðarútgjalda
í
SJ-Reykjavik — Efnahags-
ástandiö var mjög erfitt og
óvenjulegt á árinu 1975. Áriö
reyndist eitt mesta veröbólguár,
sem yfir þjóöina hefur gengið, þó
aö veröbólga væri aö visu nokkru
minni en 1974.
Svo fórust Ragnari ólafssyni
hæstaréttarlögmanni formanni
bankaráðs Seölabanka Islands
orð á 15. ársfundi bankans, sem
haldinn var i gær.
Rekstrarhagnaður bankans á
árinu 1975 varö aðeins um 14
milljónir króna, en þá höfðu verið
færöir til gjalda 14% vextir af eig-
in sjóðum að fjárhæð 113 milljónir
króna og aröur af stofnfé 30
milljónir króna. Rekstrarhagnað-
ur ársins á undan nam rúmlega 51
milljónir króna. Opinber gjöld
námu á sl. ári 48 millj. króna, til
reksturs þjóðhagsstofu runnu 22
milljónir króna og til reksturs
Reiknistofu bankanna 35 milljón-
ir króna, en afskriftir af kostnaði
viö bankabyggingar námu 20
milljónum króna.
Til að ger sér grein fyrir
rekstursafkomu bankans á sl. ári,
þarf einnig að athuga gjaldeyris-
stöðu bankans og þróun gengis-
mála á árinu. Gengisbreyting var
framkvæmd i febrúar og auk
hennar urðu verul. breytingar
i gengisskráningu á árinu, sem
höföu þau áhrif, að staða gengis-
breytingareikninga bankans
breyttist úr 497 millj. kr. jákvæðri
stööu I ársbyrjun yfir i tæplega
727 millj. króna neikvæða stööu i
árslokin eða versnuðu um kr. 1224
milljónir i heild. Var ákveðið að
afskrifa 315 millj. króna af
gengisbreytingareikningum og
lækka þannig neikvæða stöðu
þeirra i 412millj. króna i árslokin.
Að sjálfstöðu getur bankinn ekki
staðið undir byrðum sem þessum
til lengdar. Hafa þegar verið
gerðar ráðstafanir til að slikL
komi ekki fyrir aftur. Enda nauð-
synlegt að fjárhagur bankans sé
traustur, bæði út á við og inn á
viö.
Engin breyting varð á almenn-
um vaxtakjörum við bankann á
árinu 1975. En staða viðskipta-
bankanna við Seölabankann var
ólikt betri en áriö á undan og tekj-
ur bankans af skuldavöxtum frá
þeim þvi ólikt lægri nú en 1974.
Staða rikissjóðs fór hins vegar
m jög versnandi á árinu og greiddi
hann bankanum verulega vexti.
Eigin sjóðir bankans hækkuðu
samtals um 140 milljónir á árinu
og námu I árslok 1052 milljónum
króna. 1 tölum þessum er ekki
tekiö tillit til breytinga á stöðu
gengisbreytingareiknings bank-
ans, sem áöur er frá greint. Séu
þeir hins vegar teknir með, nem-
ur eigið fé bankans I árslok kr. 640
millj. Tekjur Arðsjóðs námu alls
42,4 millj. króna og var helmingi
þeirrar fjárhæðar ráðstafað til
Visindasjóðs.
t upphafi fundar minntist
Ragnar Ólafsson Sigurjóns Guö-
mundssonar framkvæmdastjóra,
sem átti sæti i bankaráði Seðla-
bankans i tæp ellefu ár sem lézt i
september, og Kristins
Hallgrimssonar hagfræðings
Seðlabankans, sem féll frá fyrir
skömmu. Jón Skaftason alþingis-
maður tók við sæti Sigurjóns Guð-
mundssonar i bankaráðinu.
Dr. Jóhannes Nordal, formaður
bankastjórnar Seðlabankans
flutti greinargerð bankastjórnar
um ástand og horfur i efnahags-
málum. I henni kom m.a. fram,
að þróun þjóðartekna og við-
skiptakjara hefur örsjaldan verið
þjóðarbúskapnum óhagstæðari
en á árinu 1975.
1 ræðu sinni sagði Jóhannes
Nordal m.a.: A undanförnum
tveimur árum hefur mest öll orka
stjórnvalda i hagstjórnarmálum
farið i að sinna skammtima verk-
efnum, þar sem reynt hefur verið
að bregðast við sibreytilegum
ytri aðstæðum og sveigja útgjöld
þjóðarbúsins til samræmis við
krappari kjör og minnkandi
þjóðartekjur.
Þegar litið er til þróunar efna-
hagsmála I umheiminum i dag,
eru sem betur fer merki þess, að
efnahagsstarfsemin sé á leið upp
úr öldudalnum, og þjóðarbúskap-
ur okkar er þegar farinn að njóta
fyrsta yls þessa nýja vors i hægt
batnandi viðskiptakjörum og
greiðari sölum á helztu útflutn-
ingsafurðum. Það er þvi ástæða
til að vona, aö við séum hér við
timamót, og að framundan sé
nokkurt skeið meiri stöðugleika i
efnahagsþróun, er veiti stjórn-
völdum og fyrirtækjum tækifæri
til þess að beita kröftum sínum i
vaxandi mæli að hinum mörgu
skipulags- og uppbyggingarverk-
efnum, sem ýta hefur orðið til
hliðar i umróti siðustu tveggja
ára.
Og þessi verkefni eru þeim mun
brýnni vegna þess, að allar horfur
eru á þvi, að hagvaxtarmöguleik-
um tslendinga verði þröngur
stakkur skorinn allra næstu árin,
jafnvel þótt við leyfum okkur
nokkra bjartsýni á efnahagshorf-
ur i umheiminum. Astæðurnar
fyrir þessu liggja ekki sizt i þvi,
að gengið hefur verið á tvennan
hátt á sjóði framtiðarinnar, og
þær skuldir verður að greiða að
stórum hluta á næstu árum. Ég á
hér annars vegar við ofnýtingu
fiskstofnanna við landiö, en hins
vegar hina miklu skuldasöfnun
við útlönd.
Um fyrra atriðið, afleiðingar
ofveiði islenzkra fiskstofna á
undanförnum árum, skal ég vera
fáorður. A meðan ekki hefur verið
af Alþingi og rikisstjórn mörkuð
ákveðnari stefna varðandi
hugsanlegar veiðitakmarkanir til
verndar ofveiddum fiskstofnum á
þessu og næstu árum, er erfitt aö
gera sér grein fyrir þvi, hver sé
likleg þróun framleiðslumagns
sjávárútvegsins I náinni framtiö.
Hins vegar sé ég ekki, hvernig
hægt er að taka skynsamlegar
ákvarðanir um friðunaraðgerðir,
nema áður hafi verið lagt efna-
hagslegt mat ákostnaðog ávinn-
ing þeirra friðunarleiða, sem um
getur verið að velja. Hver sem
niðurstaðan veröur i þessum efn-
um er a.m.k. engin ástæða til að
Ólafur Jóhannesson við-
skiptaráðherra þakkaði fyrir
hönd gesta sem sátu ársfund
Kcölabankans. Talaði hann i
léttum tóni að loknum máls-
verði, sem fram varreiddur.
Minntist hann afmælis
Seðlabankans, sem hann
taldi nú kominn vel á legg.
Gagnrýndi hann nafn bank-
ans og kvaðst telja að GuII-
banki væri betra nafn. Ein-
hver bið yrði samt á þvi að
hann gæti borið það nafn
með rentu, þvi áður en það
gæti orðið yrðum við að
endurnýja „fiskibankana"
við iandið.
búast við þvi, að aukinn sjávar-
afli létti róðurinn I efnahagsmál-
um á næstu árum.
A siðara atriðið, skuldabvrðina
við útlönd, hef ég þegar drepið,
og á ársfundi bankans fyrir réttu
ári lagði ég áherzlu á nauðsyn
þess, að viðskiptahallinn við út-
lönd yrði þurrkaöur út á næstu
þremur til fjórum árum til að
forðast óbærilega aukningu
greiðslubyrðarinnar. Þvi miður
tókst ekki að ná þeim bata i við-
skiptajöfnuöi á siðasta ári, sem
þá var að stefnt. Skuldabyrðin er
þvi orðin meiri en reiknað hafði
verið með, og er þvi enn brýnna
en áður, að þessu markmiði verði
náð. Ef haft er i huga, að við-
skiptahallinn við útlönd nam ná-
lægt 12% af þjóðarframleiðslunni
á siðasta ári, er augljóst, að þetta
getur þvi aðeins tekizt, að þróun
þjóðarútgjalda næstu árin verði
settar mjög þröngar skorður. Á
þessu ári virðist ekki vera að
vænta neinnar aukningar þjóðar-
tekna, svo að lækkun viðskipta-
hallans verður að öllu leyti að fást
með lækkun þjóðarútgjalda um
nálægt 4%, eins og ég hef þegar
minnzt á. Hvort halda verður enn
áfram að þrýsta þjóðarútgjöldum
niður á næstu árum, til að ná
þessu marki, skal engu um spáð.
Hins vegar mun það fyrst og
fremst ráðast af þvi, hver skilyrði
verða til aukinnar þjóðarfram-
leiðslu og útflutnings, þrátt fyrir
ástand fiskstofnanna og nauðsyn-
legar friðunaraðgerðir. Ég er
hins vegar vantrúaður á, að það
takist að tryggja verulegan hag-
vöxt hér á landi næstu árin, nema
stefnunni i fjárfestingar og at-
vinnumálum verði breytt, og hinu
takmarkaða fjármagni, sem til
ráðstöfunar er, beint i auknum
mæli til þeirra greina, sem bezt
skilyrði hafa til arðbærrar fram-
leiðsluaukningar og útflutnings.
Á efri myndinni sést Jóhannes Nordal flytja ræðu sfna, bankaráðsmenn Seðlabankans eru t.v., en til
h. sitja ráðherrar, en ríkisstjórnin var öll viðstödd. A neðri myndunum sjást aörir fundarmenn.
TimamyndirG.E.
Þjóðháttasöfnunin:
Fjárhagsgrundvöllur
kominn á Norðurlandi
enn vantar mikið á í öðrum
F.J. Rvik — Um siðustu mánaða-
mót fóru nokkrir stúdentar, sem
hyggjast starfa við heimildasöfn-
un um þjóðhætti i sumar, norður i
land og héldu fundi með þeim
fjölmörgu aöilum, sem sótt hefur
verið um fjárstuðning til i þessu
skyni. Undirtektir uröu svo góð-
ar, að telja má nokkurn veginn
vist,að6-7stúdentargeti unnið að
þessu verkefni 3 mánuöi i sumar i
Norðurlandsfjórðungi.
Telja má, að af þeim 3 milljón-
um, sem til þyrfti i Norðlendinga-
fjórðungi, liggi 2^4 milljónir á
borðinu i loforöum og vilyrðum.
Tæp milljón hefur boristaf öðrum
landshlutum enn sem komið er,
en reiknað hefur verið út, að um’
hálfa milljón þurfi á hverja sýslu
að meðaltali, ef vel á að vera.
Leitað var bréflega til 4-500 aðila
um fjárstuðning: hreppsnefnda,
sýslunefnda, kaupfélaga, bún-
aðar-, kvenfélaga- og ungmenna-
sambanda.
landshlutum
í lok apríl höfðu borizt um 50
svör,iir flestum sýslum landsins,
einkum þó af Norður- og Suður-
landi. Svör, sem á annaö borö
berast, eru yfirleitt jákvæð. Þá
höfðu nokkrir stærri aðilar lagt
fram fé, t.d. Stéttasamband
bænda 200 þús., Brunabótafélag
íslands 100 þús. Þjóðminjasafniö
hefur bæði lagt fram fé og auk
þess veitt margháttaða aðstöðu.