Tíminn - 26.05.1977, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 26. mai 1977.
TILFINNING EN EKKI
STJÓRNMÁLASTEFNA
Fyrir skömmu var prófessor
Bruno Kress hér á landi f stuttri
heimsókn. Bruno Kress dvaldizt
hér viö nám og störf frá 1932 til
1940 er Bretar tóku hann hönd-
um og fluttu hann f fangabáftir i
Englandi. Hann var iátinn laus i
fangaskiptum og liföi upplausn
siöustu daga strfösins f Þýzka-
landi, en þaöan haföi hann fariö
áöur en Hitler komst til valda.
Eftir striöiö varö Bruno Kress
kennari og siöar prófessor f nor-
rænu í Greifswald I Austur
Þýzkalandi, en sérgrein hans er
Islenzka og Islenzkar bókmennt-
ir. Bruno Kress komst á eftir-
laun 1972, en siöan hefur hann
helgaösig þýöingum úr Islenzku
I vaxandi mæli auk þess sem
hann kennir Islenzku viö háskól-
ann i Greifswald.
— Ég hef komiö hingaö aftur
nokkrum sinnum á sföari árum,
sagöi prófessor Bruno Kress. Aö
þessu sinni sendi Aufbau forlag-
iö I Austur Þýzkalandi mig
hingaö f tilefni nýafstaöins 75
ára afmælis Halldórs Kiljans
Laxness, en þaö hefur gefiö út
bækur hans á þýzku i þýöingu
minni, og hefur komiö út ný bók
eftirhann á vegum þess aö jafn-
aöi annaö hvert ár aö undan-
förnu. Nú sföast á þessu ári var
Gerpla gefin út. Erindi mitt var
aö færa Laxness hamingjuóskir
og þessa nýjustu útgáfu, auk
eldri útgáfna forlagsins á öörum
bókum eftir hann. Aö sjálfsögöu
skröfuöum viö einnig um frek-
ari þýöingaráform.
— Hvaöa bók Laxness kemur
næst út I þinni þýöingu?
— Guösgjafarþula er til I
handriti. Þá hef ég áhuga á aö
þýöa Innansveitarkróníku. En
kafli úr henni hefur raunar
komiö út á þýzku í St. Galen I
Sviss i þýöingu Jóns Laxdals
Halldórssonar. Einnig væri
gaman aö þýöa endurminn-
ingarnar, Itúninu heima og Ung-
ur ég var, en Halldór Laxness
hefur raunar sagzt ekki hafa
skrifaö þær handa útlendingum.
En ekki er vist aö þar meö hafi
hann aftekiö aö þær yröu þýdd-
ar á erlend mál.
Lika væri gaman aö taka
saman greinar hans um bók-
menntafræðileg efni.
Raunar er margt til sem
mætti þýöa úr islenzku fyrir
austur-þýzka lesendur bæöi eft-
ir Laxness og aöra höfunda. En
mér finnst aö þetta ætti ekki aö
vera einstefnuakstur. Hér fást
engar bækur eftir austur-þýzka
höfunda. Þaö væri t.d. tilvaliö
aö einhver þýddi Sjöunda kross-
,, Samlíðunin með Astu
Sóllilju á jörðinni”
inn eftir Onnu Seghers á Is-
lenzku. Sú bók fjallar um lifiö I
fangabúöum nazista og flótta
manns þaöan og er afar spenn-
andi. Anna Seghers er góöur
höfundur. Hún flýöi Þýzkaland á
striösárunum. Nú er hún há-
öldruð og býr f Austur-Þýzka-
landi. Hún skrifar enn bækur og
er I Listaakademlunni.
Eins mætti vekja athygli á þvl
aö bóksalar hér á landi viröast
eingöngu skipta viö Vest-
ur-Þýzkaland, en þar hafa bæk-
ur eftir Halldór Laxness varla
komiö út um mörg undanfarin
ár. Hér koma margir erlendir
feröamenn á sumrin, sem vilja
vita eitthvaö um landiö og bæk-
ur íslenzkra höfunda á erlend-
um málum eru vel þegnar hjá
þeim.
— Hver var fyrsta bókin, sem
þú þýddir eftir Laxness?
— Það var Sjálfstætt fólk, sem
kom út 1963. Síöar hef ég einnig
þýtt Paradlsarheimt og Kristni-
hald undir Jökli og nú slöast
Gerplu og Guösgjafarþulu.
Oft hefur þetta veriö mikiö
starf, t.d. þurfti ég aö leita lengi
aö fróöleik um Mormóna þegar
ég varaö þýöa Paradisarheimt.
Og ég dáöist aö því hvernig
Halldóri tókst aö sýna fram á
mannúöina I mormónatrúnni.
Mikiö var af upikomulausum
konum á dögum landnemanna I
vestri, og þaö var þvi af mannúö
en ekki siöleysi aö karlmenn
tóku aö sér margar konur.
— Þú hefur þýtt eftir aöra
höfunda fslenzka?
— Já, 1963 kom út hjá Auf-
bau-forlaginu smásagnasafn
eftir 26 íslenzka höfunda, sem
ég tók saman ásamt Kristni
Andréssyni, en þaö var gefiö út
á ný áriö 1968. Einnig hef ég gert
úrval úr sögum Halldórs
Stefánssonar, sem nefnist viö
strendur Islands, sem kom út
hjá Volk und Welt.
— Ég var um árabil 1957-1963
forstjóri fyrir norrænudeild há-
skólans I Greifswald og þá fór
mjög mikill tlmi í skipulagningu
auk annarra starfa. Eftir aö ég
losnaði viö þetta gafst meiri
tlmi til aö sinna öörum hugöar-
efnum.
— Fleiri ritverk liggja eftir
veldur því að ég
met Laxness mest
íslenzkra höfunda
Prófessor Brunó Kress
(Tímamynd Róbert)
— segir Bruno Kress fyrrum
prófessor í norrænu
í Greifswald, Austur-
Þýzkalandi, en hann er
mikilvirkur þýðandi
íslenzkra bókmennta
þig scm koma islenzkunni viö?
— Já, ég hef skrifaö Islenzka
málfræði, eöa öllu heldur Is-
lenzka hljóö- og beygingafræöi,
og er hún m .a. notuö viö kennslu
I Japan og Suöur Afrlku. Þykir
mörgum hún bezt sllkra
kennslubóka í Islenzku fyrir út-
lendinga, en þó er hún ekki
gallalaus, enda skrifaði
prófessor Hreinn Benediktsson
átta blaösföna gagnrýni um
hana. Betur sjá augu en auga og
gott er aö fá leiöbeiningar um
þaö sem aflaga fer.
— Austur-Þjóöverjar hafa
áhuga á Islandi, og held ég oft
fyrirlestra um Island og sýni
skuggamyndir fyrir bændur og
verkamenn I smáþorpum viö
Eystrasalt.
— Hvaö veldur aö þú kýst
fremur aö þýöa bækur Laxness
á þittmóöurmál en annarra höf-
unda islenzkra?
— Þetta var lúmsk spurning.
Þaö er þessi mannúölega
samúö hans meö smælingjun-
um. Þvf eins og hann segir I
Sjálfstæðu fólki:
,,ÞvI skilningurinn á um-
komuleysi sálarinnar, á barátt-
unnimilli hinna tveggja skauta,
þaö er ekki uppspretta hins
æösta söngs. Samllöunin er upp-
spretta hins æðsta söngs. Sam-
llöunin meö Astu Sóllilju á jörö-
inni.”
Þessi sami tónn er einmitt I
einni af slöustu bókum hans
Guösgjafarþulu, þegar hann
lýsir stúlkunni, sem er veik I
gömlu húsi á Suöurnesjum og
hugsar um Charles Lindberg og
þennan Italska leikara. Og þaö
er undiralda í hugsunarhætti út-
geröarmannsins, Islandsbersa,
sem viröist vera ruddi en hefur
þó réttan tón I minningunni um
þessa stúlku, Bergrúnu
Hjálmarsson heitir hún vfst f
sögunni. Lesandi fær meöaumk-
un meö svona lasinni stúlku og
manni sem hugsar alls ekki um
fjölskyldu sina.
Þetta er átakanleg bók þeim
sem geta lesið milli lfnanna.
Þá er lýsingin á sr. Jóni
Prfmus ekki sfzt eftirminnileg.
Hann vildi frekar hjálpa körlun-
um aö geta stundaö sjóinn, en
standa og tala yfir einhverjum
hræöum I kirkjunni.
Um sllktfólk, sem bjargar sér
viö erfiðar kringumstæöur,
skrifar Halldór Laxness. Og
mér sýnist þaö vera til enn f dag
á lslandi. Og Laxness hefur enn
sem fyrr þetta upphaflega hug-
arfar sitt — og þaö er tilfinning
en ekki stjórnmálastefna. — SJ
Ráðskonustarf
óskast fyrir konu úr
sveit með 3 börn.
Hefur bílpróf, vön vél-
um.
Upplýsingar i síma
(91) 3-36-96.
Ráðskona
óskast á sveitaheimili
á Suðurlandi.
Upplýsingar í síma
(91) 4-48-92 Kópavogi
kl. 20-22 næstu kvöld.
Sjukrahotel Rauða kroasins
aru á Akurayri
og i Raykjavík.
RAUOIKROSSÍSLANOS
Fátækt fólk
og Mánasigö
í bókmenntasamkeppni
Norðurlandaráðs
Tryggvi Emilsson
SJ-ReykjavfkBækurnar Fátækt
fólk eftir Tryggva Emilsson og
Mánasigö Thors Vilhjálmssonar
veröa lagöar fram af hálfu ís-
lendinga I samkeppni um bók-
menntaverðlaun Noröurlanda-
ráös á þessu ári.
Hjörtur Pálsson dagskrár-
stjóri og Njöröur P. Njarövík
lektor sitja I dómnefnd keppn-
innar fyrir Island og völdu þeir
bækurnar. Aö sögn Njaröar
komu allmargar bækur til
greina en þessar uröu endan-
lega fyrir valinu.
Mánasigö Thors Vilhjálms-
sonar er skáldsaga en Fátækt
fólk endurminningar. Er nú I
fyrsta sinn lagt fram annars
konar bókmenntaverk en skáld-
verk af Islands hálfu til þessar-
ar samkeppni. Aöur hafa veriö
sendar til keppni Noröurlanda-
ráös skáldsögur, ljóöabækur og
a.m.k. einu sinni leikrit.
Sænsk kona Inge Knutsson
þýöir bók Thors Vilhjálmssonar
og er ákveöiö aö hún komi út á
sænsku hjá Cavefors bókafor-
laginu. Preben Neulen-
gracht-Sörensen I Arósum þýöir
bók Tryggva Emilssonar á
dönsku.