Tíminn - 26.05.1977, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 26. mai 1977.
Þorvaldur Þorvaldsson:
Ræktun
lands
og lýðs
Um fátt er meira rætt I okkar
þjóöfélagi en skólamálin. Ber
þarmargttil,miklar breytingar
eru á döfinni, og þjóöfélagiö ver
ómældum fjármunum 1 þessa
starfsemi', enda þótt menn deili
um arðsemina.
Grunnskólalögin voru lengi á
dagskrá, en meö samþykkt
þeirra og gildistöku hlaut aö
burfa aö endurskoöa öll lög um
framhaldsskóla, þannig að þeir
tækju eðlilega viö af grunn-
skólanum.
Fyrir fáum dögum var lagt
fyrir alþingismenn og þjóöina
alla frumvarp til laga um fram-
haldsskóla. Má segja, að meö
frumvarpi þessu sé farið inn á
nýjar brautir i mörgum grein-
um. baö sem nýtt er i frum-
varpinu, miðaö við þaö ástand
sem rikir, er einkum tvennt.
1) Reyna á aö sameina sem
flestar námsbrautir 1 einni
skólastofnun, þannig aö sér-
skólarnir leggist niður meö
tímanum.
2) Ollu námi, verklegu og bók-
legu, er gert jafnhátt undir
höföi, kostnaðarlega.
Sjálfsagt tekur það mörg ár
aökoma öllum þeim nýjungum,
sem þessi lög boöa, i fram-
kvæmd, en þá er spurningin:
Veröa menn þá ánægöir? Veröa
allir menn nokkurn tima ánægð-
ir meö skóla, sem hnepptir eru 1
viðjar og falla inn 1 kerfi?
Sagan sýnir okkur, að oft hafa
þeir skólar á aö skipa áhuga-
sömustu nemendunum, að ekki
sé minnst á áhugasömustu
kennurunum, sem eru utan viö
lög og kerfi, og geta fariö sinar
eigin brautir. Sá eldmóður, sem
fylgir sliku starfi að feta sig
eftir nýjum braiitum og reyna
eitthvað nýtt, skilur alltaf eftir
sig einhver spor.
Lýðskólarnir á Norðurlöndum
hafa reynzt furöu lifseigir, og
þeirra er jafnan getið af göml-
um nemendum meö þakklæti og
hlýju. Þaö sem jafnan er taliö
þeim helzt til gildis er frelsiö.
Þar er enginn þvingaöur til
neins, enginn kennari bundinn
af námsskrá, enginn nemandi
þrúgaöur af námsskyldu eöa þvi
að þurfa aö skila tilskyldum
árangri til að öölast einhver
réttindi. Nemendur leita ekki
þangaö vegna réttinda, þeir
sækjast eftir frjálsu námi og fé-
lagsskap.
Lýðskólahreyfingin hefur
aldrei náð aö festa rætur hér á
landi. Héraösskólarnir áttu aö
feta i spor þeirra og geröu þaö
nokkuð i fyrstu en svo uröu þeir
gagnfræðaskólar og ánetjuöust
námsskrám landsprófanna og
þá var frelsiö glataö að miklu
leyti. Undanfarin ár hefur veriö
farið inn á nýjar brautir 1
sumum héraösskólunum hvaö
varðar námsfyrirkomulag og
kennslutilhögun. Má þar nefna
að vissar námsgreinar hafa
veriö teknar 1 önnum á hluta úr
vetri og öörum ýtt til hliöar á
meðan o.s.frv. Allt sllkt er
góðra gjalda vert, ekki slzt ef
slíkar breytingar falla nemend-
um vel i geð og örva þá til auk-
inna starfa.
Nú standa héraösskólarnir á
erfiöum timamótum. Mörg
sveitarfélög, sem fram aö þessu
hafa ekki getaö veitt börnum
slnum unglingsmenntun heima
Ihéraði, keppast nú viö aö bæta
aöstöðuna heima, svo aö
unglingarnir geti dvalizt þar
sem lengst. Er nú svo komiö, aö
sumir héraösskólanna sjá fram
á minnkandi aösókn meö hver ju
ári. Er þaö þeim mun sárara
sem undanfarin ár hefur stórum
fjárhæöum veriö variö til þess
aö bæta aöstööu nemenda og
kennara á þessum stööum, svo
að öfundsvert hefði þótt á
frumbýlingsárum þeirra.
Um framtið héraösskólanna
er nú rætt og menn spyrja eðli-
lega margra spurninga, sem
erfitteraö svara. Eitt eru menn
þó sammála um, þaö er ekki
hægt aö leggja þá I eyöi, þar eö
við þurfum aö nýta þá aöstööu
sem þar býöst. Þvi kann aö
vakna sú spurning: Hvernig
væri nú aö söðla um og gera þá
aö lýöskólum eins og uppruna-
lega var ætlunin meö stofnun
þeirra?
Margir héraösskólanna
standa á jörðum, þar sem jarö-
hiti er nægur og landrými gott,
enda var i upphafi ætlunin, aö
búskapurinn á skólajöröunum
sæi nemendum fyrir mjólk.
Þarna eru þvi miklir möguleik-
ar, væru þeir nýttir sem skyldi.
Töfraorö skólamálanna i dag
er verknám. A þennan þátt
kennslu hefur aö visu áöur verið
minnzt, en minna oröiö úr fram-
kvæmdum, og fjárskorti um
kennt. Nú skal upp renna betri
tið i landi hér og hagur
verknámsins bættur svo að
þjóöin læri aö þjálfa hendur til
hagleiks ekki siður en huga til
andlegra afreka.
t framkomnu frumvarpi til
laga um framhaldsskóla, sem
nú er alþjóö kunnugt, er i grein-
argerö lýst ýtarlega náms-
sviðum og námsbrautum eins
og nefndin hugsar sér þær. Þar
er á bls. 37 lýst búfræðisviöi og
dæmum um námsbrautir innan
þess. Þar er garöyrkjubraut 1
eða 2 ára meö verklegri og bók-
legri kennslu, og þar er skrúö-
garöyrkjubraut 2 ára nám með
fræöingstitli á eftir og hugsan-
legu meistaranámi.
Sá þanki hefur leitað á mig aö
undanförnu hvort ekki væri
hugsanlegt, aö margir vildu
læra nokkur undirstöðuatriði
I garðrækt og skrúögaröarækt,
án þess aö hafa annað I huga en
ræktun á framtiöarlóö sinni eða
hugsanlegu sumarbústaðalandi.
Væri ekki hugsanlegt aö ungt
fólk, sem væri orðiö leitt á sam-
felldu námi innan ramma
kerfisins, vildi komast I frjálsan
lýðskóla iheimavist og náinn fé-
lagsskap jafnaldra, þar sem
helmingur námsins væri rækt-
unarstörf undir handleiöslu
kunnáttumanna.
Mig langar aö gera nánari
grein fyrir þvi, hvernig sllkur
skóli gæti hugsanlega veriö
skipulagöur I stórum dráttum.
1 fyrstu er þess aö geta að
slikur skóli mundi hafa allt
annan starfstima en aörir skól-
ar, þ.e. sumariö yröi aö nýta til
hins ýtrasta. Þetta gæti verið
eins árs skóli, sem hæfi starf sitt
upp úr miöjurn janúar. Þá gætu
nemendur snúiö sér aö bóklegu
námi aö stærstum hluta. Yröi
hluti þess almennt nám um
móöurmál, bókmenntir, al-
menna samfélagsfræöi, o.fl., en
hluti námsins yröi beinn
undirbúningur undir verkefni
sumarsins, ræktunina. Alls
konar handmennt og myndiö
gæti einnig oröiö góöur bragð-
bætir i náminu i þessum skóla.
Þegar vorið nálgaöist ykist
verklegi þátturinn eölilega, en
sá bóklegi minnkaöi aö sama
skapi. Gróöurhús og vermireitir
kalla nú á fólk til starfa. Rækt-
unarstörfunum mætti hugsa sér
að skipta I fjóra þætti:
a) vinna i gróöurhúsum.
b) matjurtaræktun úti, sem
gæfi arð og gæti hugsanlega
létt eitthvað undir i náms-
kostnaöi nemenda.
c) sameiginlegur skrúögaröur,
þar sem nemendur ynnu
undir stjórn kunnáttumanns.
d) skrúðgaröaræktun, þar sem
hver nemandi fengi litla
spildu lands og mætti hafa
þar frjálsar hendur og skipu-
leggja aö vild.
Sumarfri yrðu eölilega stutt i
þessum skóla. Kennarar og
nemendur yröu aö láta sér
nægja að skiptast á aö fara I
tvær vikur eöa svo, þvi aö rækt-
unarstörfin má ekki yfirgefa
lengi um hásumariö. Frekara
leyfi kennara yröi aö biöa vetr-
arins.
Þegar haustaði yrðu upp-
skerustörfin auðvitað mjög
timafrek, en einnig þyrfti aö
búa skrúögarðinn undir
veturinn, og þaö er ekki sama
hvernig þaö er gert.
Þegar nætur tekur aö lengja i
október og uppskeran er komin i
hús, mætti opna bækur aö nýju
og rif ja upp lærdóma og reynslu
sumarsins. Einnig mætti taka
plöntusafn sumarsins, flokka
þaö og greina og læra svolitið
nánar um einkenni hverrar
tegundar.
Nú væri einnig timi til að
taka til við bókmenntir á ný og
þjálfa nemendur i aö flytja laust
og bundiö mál úr ræðustól svo
aö áheyrilegt verði. 011 félags-
störf væru mjög æskileg i svona
skóla.
1 byrjun desember mundi
skólaári þessa skóla ljúka. Þar
yröu engin próf tekin, þvi aö
nemendurnir ætluöust ekki til
neinna sérstakra réttinda. Hins
vegar fengju nemendur aö sjálf-
sögöu vottfest skjal um þaö, að
þeir hefðu stundaö nám við
þennan skóla og mætti þá stutt-
orð umsögn fylgja um hegðun,
iöni, árangur o.s.frv.
Einhverjum kann nú að
finnast.aöhérséiskýjum vaðið
en eigi á fastri jörö gengiö. En
við skulum lita á staöreyndir. I
Skálholti er nú starfræktur
lýðskóli utan viö allt skólakerfiö
og prófafarganiö. Marga heyröi
ég um þaö tala fyrir nokkrum
árum, aö þangað fengjust engir
nemendur, en reynslan sýnir, aö
þar er aösókn.
Auðvitaö veltur á miklu i
hverjum skóla hvernig til tekst
með val á skólastjóra, kenn-
urum og öðru starfsliöi, en ég
hef þá trú, aö slikur skóli sem ég
hef hér á undan lýst, gæti orðið
vinsæll ef vel tækist til, og fýllt
upp iskarð, sem mér finnst vera
fyrir hendi.
„Ræktun lands og lýðs” var
eitt sinn kjörorö, sem hátt lét I
eyrum. Það gæti oröiö mottó
þessa skóla. Þar yrði ekki leit-
azt viö að gera menn aö sér-
fræðingum, heldur yröi leitazt
við aö gera þá aö góöum þjóðfé-
lagsþegnum og ræktunarmönn-
um.
Hvarættisvona skóliaö vera?
Eins og ég gat um I upphafi
bessa greinarstúfs, standa
margir héraðsskólar á jarð-
hitasvæðum og góðum jöröum.
Mér dettur þá fyrst i hug
Reykholtsskóli, svo má einnig
nefna Laugaskóla I Þingeyjar-
sýslu og fleiri.
Þaö má reikna meö, að brátt
reki aö þvi, aö nauðsynlegt
veröi að endurskoöa starfsemi
héraösskólanna. Ég vona, að
þeir ráöamenn menntamála,
sem þá endurskoöun fram-
kvæma, taki þessar hugmyndir
minar þá til athugunar. Kannski
gæti leynzt I þeim svolitil glóra
viö nánari könnun.
Akranesi 15. mai 1977
Þorvaldur Þorvaldsson
NOKKRAR HUGKEIÐINGAR UM
FRAMTÍÐ HÉRAÐSSKÓLANNA
Hún glæðir
grjót og tré
nýju lífi
Þóra á Lækjarbakka með nokkur verka sinna.
Þóra Sigurjónsdóttir, hús-
freyja að Lækjarbakka i Gaul-
verjabæjarhreppi, opnar lista-
verkasýningu i Félagsheimili
ölfusinga föstudaginn 27 .mai
og lýkur sýningunni þriöjudag-
inn 30. maí n.k..
Opiö veröur frá kl. 14 til 22
alla sýningardagana.
Þóra hefur áður tekið þátt i
nokkrum samsýningum, bæöi á
Selfossi og I Reykjavik. Sýning-
in i Hveragerði er fysta einka-
sýning hennar.
Á sýningunni verða 112 lista-
verk — öll til sölu. Þarna veröa
sýnd oliumálverk, veggplattar
málaöir á stein, myndskreyttir
steinar og viöarmyndir málaöar
á rekavið.
Þaö má segja að á þessari
fyrstu einkasýningu frú Þóru
kenni margra grasa, enda er
hún afkastamikil i sinni list-
sköpun. Fer sinar eigin leiöir og
leitar viöa að efnivið.
Þaö er ótrúlegt hvað hagar
hendur geta gætt kaldan stein
eða sandblástna rekaspýtu eft-
irminnilegu lifi, ef hugur og
hönd leggja saman. Þetta hefur
húsfreyjunni á Lækjarbakka
tekizt betur en flestum öörum.
Hún hefur ekki langt listfræöi-
nám að baki né rýmri tima til
tómstundastarfa en starfssyst-
ur hennar flestar. Neistinn til
listsköpunar var henni á unga
aldri i blóð borinn. Hún hefur
gefiö sér tima til aö þroska hann
á hinn fjölþættasta hátt. Þaö er
ástæða til að þakka Þóru Sigur-
jónsdóttur það framtak aö efna
til einkasýningar nú um hvita-
sunnuhátiöina og gefa fólki
þannig tækifæri til að kynnast
og kaupa listaverkin hennar.
Arsþing J. C.
á Laugarvatni
Junior Chamber á tslandi mun
halda ársþing sitt aö Laugarvatni
18.-20. júni, og er meöal mark-
miöa að tengja samtökin athafna-
lifinu meira en áöur. t þvi skyni
hefur tslenzkri iönkynningu verið
boðið rými á dagskrá.
A ársþinginu verður aö sjálf-
sögöu rætt um málefni samtak-
anna og þeim kosin stjórn. Meöal
annarra málefna, sem fjallað
verður um, eru byggöarlagsmál,
en aö þeim hefur veriö unniö i
ýmsum deildum samtakanna
Leiðrétting
I grein Hauks Haröarsonar,
bæjarstjóra á Húsavik, sem
birtist I Tlmanum á uppstigning-
ardag, er skýrt frá því, að boöizt
hafi á sfnum tlma fjárframlög til
þess aö gera langa flugbraut á
flugvellinum I Aðaldal, án kvaða
um útiend Itök.
Segir siöan: „Þetta boö var af-
þakkaö af enzkum stjórnvöld-
um”. Þarna hafa þrir stafir falliö
fram af einu oröinu, þvi aö standa
átti „Islenzkum”.