Tíminn - 15.09.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 15. september 1976.
I.
Orðið framleiðni mun hafa
verið myndaö á þessari öld og
nú hefur það náð aö festast I
islenzku máli. Framleiðni
merkir getu til að framleiöa, af-
kastgetu framleiðslutækis eða
stofnunar. Aukinni framleiðni I
atvinnurekstri á aö fylgja
vaxandi framleiðsla vegna auk-
innar tækni, betri vélbúnaður en
áður, en með óbreyttu vinnuafli
eöa jafnvel færri starfsmönnum
en fyrr. Framleiðni hefur áhrif
á þróun atvinnuveganna og ör
þróun þeirra og aukin fjöl-
breytni atvinnulifs er forsenda
fyrir hagvexti I þjóðarbúinu. I
þjóöfélaginu þarf stöðugt aö
veröa hagvöxtur, ef þróun at-
vinnullfs samsvarar fólks-
fjölgun I landinu og almenn vel-
megun á að haldast I horfi eða
aukast.
1 opinberum umræðum og
blaðaskrifum er þó stundum
haldiö fram, að framleiðni sé
lítil i landbúnaöi, að bændur
hjakki i sama fari og að
landbúnaðurinn sé dragbltur á
hagvöxtinn. Er þá sjávarút-
vegurinn oftast tekinn til
samanburðar.
Aðalatvinnuvegir þjóðarinnar
eru allir mikilvægir og nauðsyn-
Jegir. Allur metingur milli
þeirra er mjög að ófyrirsynju og
fráleitt I umræðum aö stilla
þeim einum gagnvart öðrum
sem andstæöum. Vegna þrá-
látra ásakana á landbúnaðinn
veröur þó hér að þessu máli
vikið, einkum stöðu land-
búnaöarins að þessu leyti.
II.
Arið 1930 voru Ibúar landsins
108 þúsund. Arið 1975 var Ibúa-
talan 219 þúsund. A 45 ára tima-
bili hefur tala landsmanna rúm-
lega tvöfaldazt.
Talið er, aö árið 1910 hafi 47%
af heildarmannafla þjóðarinnar
stundað landbúnaö. Slöan hefur
sambærileg hlutfallstala sl og æ
lækkað, þannig aö talið er að
árið 1940 hafi um 32% af mann-
afla þjóðarinnar unnið land-
búnaðarstörf, árið 1950 um 24%,
árið 1960 um 16%. Og nú mun
talið, að þeir sem hafa land-
búnað að aöalatvinnu, séu ekki
yfir 10% af þjóðinni. Þetta
sýnir, að hópur neytenda bú-
vara hefur stækkað til mikilla
muna, þar sem bændum hefur
Páll Þorsteinsson:
FRAMLEIÐNI
ekki fjölgað að undanförnu og
sveitaheimilin eru nú yfirleitt
fámennari en þau voru fyrrum.
Þegar verðlagsgrundvöllur
landbúnaðarafuröa er gerður
af saxmannanefnd ár hvert, þá
er lagt til grundvallar visitölu-
bú, sem mun vera talið meðalbú
I landinu. Samanburöur á verð-
lagsgrundvelli sýnir breytingar
á áætluðu afuröamagni meðal-
bús. Hér skal tekið sýnishorn
hinna stórfelldu breytinga, sem
orðiö hafa á þessu á 25 ára tima-
bili:
Ar 1950
Mjólk 15360 1.
Nautakjöt 320 kg
Kindakjöt 1161 kg
Ar 1975
33000 1. Aukning 115%
526 kg Aukning 64%
2942 kg. Aukning 153%
Stóraukin framleiðni I
landbúnaði á þessu tfmabili
hefur öðru fremur stuðlað að
þvl, að þetta hefur getað gerzt
þrátt fyrir fólksfækkun I
sveitum. Bændur hafa eigi legið
á liði slnu. Af áhuga á starfinu
og með eigin framtaki hafa þeir
aflað hýrra og æ fullkomnari
véla og áhaida til jarðvinnslu og
bústarfa, annað hvort hver
einstaklingur fyrir sig eöa á
vegum búnaöarfélaga og
ræktunarsambanda.
III.
Framleiðni tekur til afkasta-
getu við að afla gæða lands og
sjávar eða breyta hráefnum I
fullunnar vörur. Þróun að þessu
leyti er nauðsynleg I atvinnu-
rekstri. Stundum fylgir það þó
auknum afköstum, að vöru-
vöndun verður minni en skyldi.
En þvi er að jafnaði lltill
gaumur gefinn, að auðið er að
auka afrakstur atvinnuveganna
á annan hátt en beinlínis með
auknum afköstum. Það gerist
þegar hráefni eru hagnýtt betur
en fyrr, þegar gæði náttúrunnar
eru aukin eins og gerist með
Páll Þorsteinsson
fiskirækt og þegar afuröir af
hverjum grip I bústofni bænda
aukast til mikilla muna. Þennan
þátt I eflingu atvinnurekstrar
má einnig kalla framleiðni.
Oft er til þess vitnað I um-
ræðum um atvinnumál, hvað
skuttogarar eru fullkomin fiski-
skip og fengsæl. Yfirleitt er
talið, að þar sé að finna hámark
framleiöni I atvinnurekstri hér
á landi. A hinn bóginn hefur
verið það heyrzt I umræðum um
atvinnumál, að framleiöni I
landbúnaði sé afar lltil og aö sá
atvinnuvegur sé dragbitur á
hagvöxt I þjóöarbúinu. Þeir sem
svo mæla, eru bersynilega
þannig settir, að þeir hafa
nokkuö þröngan sjóndeildar-
hring, þegar horfa skal til at-
vinnurekstrar. Hollt er þá sem
endranær að hafa I huga orö
hins vitra manns St. G. St.: En
ef þú er aðgætinn, á þó minna
beri, sérðu viðar vondan brest I
keri.
Fiskmatsmaður I
Vestmannaeyjum með langa
starfsreynslu athugaði ýmsa
þætti I sambandi við fiskafla,
þar á meðai tölu fiska I smálest
hverri á ýmsum gerðum fiski-
skipa. Hann hefur gert grein
fyrir niðurstöðunni á þessa leið:
„Ég var trúnaðarmaður
Fiskifélagsins I Vestmanna-
eyjum nærri tvo áratugi og tók
fyrir útvegsbændur vigtarsýnis-
horn af fiski til viðmiðunar á
þunga lifrar og hrogna.
Jafnhliða þvi skráði ég I dag-
bækur ýmislegt, sem mér
fannst athugavert við vigtar-
sýnishornin. Þar með tölu á
fiskinum, sem veiddur var I
mismunandi veiðarfæri og
vigtin miðuð við slægöan fisk
með haus. 1964 kom á miöin viö
Suðurland stærsti þorskfiskur,
sem ég man eftir og var sama I
hvaða veiðarfæri hann var
veiddur — stærð var hlutfalls-
lega sú mesta sem nokkru sinni
var á fiski við suðurstöndina
siðustu 50 ár. Nótafiskurinn var
stærstur, 70 fiskar I smálest
slægðir með haus eða að meöal-
tali jafnþungur dilk á haustdegi.
Netafiskur 140-150 stk. I smá-
lest. Færafiskur á þessum tlma
um 100 fiskar. Meðaltal á tlma-
bilinu.sem athuganir mlnar eru
byggðar á, mun vera I þorski
eftirfarandi:
a) Þorskur veiddur I net 190-
200 stk. I smálest.
b) Þorskur veiddur á llnu 300
stk. I smálest
c) Þorskur veiddur I nót (mis-
jafn) 70-320 stk. I smálest.
Eftir að ég kom til Reykja-
vlkur tók ég tvlvegis vigtartal af
togarafiski og var I fyrra skiptiö
560stk. I smálest, en I hið slðara
778stk.Ismálesthverri. Eins og
tölur þessar bera með sér, fer
dauðatala fiskanna eftir þvl,
hvaða veiðarfæri eru notuð viö
fiskveiðarnar.
Ef við áætlum að megi veiða
innan landhelgi Islands um
200.000 smálestir af þorski, fer
tala fiskanna sem deyja til þess
að fullnægja þessu aflamagni
eftir tegund veiðarfæra.
200.000 smál. I net með 200
fiska I smál. deyja um 40.000.000
stk.
200.000 smál. á llnu með 300
fiska I smál. deyja um 60.000.000
stk.
200.000 smál. i togvörpu með
600 fiska I smál. deyja um
120.000.000 stk.”
Þannig er niðurstaöan af
athugun fiskimatsmanns.
Gagnstætt þessu er þróun I
landbúnaði þannig, að yfirleitt
aukast afurðir af hverjum grip I
bústofni bænda vegna kynbóta
og bættrar hirðingar. A önd-
veröri þessari öld var ársnyt
kúa I naugriparæktarfélögum
að meðaltali um 2200 kg. Arið
1950 er ársnyt kúa aö meðaltali
um 3000 kg. A árinu 1975 voru
skráöar I skýrslur naugripa-
ræktarfélaga alls 21746 kýr. Þá
varð ársnyt þessara kúa aö
meöaltali á landinu allt að 3600
kg. Þetta sýnir afurðaaukningu
frá 1950 eftir hvern grip að
meðaltali um 20%.
Af landbúnaðarskýrslum má
draga þá rökréttu ályktun, að
árið 1950 hafi lömb eftir 100 ær
veriö fæst um 80 að meöaltali I
hreppi, en flest um 140 að
meðaltali I hreppi. Hin slðari ár
hefur verið algengt meðal
bænda að 5-80% ánna séu tví-
lembdar. Samt,hefur fallþungi
dilka að hausti yfirleitt veriö
meiri upp á slðkastið en hann
var fyrir aldarfjóröungi.
Búfjárrækt, sem ber þennan
árangur, stuðlar að aukinni
framleiðni, þ.e. vaxandi fram-
leiðslu með óbreyttu vinnuafli.
IV.
Ræktunarstefna hefur verið
áhrifarlk I Islenzkum land-
búnaði um alllangt skeið. Hey-
fengur er nú allur af ræktuðu,
véltæku landi. Beit á ræktað
land hefur aukizt stórlega. Með
búfjárrækt hefur tekizt að auka
til mikilla muna afurðir af
hverri skepnu jafnframt því að
búfé hefur fjölgað. Síaukin af-
kastageta er ekki trygging fyrir
blómlegu atvinnullfi, ef um
langvarandi rányrkju er aö
ræöa og auðlindir ganga til
þurrðar. Ræktunarstefnu
verður að fylgja I fleiri atvinnu-
greinum en landbúnaði, svo sem
með mikilli stækkun friðunar-
svæða á fiskimiðum, með full-
vinnslu sjávarafla innanlands
og með góðri hagnýtingu hvers
konar hráefna til iðnaðar.
Stefnubreyting I þessa átt er
nauðsynleg og aðkallandi I
Islenzku atvinnullfi. Þá skyldi
það ekki gleymast heldur viður-
kennt og þakkað, að bændur
hafa verið brautryðjendur á
sviði ræktunar.
Kristján B. Þórarinsson:
Um fátt hefur mönnum verið
tiðræddara siðustu misseri en
dómsmál. Þar hefur komið
fram hver spekingurinn af öðr-
um, allir hafa haft það sam-
merkt að vita hver öörum betur
hvernig þau mál eiga að vera,
og hverju sé þar mest um aö
kenna. Jafnan hafa menn bent á
að islenska dómskerfið sé I
slikum ólestri, að ekki veröi
lengur við unað og krefjast þess,
aö dómsmálaráðherra ólafi Jó*
hannessyni veröi vikið frá störf-
um tafarlaust, en þá muni allt
lagast og verða gott aftur.
Mikil er nú fáviska manna og
auðtrúnaður, þegar þeir láta
blekkjast af slíkri frétta-
mennsku, en henni hefur veriö
haldið fram af pólitlskum
matreiðslumönnum Ihalds og
krata I þeirri fávlsu von, að með
þvi takist þeim að gera litið úr
persónu ölafs Jóhannessonar,
en þeir gerðu sér ekki grein fyr-
ir þvl, þeir góöu menn, að þar
höfðu þeir veöjað á rangan hest.
Ef menn vildu gefa sér góöan
tlma og lita til baka svona 17 ár
aftur I tímann, þá geta þeir full-
vissað sig um, aö Ólafur Jó-
hannesson hefur ekki veriö
dómsmálaráðherra nema fimm
ar af þeim slöustu 17, fyrir þann
tlma lutu dómsmál stjórn sjálf-
Dómsmálin í
brennidepli
stæöismanna, en ekki Fram-
sóknarflokksins.
Menn geta llka leitt hugann að
þvl, hverjir hafa farið með yfir-
stjórn löggæslumála i Reykja-
vlk siðustu 30-40 árin, ég held að
við komumst að þeirri niður-
stööu, að þar hefur verið um
sama flokk aö ræða, það er aö
segja Sjálfstæðisflokkinn. I
sextán ár voru alþýðuflokks-
menn I rlkisstjórn. Allan þann
tima sáu þeir ekki ástæðu til að
breyta til I dómsmálum, þrátt
fyrir, aö Framsóknarflokkurinn
flytti hverja tillöguna af annarri
I þá átt, og var ólafur Jóhannes-
son einna harðastur I að vilja
breyta dómsmálum til nútlma-
legra horfs, en hann mun ekki

Kristján B. Þórarinsson.
hafa fengið veröugar undirtekt-
ir. Ef farið hefði verið að hans
óskum I upphafi, byggi rann-
sóknarlögreglan nú við betri að-
stæður til starfa og aðbúnaður
löggæslumanna væri allur
annar.
Strax og Ólafur Jóhannesson
varð dómsmálaráöherra gekk
hann i að reyna að færa dóms-
málin til nútlmalegri hátta, en
eins og allir skynsamir menn
vita, þá er fátt Ihaldssamara og
seinvirkara I stjórnsýslukerfi
okkar en dómsmálin. Þaö er
vegna lltils hreyfanleika
staðnaös ihaldsflokks og áhang-
enda hans, sem starfaö hafa að
þeim málum I kerfinu, jafnt á
alþingi sem annars staðar.
Nú hefur verið fenginn til
landsins einn færasti sérfræð-
ingur Þjóðverja I sakamálum,
islenskum löggæslumönnum til
aðstoðar á lausn einhvers um-
svifamesta glæpamáls sem upp
hefur komið hér á landi, að talið
er. En er þetta eina stóra saka-
málið, sem hefur komið upp á
íslandi? Nei, ég held ekki. Þau
kunna sjálfsagt að vera fleiri,
sem óupplýst eru, og er þvl lög-
reglumönnum okkar mikill
fengur af að fá leiðsögn bestu
manna, sem völ er á, og um leið
byggja upp betra og full-
komnara rannsóknarkerfi en
við eigum að venjast, þvl ljóst,
er, að á komandi tlmum veröa
sakamál mun erfiðari viðfangs
en veriö hefur.
Fjöregg hverrar frjálsrar
þjóðar er traust og velmótað
dómskerfi, sem þarf að vera I
sifelldri endurnýjun. Islend-
ingar hafa frá ómunatlð verið
stolt þjóð, sem ekki ber vanda-
mál sin á torg, heldur hefur
tekið þau fyrir af skynsemi og
leyst þau á lýðræðislegan hátt,
en ekki látið gróusögur leiða sig
I ógöngur.
Viö skulum heldur snúa
bökum saman og hvetja alla
góöa menn til góöra verka og
standa þannig vörö um Islenskt
þjóðfélag.
Bókmenntasaga komin út
Bókaútgáfan Iðunn hefur sent
frá sér bókina tslenzkar bók-
menntir til 1550 — saga þeirra I á-
gripi i samantekt Baldurs Jóns-
sonar, Indriða Gislasonar og
Ingólfs Pálmasonar. tbókinni eru
sögö stutt deili á helztu bók-
menntagreinum tlmabilsins. Er
þá tekið mið af þvl, að nemendur
leiti sjálfir til fyllri rita.
Vfða hefur verið leitað efnis-
fanga I rit þetta. Er vitnað til
slikra heimilda þar sem viö á.
Helztu bakhjarlar samantektar
mannanna eru prófessorarnir
Sigurður Nordal, Einar Ólafur
Sveinsson og Jón Helgason, Ind-
riði Gislason hefur séö um sam-
ræminguefnis, rööun og uppsetn-
ingu. Hann hefur og að öllu leyti
búið handritið undir prentun.
Bókin skiptist i eftirfarandi
meginkafla: I. Kveðskaparöld —
Eddukvæöi — Dróttkvæði. II.
Sagnritunaröld — Timabil hinna
fróöu manna — Sagnabókmenntir
— Heilagramannasögur — Kon-
ungasögur — Biskupasögur — Is-
lendingasögur — Veraldlegar
samtimasögur — Fornaldarsögur
— Riddarasögur — Annálar III.
Miðöld —Helgikvæði —Dansar —
Rimur — Heimsádeila —
Skáld-Sveinn.
Bókin er einkum ætluð fyrir
menntaskóla og aðra framhalds-
skóla, jafnframt þvi sem hún er
aðgengileg öllum almenningi.