Tíminn - 19.05.1976, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 19. mai 1976
TÍMINN
17

Kristinn Björnsson skrifar:
Ahrif stóreignamanna í efnahags-
lífinu eru á kostnað réttlætis
Lán til skipakaupa telur Kristinn vera styrki og fer fram á að
þeir verði nefndir sinu rétta nefni, ef ráðstafanir verða ekki
gerðar tii að tryggja endurgreiðslu raunverulegs verðmæti
þeirra, þannig að þeir geti talist raunhæf lán.
Ég vil Jjakka hagfræðingun-
um Jóni Sigurðssyni og Jónasi
Haralz svör við spurningum
minum i Timanum 13. april
siðastliðinn (svör birt 5 maí i
sama blaði) og lýsa ánægju
minni yfir áhuga þeirra á mál-
inu. Mér voru þó nokkur von-
brigði að þeir telja verðtrygg-
ingu svo erfiða i framkvæmd,
þvi að vaxtahækkun nær aldrei
sama tilgangi.
1 fyrirspurninni lagði ég
áherzlu á eitt kjarnaatriði, til að
vekja á þvi frekari athygli,
atriði sem fáir hafa bent á eða
rætt að nokkru marki, semsé
óskir og viðleitni þeirra sem
hagnast á verðbólgu, til að
viðhalda henni.
Mér er þó ljóst, að upphaflega
eru orsakir verðbólgu aðrar og
fjölþættari og erfitt er hér að
greina milli orsaka og
afleiðinga, þegar vixlverkun
eða vitahringur myndast. Það
er sú staðreynd að verðbólga er
mikil, sem gerir mönnum kleift
að notfæra sér hana og það
verkar svo aftur verðbólgu-
hvetjandi.
Hið óhugnanlega I þessu máli
er hversu litinn vilja og stað-
festu stjórnvöld hafa við að
beita þeim ráðum, sem duga til
að rjúfa vitahringinn og vinna
bug á verðbólguþróun. Þetta
held ég varla sé tilviljun, kjark-
leysi eða því um likt. Heldur er
verðbólga orðin auðveld leið til
að skerða kjör launþega og færa
eignir frá þeim efnaminni, til
þeirra sem beztrar aðstöðu
njóta.
Þessuveita of fáir athygli. Ef
verðbólga er til dæmis 5% á
mánuði, þá hefur launþegi
þegar tapað jafnmiklu af laun-
um súium er hann fær þau
greidd, fyrsta dag mánaðarins,
nema hann hafi tekið laun og
keypt nauðsynjar sinar fyrir-
fram, áður en þær hækkuðu i
verði.
Það eru lika þeir, sem minna
mega sin og litið eiga, sem
verða að geyma sparifé sitt i
bönkum, en geta slður tryggt
það með fasteignakaupum. Nú
eru þó flestir farnir að sjá, að
sparifjársöfnun er óhugsandi.
Fyrir allmörgum árum tók
ágætur og áhugasamur skóla-
stjóri, Snorri Sigfússon, að
skipuleggja sparif jársöfnun
skólabarna, undir kjörorðinu
„Græddur er geymdur eyrir”.
Landsbankinn studdi þetta
starf,en það var fyrst og fremst
unnið I uppeldislegum tilgangi,
þeim að kenna ungu fólki hag-
sýni og ráðdeild.
Litið varð úr þessu starfi er
frá leið, vegna þess að flestir
sáu að innistæða I banka rýrnar,
en ávaxtast ekki, og réttara kjör
Kristinn Björnsson
sálfræðingur.
orð nú væri „Glataður er
geymdur eyrir”.
Það er þvi eðlilegra, að fólk
reyni að lifa i samræmi við
þetta og vernda fé sitt með þvi
að eyða þvi sem fyrst, þvi að
banki skilar ekki þvi verðmæti
sem inn -var lagt, ef það er
geymt nema stuttan tima. Þess
vegna erum við alltaf að
keppast við að kaupa á „gamla
verðinu” og kaupum þá oft hluti
i ár, sem ekki þyrfti að kaupa
fyrr en að ári. Ef ekki er um
nytjahluti að ræða þykir mörg-
um skömminni skárra að
skemmta sér fyrir siðustu krón-
una, eða fara i ferðalag. Allir
vita til dæmis að ferð til sólar-
landa verður dýrari að ári og
þvi ekki hagur að fresta henni.
Þetta eyðslukapphlaup er
auðvitað mjög óhoUt bæði fyrir
andlegt lif fólks og efnahagslif
þjóöarinnar, en það er óhjá-
kvæmilegt við þær aðstæður,
sem skapaðar hafa verið.
Athyglisverð deila hefur stað-
ið yfir að undanförnu. Náms-
menn kvarta og ásaka mennta-
málaráðherra fyrir að vilja visi-
tölutryggja námslán. Þetta sýn-
ir að sá hugsunarháttur er að
verða rótgróinn, að lán eigiekki
eða þurfi ekki að endurgreiða
með sama verðmæti. Nú geta
námsmenn verið alls góðs verð-
ugir, en lán sem ekki eru verð-
tryggð, eru frekar styrkur en
lán, og væri þá réttara að fara
fram á styrki en lán, þó ekki
væri nema tU þess að kaUa hlut-
ina smum réttu nöfnum. Hið
sama á við um lán til bygginga,
skipakaupa og alls annars.
Auðvitað væri ekki réttlátt að
verðtryggja aðeins námslán,
heldur öll án.
Ég lýk þessum hugleiðingum
með ósk um að hagfræðingar
leggi sitt lóð á vogarskál til að
stuðla að þvi, að hamlað verði i
alvöru við þeim verðbólguvexti
sem einkennt hefur islenzkt
efnahagslif og farinn er að
rugla dómgreind fólks, veldur
andlegri streitu og margvislegu
óréttlæti.
Ég veit að visu að áhrif sér-
fræðinga vega ekki alltaf þungt
miðað við áhrif fjárafla- og
stóreignamanna, eins og þeir
Jón og Jónas gefa raunar I skyn
igrein sinni. Vonandi finnastþó
nægilega margir stuðnings-
menn breyttrar efnahagsstefnu,
svo að hægt verði að stöðva hina
háskalegu verðbólguþróun og
hætt verði þeim ljóta sið, að
færa sífellt fé frá launþegum,
sjóðum ellilifeyrisþega, spari-
sjóðsbókum barna og eignalitl-
um sparifjáreigendum, yfir til
þeirra, sem aukið geta eignir
sinar með skuldasöfnun og
fasteignakaupum.
Innan þessarra veggja, sem og innan veggja annarra samsvarandi stofnana, er sparifé launþega
uppétið og gert að engu.

r
TIMA- spurningin
— Ætlarðu i sveit i sumar?
ólöf Ingibjörg Davlðsdóttir kvennaskólanemi:
— Nei, ég er búinn að sækja um að komast i unglingavinnuna. Ég
hef aldrei verið i sveit, og ekki unnið á sumrin nema snattaö fyrir
kunningjana.
AslaugGuðjónsdóttir, kvennaskólanemi:
— Nei, ég fer kannski á sumarskóla i Englandi. Ég hef aldrei
verið i sveit eða unnið á sumrin, og vil gjarnan hafa eitthvaö
fyrir stafni, við erum orðnar þreyttar á aðgerðarleysinu.
Geirþrúður Maria Rósadóttir 12 ára:
— Nei, ætli það, ég hef aldrei verið i sveit. Kannski fer ég með
pabba og mömmu i ferðalag út á land.
Óttar Hallsteinsson nemandi I Viöistaðaskóla:
— Nei, ég efa það. Ég hef aldrei veriö i sveit, en ég hef verið hjá
ömmu minni á ísafirði, svo hef ég selt blöð og hjálpað pabba að
vinna.
Althildur Jóhannsdóttir 11 ára:
— Ég ætla að bera út blöð, og kannski fer ég til Egilsstaða að
heimsækja frænda minn.