Tíminn - 16.01.1977, Qupperneq 16

181 isöítíii -'dl Tugcfeuniiu'í
Sí
16
pmniW
Sunnudagur 16. janúar 1977
Guömundur Danlelsson:
SKRAFAÐ VIÐ SKEMMTI-
LEGT FÓLK.
224 bls. Setberg 1976.
Samræðulist er ævaforn
iþrótt, semhefur veriö stunduð i
ýmsum myndum frá alda öðli.
Hún hefur mikið verið notuð
sem útlistunaraðferð, —
kennsla — en einnig hafa ófáir
iðkað hana sem iþrótt og
skemmtan.
Liklega eru blaðaviötöl, eins
og þau gerast á vorum dögum,
yngsta form samræöulistar á
prenti (ef við eigum að leyfa
okkur að taTa um list i þvi sam-
bandi), og jafnframt sú grein
hennar, sem einna minnstrar
virðingar nýtur, einkum vegna
þess hversu mikil framleiðslan
er. Hitt er þó jafnvist, að viðtöl,
sem birtast i blöðum og Umarit-
um, geta veriö bókmenntir, og
þurfa alls ekki að standa ann-
arri ritmennsku að baki — ef vel
er á haldiö. En þau eru miklu
meira vandaverk en flestir
hyggja. Maöurinn, sem skrifar
viðtalið, þarf aö ná oröfæri, og
umfram allt hugblæ, viðmæl-
anda sins, en hann má ekki láta
viömælandann taka svo af sér
ráðin, að hans eigin still glatist.
Þá yrðu viötölin óskapnaður,
með jafnmörgum stilafbrigðum
og mennirnir, sem talaö er við,
eru margir. Oftast er þetta
ákaflega vandþrædd leið, og
miklu meiri vandi en að skrifa
blaðagrein frá eigin brjósti, þar
sem rithöfundurinn getur
óhindrað notað sinn eigin frá-
sagnarhátt og það oröfæri, sem
honum sjálfum er tamast.
Þvi eru þessar hugleiðingar á
blað settar, að á boröinu fyrir
framan mig liggur bók með
viðtölum sem Guömundur
Daníelsson rithöfundur hefur
skrifað. Guðmundur hefur verið
ritstjóri blaösins Suöurland, og
þeir sem lesa það blað aö stað-
aldri, vita að hann hefur oft
skrifað góö viötöl. Þar með er
ekki sagt, að viötölin I þessari
bók hafi komiö i Suðurlandi.
Þess er hvergi getið, hvorteða
hvarviðtölin hafi birzt áöur, (og
er það reyndar galli á bókinni).
En hvort sem um er að ræöa
frumgerö eða endurbirtingu
viðtalanna, sem Guðmundur
Danielsson sendir nú frá sér i
bók, þá er ekki hins að dyljast,
að þau bera óþarflega mikinn
keim af fljótunninni blaða-
' mennsku. A bls. 221 kemur orðiö
drengur, með greini, fyrir
þrisvar sinnum I fjórum linum.
Ábls. 119 segir svo: ,,.þá er
ruðst á útidyrnar og hún hrein-
rétt, sem Guðmundur Daniels-
son segir svo vel I formála bók-
ar sinnar: „Sum okkar standa
enn með grænum farfa, önnur
eru nú þegar visin og þurr, f allin
af grein sinni og horfin I svörð-
inn við rætur Yggdrasils.”
Bráðum verður ekki hægt að ná
tali af neinni konu sem hefur
gert leöurskó, og ekki karl-
bókmenntir
Vandamól
samræðunnar
lega brotin upp”. Eru það nú
ekki fullmikil kvenréttindi að
kalla útidyr „hún”? Eða er
hrá enska farin aö þjá hinn
góðkunna rithöfund? Á
bls. 119 er talað um ,,Jón
Pálsson frá tungu I Reyöar-
firöi”, og jafnframt er
þess getið, að nefndur Jón hafi
verið að nema dýralæknisfræði i
Kaupmannahöfn árið 1917. Hér
geturekki verið um neinn annan
Jón dýralækni að ræða, en Jón
Pálsson frá Tungu I Fáskrúðs-
firði,— og er að sönnu drjiigur
spölur þaðan til Reyðarfjarðar.
Að vlsu byggði Jón dýralæknir
sér hús á Reyðarfirði og kallaði
Tungu, en hins vegar veit ég
ekki betur en hann hafi jafnan
kennt sig við Tungu I Fáskrúðs-
firði, eins og þeir ættmenn fleiri.
Það sem hér hefur verið sagt,
bók Guðmundar Danielssonar
til hnjóðs er einkum bundið við
hiö ytra. Þvl ber ekki að neita,
að texti hennar er víða dálltiö
groddalegur. Um hitt þarf
enginn að efast, að bókin flytur
okkur gagnlegt lesefni. Við
verðum að kappkosta að skila
sögunni til komandi kynslóða
eins réttri og sannri og okkur er
unnt. Eitt bezta ráðið til þess er
aö tala við fólk, sem kann frá
mörgu að segja. Við eigum aö
skrá eins mikið af frásögnum og
við komumst yfir. Því að þaö er
manni, sem hefur skorið torf,
svo tvö dæmi séu nefnd: — og
„lifandi frásagnir”, frásagnir,
skráðar eftir lifandi fólki eru
allt aðrar og betri heimildir en
þurrir annálar, misjafnlega ná-
kvæmir.
Sem dæmi um fróðleg viðtöl I
þessari bók má nefna samtal
höfundarins við móður sina og
tengdaföður sinn, og enn fremur
þegar rætt er við Harald
Heklujarl og Ragnar I Smára.
Mjög fróðlegt er það sem
Haraldur Runólfsson, bóndi I
Hólum á Rangárvöllum hefur
að segja um afleiðingar Heklu-
gossins 1947, þegar bráðdrep-
andi eiturloft, þyngra I sér en
venjulegt andrúmsloft, settist I
lægðir, myndaöi þar „tjarnir”,
ef logn var, og steindrap hverja
skepnu, sem var svo óheppin að
reika niður I dældimar, þar sem
eiturloftiö var.
Og vel mættu sagnfræðingar
vorir, og jafnvel bókmennta-
fræðingar lika, hugleiöa það
sem stendur á bls. 50 I þessari
bók. Þar eru færð rök aö þvi, að
markverö tlðindi, „jafnvel orð-
rétt samtöl”, hafi geymzt og
skilaö sérfrá manni til manns (I
móðurætt Guömundar Daniels-
sonar) „I um það bil230ár.” Að
vlsu er þar um að ræöa mæðgur,
sem ná óvenjuháum aldri, hver
fram af annarri, en öngvu aö
Guðmundur Danielsson.
siður er hér um ærið athyglis-
verðan hlut að ræða. Slikur
aldur er siður en svo neitt eins-
dæmi i islenzkum ættum, og
fyrst svo er, geta þeir sem
rituðu fornsögur okkar, hafa
haft við miklu meiri munnlegar
heimildir að styðjast, en oft
hefur verið talið.
Viðtalið við Ragnar i Smára
er fjölbreyttog kemur viða við,
eins og vænta má. — Þau ung-
menni, sem nú á dögum vaða
strlða strauma peningaflóös og
gjafa um hver jól, hefðu gott af
að lesa frásögn Ragnars af þvi,
þegar faðir hans fékk þá strák-
ana til þess aö hætta viö
þrettándabrennu, en skipta
kestinum á milli eldiviðarlitilla
fjölskyldna. Þaö er falleg saga,
sem verðskuldar að geymast.
En Ragnar i Smára á fleiri
erindi við lesendur sina og
Guðmundar en að rekja fyrir
þeim hugljúfar bernskuminn-
ingar. Að sjálfsögðu ber list
mikið á góma, þegar talaö er við
þennan mikla vin listanna, og
athugasemdir Ragnars um
stöðumæla, umferðaröngþveiti,
réttlætismusteri og taugakerfi
mannkindarinnar eru allrar
athygli verðar, ekki sizt fyrir
okkur, sem erum þrúguð af alls
konar vandamálum svokallaðr-
ar þéttbýlismenningar, raun-
verulegum og imynduðum.
í upphafi þessa gréinarkoms
var vikið aö nokkrum vanda-
málum viðtalsformsins, meðal
annars þvi að láta manneskj-
una, sem rætt er við, koma sem
allra skýrast fram. Nú geta
gamlir kunningjar þess fólks,
sem Guðmundur Danielsson
skrafar við i hinni nýju bók
sinni, farið að igrunda hvernig
þetta hefur tekizt, en þar sem sá
er hér pikkar á ritvél hefur ekki
skipt orðum við þessa einstakl-
inga, að Ragnari i Smára einum
undanskildum, verður öllum
bollaleggingum um slikt sleppt
hér.
— VS
OKKAR
LANDSFRÆGA
ÚTSALA HFFST
mánudaginn 17. janúar.
Herraföt
Terelynebuxur
Kuldajakkar
Dömu- og herrapeysur
Herraskyrtur
Blússur
Gallabuxur
Bolir
Denimkjólar
Kápur o.fl. o.fl.
ÓTRÚLEGA LÁGT YERÐ.
laugavegi 37
12861
laugavegi 89 hafnarstr. 17
13008 13303
íslenzk húsgögn
vekja athygli á
sýningu erlendis
Islenzk húsgögn á sýningu i
Kaupmannahöfn vöktu mikla
athygli og náðust nokkur við-
skiptasambönd, sem lofa góðu,
segir i frétt frá útflutningssam-
tökum húsgagnaframleiðenda.
Sýnd var ný lina i skrifstofu-
húsgögnum, skrifborð, fundar-
borð, vélritunarborð, skjala-
skápar og skúffur, hjólavagnar
og tilheyrandi stólar við hin
ýmsu borð. Skrifstofuhúsgögn
þessi, nefnd „TABELLA”, eru
framleidd af Gamla Kompani-
inu h.f. og teiknuð af Pétri B.
Lútherssyni. Ennfremur voru
sýndir leðurstólar og borð frá
Kristjáni Siggeirssyni h.f., eftir
Gunnar H. Guðmundsson.
Viðurinn i „TABELLA” er
mjög ljóst beyki, rauðar skiíffu-
höldurog stilliskór á borðfótum,
ásamt rauðu Gefjunaráklæöi á
stólum. Abyrgir aðilar létu svo
um mælt, að hér væri á ferðinni
eitthvað nýtt, með skandi-
navisku yfirbragði enalþjóðlegt
þó, og mörgum kom á óvart
hversu mikið húsgagnaiðnaðin-
um á Islandi hefur fleygt fram,
segir i fréttinni.