Tíminn - 26.05.1976, Síða 10

10
TÍMINN
Miövikudagur 26. mai 1976.
Miðvikudagur 26. mai 1976.
TÍMINN
11
Skólaslitaræða
Ingólfs A.
Þorkelssonar,
skólameistara
Menntaskólans
í Kópavogi, við
brautskróningu
fyrstu
stúdentanna
mm
Skólameistari afhendir nýstúdentum verðlaun fyrir góðan námsárangur.
Fyrsti stúdentahópurinn, sem útskrifaöist frá Menntaskólanum I Kópavogi.
Stúdentshúfurnar settar upp.
breytingunum harölega og há-
skdlakennarar sumir hverjir tek-
ið undir mótmælin. Ekki er séð
fyrir endann á deilunni. Hér er
tekizt á um heföbundin fræði og
ný.
Enda þótt við viöurkennum
nytsemissjónarmiðið hér á landi,
vib okkar aðstæður, hljótum við
jafnframtaðihuga i alvöru, hvort
við séum ekki á góri leið með að
knýja menntirnar undir ok tækn-
innar og hagvaxtarins. Tæknin á
ekki að vera æðsta markmið
mannsins heldur tæki til að gera
mannllfiö betra. Hún á að þjóna
manninum en ekki vera herra
hans. Tækniþróunin er nú þegar
orðin bölvaldurinn mesti i háþró-
uðustu iðnrikjum veraldar. Lát-
um þá þróun vera okkur viti til
varnaðar. Geigvænlegar afleiö-
ingar hennar: mengun, gróöur-
eyðing og ofveiði blasa hvarvetna
viðí dag. Og verum minnug þess,
hvernig nú er komiö fyrir okkur
Islendingum s jálf um, i þessu e fni.
Fiskimiðin, sem hafa séð okkur
fyrir lifsbjörginni, eru að verða
upp urin vegna ofveiði útlendinga
og allt of mikillar sóknar okkar
sjálfra i fiskistofnana.
Þrátt fyrir þau stórvirki, sem
visindin og tækni hafa unnið á
þessari öld, er litiö lið að þeim,
þegar leita skal svara við spurn-
ingum sem þessum: Hvað er illt
og hvað er gott, hvað er réttlátt,
hvað er ranglátt? Einstaklingur-
inn kemst ekki hjá þvi að svara
þessum spurningum, svörin falla
i samræmi við stað og tima, þau
geta verið afstæð, en ekkert sam-
félag fær staðist, ef þeim er látið
ósvarað. Leiti menn ekki svara
við þessum spurningum, hefur
menntunin ekki tekizt sem skyldi.
Námsgáfur eru góð gjöf, guðs-
gjöf, en þær eru ekki bezti mæli-
kvarðinn á manngildið. Þekking-
in er meðalið, ekki markið sjálft.
Það er undir manndómi hvers og
einskomið, hvernig hann ávaxtar
gáfurnar, til hvers hann notar
þekkinguna.
Þarna tel ég, aö komiö sé að
kjarna málsins. Menntunin er,
eins og Stephan G. Stephansson
sagði svo snilldarlega, hinn and-
legi uppvöxtur mannsins. Sjálf-
stæöi I hugsun, viðsýni, dreng-
skapur og hugdirfska, m.ö.o.
manndómsþroskinn er mikilvæg-
asta mark menntunarinnar.
Kæru stúdentar.
Þið eruð fyrsti nemendahópur-
inn sem útskrifast úr Mennta-
skólanum i Kópavogi. Lengi mun
ég minnast ykkar, ekki einungis
sem hóps, heldur hvers einstakl-
ings i hópnum.
Það var gott og skemmtilegt að
kynnast ykkur. örðug glima við
þung viðfangsefni er að baki. Nú
hafið þið hlotiö umbun fyrir erfiði
ykkar og gleðjist, er merkum á-
fanga er náö. Við kennararnir,
þökkum ykkur samveruna og
samstarfiö á undanförnum þrem-
ur árum. Ég þakka forystumönn-
um og fulltrúum ykkar lærdóms-
rik skoðanaskipti I skólastjórn og
á fundum með nemendaráði.
Nýliðinn vetur, siðasti vetur
ykkar I menntaskólanum, var
harður og misviðrasamur á þessu
landshomi. Vetrarvertlðin, sem
nú er á enda var langt frá þvi að
vera eins gjöful og vænzt hafði
verið. Margvislegur vandi steðj-
aði að i okkar þjóöfélagi og óger-
legt að spá, hve farsællega greið-
ist framúr honum. Övægilega er
tekizt á um sjálfa lifsbjörg okkar,
fiskinn á miðunum.
1 dag horfið þið, ungu stúdent-
ar, vondjarfir til framtiöarinnar
svo sem vera ber og vist eigið þið
margra kosta völ. Viðfangsefnin
blasa við, fjölbreytt og heillandi.
En þess er þó að vænta, að lifið
verði ykkur hart og misviðrasam t
áköflum einsog veturinn i vetur,
að það færi ykkur angurs- og
unaðsstundir i bland og oft kann
ykkur að finnast að eftirtekja erf-
iðis ykkar svari ekki sanngirnis-
kröfum. Guggnið samt ekki, gef-
izt ekki upp. Sækið fram af þvi
meiri atorku, þvi þyngra, sem
ykkur finnst fyrir fæti. Lifiö i
þeirri fullvissu, að hver og einn sé
aö töluverðu leyti sinnar eigin
gæfu smiður og veröi aö bera á-
byrgð á sjálfum sér, en gleymið
heldur ekki þeirri samábyrgð,
sem hverjum þjóðféiagsþegn er á
heröar lögð og þeirri skyldu, sem
honum ber til að stuðla að sam-
eiginlegum velfarnaði sinna með-
bræðra.
Þegar min kynslóð var að vaxa
úr grasi á keppuárunum, trúðu
menn þvi, að tækni og vfsindi
myndu búa mannkyninu bjarta
og glæsilega framtið, færa van-
heilum lækningu, svöngum saön-
inguog erfiöismönnum umbun og
hvild.
Og mikil stórvirki hafa verið
unnin á sviðum tækni og visinda á
þeim áratugum sem siðan eru
liðnir, ekki vantar það. En þrátt
fyrir alla framvindu erum við
fjær þvi en nokkru sinni að sjá öll-
um svöngum jarðarbörnum fyrir
saðningu og sjálf visindin hafa
sýnt fram á það með óyggjandi
rökum, að heimurinn okkar,
heimur tækni ogvisinda, erheim-
ur á heljarþröm, heimur sem fær
ekki staðiztnema mannkynið geri
sér ljóst, að gæði jarðarinnar eru
ekki óþrotleg ogað varnarbarátta
framtiðarinnar verður að snúast
um varðveizlu iifvænlegs um-
hverfis og niðurskiptingu lifsvið-
urværisins en ekki um taumlaus-
an ágóða og aukinn hagvöxt einni
þjóð til handa á meðan önnur af-
máist I volæði.
Sú varnarbarátta verður bæði
löng og tvisýn. 1 þeirri varnar-
baráttu er þörf djarfra, viðsýnna
og drengilegra liðsmanna. I
þeirri varnarbaráttu er þörf fyrir
ykkur.
Hafi seta ykkar i Menntaskól-
anum i Kópavogi hjálpað til að
gera ykkur hæfa til þeirrar her-
þjónustu, hefur ekki verið stritað
tii einácis.
Farið heU. Gæfan fylgi ykkur.
Ingólfur A. Þorkelsson, skólameistari, við skólaslitaathöfnina á
laugardag. Timamyndir: G.E.
Hr. menntamálaráöherra, nem-
endur, kennarar, góöir gestir. 1
nafni skólans býð ég ykkur öll
velkomin.
1 dag veröur sá atburður hér i
Kópavogi, að fyrstu stúdentarnir,
53 að tölu, útskrifast úr mennta-
skólanum. Þetta er gleðidagur,
dagur stúdentanna fyrst og
fremst, en jafnframt merk tima-
mót i skólasögu Kópavogs.
Þegar skólinn var settur i
fyrsta skipti sagði ég, að Kópa-
vogur hefði hlotiö nafngiftina —
Bær æskunnar i vöggugjöf — af
þvi að hér heföu verið fleiri ung-
menni að hlutfaUi en i öðrum bæj-
um. En það var einmitt vegna
æskunnar og framtiðarinnar, að
Menntaskólinn i Kópavogi var
settur á stofn.
Við skólasetninguna flutti þá-
verandi menntamálaráðherra,
Magnús Torfi Ólafsson, ávarp og
sagði m.a.:
„Það hefur verið ánægjulegt að
vinna að þvi með bæjarstjóra
Kópavogskaupstaðar, bæjar-
stjórn, fræðslustjórum fyrrver-
andi og núverandi og fræðslu-
ráðsmönnum að hrinda I fram-
kvæmd hugmyndinni um
menntaskólakennslu i byggðar-
laginu. Ýmsa erfiðleika hefur
þurft að yfirstiga til að komast i
þann áfanga sem náð er i dag, en
með góðum vilja, einbeittni, ráð-
snfild ogtiUiliðrunarsemi margra
aðila, sem of langt yrði upp að
telja, hefur tekiztað ráða fram úr
margskonar vanda, þannig að við
má una að srnni.”
Ráðherra átti koUgátuna.ýmsa
erfiðleika þurfti að yfirstiga,
margan vanda varð að leysa bæði
fyrir og eftir að skólanum var
formlega komiö á fót, en það var
gert i ofanverðum júnimánuði
1973. Starf skólans skyldi hef jas11
septembermánuði, tveim mánuð-
um eftir að skólameistari var
skipaöur til starfa. Agætt heföi
verið að fá 2 ár til 'undirbúnings,
og vel hefði mátt sætta sig við eitt
ár. Eri 2 mánuðir voru það, klippt
og skoriö. Skólastofnunmnr varö
ekki frestað. Svo ákaft kallaði
æskulýðurinn i Kópavogi á
menntaskóla, svo brýn var þörfin
oröin.
Skóli þarf húsnæði. Hvoiki var
ákveöið, hve mikið húsnæði feng-
ist I Kópavogsskóla — en þar hef-
ur skólinn verið tU húsa frá þvi
starf hans hófst — né var það vit-
að, hve stórt það þyrfti að vera,
þvi að um nemendafjöldann var
allt á huldu.
Ekki kemst skóli af án kennara.
Allir menntaskólar i landinu, ut-
an hinn nýstofnaði skóli I Kópa-
vogi, höfðu að miklu eöa öllu leyti
skipulagt starfsemi skia fyrir
skólaárið 1973—74, m.a. ráðið
kennara til starfa. Sökum kenn-
araskorts hefur verið og er enn
rikjandi mikil samkeppni mUli
skóla um að fá sem hæfasta kenn-
ara til starfa.
An nemenda verður enginn
skóli. Akvörðunin um stofnun
skólans var tekin það seint á ár-
inu, að nemendur i Kópavogi,
sem hugðust stunda mennta-
skólanám, höfðu sótt um skóla-
vist i Reykjavik.
Ég skal játa það, að mér fannst
ábyrgðin hvila allþungt á mér
þessa júnidaga árið 1973, ábyrgð-
in á þessari nýju menntastofnun,
sem hafði ekkert endanlega á-
kveðið húsnæði — enga kennara
tónlistarsvið. Hiö siðasttalda er
starfrækt I samvinnu við Tón-
listarskóla Kópavogs. Aformaö er
að bæta siöar viö þrem nýjum
námsbrautum: viöskiptabraut,
heimUisfræða- og matvælaiðju-
braut, mynd- og handmennta-
braut. En þær framkvæmdir biða
sins tima, þegar byggt hefur ver-
ið yfir starfsemi skólans, og læt
ég útrætt um þær að sinni, enda
tala athafnir jafnan skýrara máli
en orð.
Menntaskólinn i Kópavogi var
settur I þriðja sinn 6. september
1975. Skólaárið hófst með nám-
skeiði i námstækni og var það nýj-
ung istarfi skólans. 245riemendur
voru innritaðir lskólaton sl. haust.
BekkjardeUdir voru 12 og ár-
gangar 4. Skólinn er þvi fullvax-
inn, hvað árgangafjölda snertir.
Kennarar við skólann voru 23 að
tölu, þar af 12 fastráðnir. Kjör-
svið eru 4 I skólanum, sem fyrr
segir og valgreinahópar voru 10 I
vetur. Skólinn hefur verið tviset-
inn frá upphafi. Kennt er frá
morgni til kvölds.
Ekki mun ég fjölyrða um hús:
næðis- og byggingarmál skólans,
þótt ærin ástæða væri tU þess. Ég
vil ekki varpa skugga á þennan
fagnaðardag með harmatölum
um byggingarmál. Menntamála-
ráðherra heimsótti skólann 9.
april sl. áður en hann sat fund
með byggingarnefnd og bæjar-
yfirvöidum i Kópavogi og þótti
honum þröngt setinn bekkurinn.
Húsnæði skólans er nýtt og vist-
legt svo langt sem það nær. TU-
finnanlegast er, að sérstakt hús-
næði skortir fyrir bókasafn,
iþróttir og félagsstörf nemenda.
Enginn samkomusalur er I skól-
anum. Húsnæðið sníöur starfsemi
skólans allt of þröngan stakk.
Starfið er forsendan, sem hús-
næðið á að miðast við, en ekki öf-
ugt. Cr þessu fæst ekki bætt fyrr
en nýtt skólahús verður byggt.
Kennslulok hjá stúdentsefnum
voru 7. april, og dagurinn þvi
nefndur lokadagur. Menntaskól..
innl Kópavogi er ekki latinuskóli,
heldur almennur menntaskóli.
Hann er nýr skóli og skapar sér
venjur i samræmi viö sinn tima.
Athöfn sú, sem fram fór, er 4ðu.
bekkingar kvöddu skólann,
nefndist þvi ekki dimission eða
brottsending, heldur Kópamessa.
Stúdentsefni messuðu yfir kenn-
urúm, kvöddu hvern kennara 4.
bekkjar og skólameistara með á-
varpi og námsmeyjar færðu þeim
gjafir, en kennarar þökkuðu fyrir
sig og árnuðu nemendum heilla.
Siðan messaði skólameistari yfir
stúdentsefnum, „kópum”, flutti
þeim kveðjur og árnaðaróskir.
Þar næst sungu .nemendur og
kennarar Kópamessusálm, sem
ortur var I tileftii dagsins. Þá
voru sungnir stúdentasöngvar og
ættjaröarlög, en söngur er ómiss-
andi þáttur hverrar messu.
Vorpróf hófust 9. april, og þeim
lauk 15. mai. 234 nemendur gengu
undir próf, þar af 2 utan skóla,
nokkrir nemendur heltust úr lest-
inni á skólaárinu. Allir nemendur
utan 4 stóðust próf, fengu til-
skylda fullnaðareinkunn, 29 nem-
endur þurfa að endurtaka próf i
einstökum greinum. 53 nemendur
gengu undir stúdentspróf og stóð-
ust það allir.
Hæstu einkunnir hlutu eftir-
taldir nemendur.
I 1 A. Valgarður Þ.
Guðjónss. 8,2
” 1 B. Magnea Jónasdóttir 8,5
” 1 C. Guðrún Ó. Ólafsd. 8,2
” 2 M. SigriðurÞ.Skúlad. 8,7
”•2 X. (Áslaug Guðmundsd. 9,2
hæsta einkunn yfir skólann
” 2 X. Helga Þorvaldsd. 9,2
hæsta einkunn yfir skólann
” 2 Y. Sigurður E.Hjaltason 9,0
” 3 N. Þorgerður Jónsdóttir 8,3
3 F. Ása ögmundsdóttir 8,1
” 3 E. Þörður Arason 7,9
” 3 E. Haukur Ingason 7,9
” 4 M. Kristin Hallgrimsd. 8,4
(hæsta einkunn á stúd.prófi)
” 4 N. Ragnheiður
Björnsdóttir 8,2
” 4 E. AriGuðmundsson 8,0
Til hvers eru skólar,
hvert er markmið
menntunar?
Um aldir hafa menn velt fyrir
sér spurningunni um menntahug-
sjónina og svörin við henni eru
margvisleg svo sem: varðveizla
menningararfsins — þekkingar-
leitin — kristilegt lif og siðgæði
svo eitthvað sé nefnt. Staöur og
timi eru forsenda svars hverju
sinni.
Menntahugsjónin er ekki hin
sama i einræðisskipulaginu og
lýðræðissamfélaginu. Hún er
önnur I allsnægtaþjóðfélögum
hins vestræna heims en i ör-
birgðarsamfélögum þriðja
heimsins, þar sem baráttan viö
skortinn hlýtur að móta allt við-
horf manna.
Hvert er markmið menntunar-
innar samkvæmt islenzkri skóla-
löggjöf ?
í grunnskólalögunum, er sam-
þykkt voru á Alþingi 8. mai 1974,
erýtarlegmarkmiðslýsing I 2. gr.
frumvarpsins. Þar eru höfuðat-
riðin þrjú:
1) að búa nemendur undir líf og
starf I lýöræðisþjóðfélagi, sem
er i sífelldri þróun.
2) að efla skilning nemandans á
íslenzku þjóðfélagi, sögu þess
og sérkennum.
3) að binda ekki starf skólans við
fræðsiuna eina, heldur i æ rlk-
ara mæli að stuðla að alhiiöa
þroska nemandans.
I markmiðsgrein menntaskóla-
laganna er lögð áherzla á sömu
atriði svo og undirbúning undir
háskólanám. Samkvæmt þessum
markmiðsgreinum er lögð á-
herzla á hagnýtt gildi menntunar-
innar, á starfsmenntun og rik á-
herzla er lögð á andlegan þrœka
nemandans.
Með aukinni deildaskiptingu
hafa náttúruvisindi og stæröfræði
rutt sér æ meira til rúms i
menntaskólunum, en svonefnd
humanistisk fræði látiö undan
siga utan félagsvisindi. Þessar
breytingari menntaskólunum, og
raunar skólakerfinu öllu, sigla i
kjölfar þeirrar öru tækniþ-óunar,
sem átt hefur sér stað á síðustu
áratugum. Þannig hefur skólinn,
þótt ihaldsamur sé, reynt að
koma til móts við kröfuna um
hagnýtari menntun.
Við komumst ekki hjá þvi að
laga menntakerfið að þörfum at-
vinnuveganna i rikari mæli en
hingað til, að stofna til nýrra
námsbrauta, sem lúta t.d. að
verkunaraðferðum sjávarafla og
vinnslu úr hráefnum landbúnað-
arins.
og dtrúlegt en satt — enga nem-
endur.
Slikar aðstæöur við skólastofn-
un eru þó ekkert einsdæmi á ts-
landi, og segir það sina sögu. Mér
var auðvitað ekkert vandara um
en öðrum, og ekki dugði að vila
verkefnið fyrir sér, heldur snúa
sér ótrauður að þvi. Húsnæðis-
málið leystist furöu fljótt, hús-
vörður var ráðinn og hafði hann
eftirlit meö innréttingum. Kenn-
ara tókst að útvega á einni viku,
en ekki var þaö fyrirhafnarlaust
og varð að seilast eftir sumum
inni aðra skóla. Þannig tókst aö fá
þann stofn, þann kjarna, i kenn-
araliðið, sem ennþá starfar við
menntaskdlann. Það má með
sanni segja, að góðir kennarar
eru burðarstoðimar I starfi hvers
skóla.
Nemendurnir létu heldur ekki
lengi á sér standa. Obbinn af
þeim, sem sótt höfðu um skólavist
annars staðar, kom með umsókn-
ir sinar eða sendi þær til skólans I
júllmánuði — og var þaö vissu-
lega mesta gleöiefnið. Tveir ár-
gangar hófu nám i skólanum, þvi
að menntadeild hafði verið starf-
rækt I Vighólaskóla veturinn
1972—73. Óþarft er að rekja þetta
nánar. Skólinri komst á legg og
var settur viö hátiðlega athöfn að
viðstöddu fjölmenni 22. septem-
ber 1973 I Félagsheimili Kópa-
vogs. 110 nemendur innrituðust i
skólann. Kennarar voru 11, þar af
6 fastráðnir.
Skólinn hefur nú starfað i' þrjú
ár. Hann er að vaxa úr grasi og
hefur ekki slitið barnsskónum.
Skólinn er i mótun. Ætlunin er að
byggja hann upp I áföngum,
þannig að hann verði I framtið-
inni menntaskóli með fjölbrauta-
sniði, sem veitt geti upprennandi
kynslóð i Kópavogi fjölbreytta
framhaldsmenntun á samstilltum
en mismunandi námsbrautum.
Nú geta nemendur skólans val-
ið um 4 kjörsvið, málasvið, nátt-
úrufræðisvið, eðlisfræöisvið og
Þessi þörf knýr nú dyra hjá
okkur og gerði nýlega vart við
sig, er Neytendasamtökin létu
kanna gerlainnihald i matvæl-
um, er seld voru i verzlunum i
Reykjavik. 1 ljós kom vftaverð
vankunnátta i meðferð matvæl-
anna, sérstaklega yfirþyrmandi
skortur á hreinlæti. I umræðum
þeim, er spunnust af þessari nið-
urstöðu, kom fram krafa um það
að setja á stofn námsbraut við
Háskóla Islands I matvælaverk-
fræði. Fyrir skömmu tók háskóla-
rektor undir þessa kröfu og sagði,
að gera þyrfti háskólanámið hag-
nýtara og tengja það nánar at-
vinnuvegunum.
Um þessa sömu kröfu, þetta
sama nytsemissjónarmið, hefur
að undanförnu staðið mikill styr i
frönskum háskólum, þar sem ætl-
un stjórnvalda er að miða há-
skdlanám meiren áður við þarfir
atvinnuveganna. Franskir
stúdentar segja, að með fýrirhug-
uðum breytingum sé háskóla-
námið selt auðhringum á vald og
þrengt sé mjög að humanistisk-
um fræðum. Þeir hafa mótmælt
Viðstaddir fyrstu stúdentabrautskráningu Menntaskóians i Kópavogi voru núverandi og fyrrverandi
menntamálaráðherrar, Vilhjálmur Hjáimarsson og Magnús Torfi ólafsson.