Fréttablaðið - 13.03.2006, Síða 18

13. mars 2006 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís
Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI: Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Lax í sweet chilli teriyaki
Lúða í smjörkryddi
Langa í franskri hvítlauks
Rauðspretta í chilli
ummm....
-Þú getur alltaf treyst á prinsinn-
Hlíðasmári 8 • S:554 7200 • www.hafid.is
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

„Mens sana in corpore sano“ sögðu
Rómverjar til forna og hefur verið
þýtt á íslensku sem „heilbrigð sál í
hraustum líkama“. Þetta er góð
áminning um jafnvægi sálar og
líkama og það hvernig okkur ber
að rækta hvort tveggja með gagn-
kvæmri hliðsjón. Einkum hljómar
þetta vel á latínu en íslenska þýð-
ingin geldur eins og svo oft dálítið
fyrir það að Íslendingar eru oft
meira með hugann við stuðlana en
sjálfa hugsunina. Lýsingarorðið
sanus hefur varðveist í enska orð-
inu sane sem þýðir ekki bara heil-
brigður heldur líka skynsamur,
eðlilegur – óbrjálaður.
Hvernig er heilbrigður og
óbrjálaður líkami? Hann er eðli
sínu samkvæmur. Hann er eins og
hann kemur af skepnunni, nátt-
úrulegur – hann er „í formi“ og
fær að starfa eins og honum var
ætlað af Móður náttúru, því að
okkur er eiginlegt að hreyfa okkur
hæfilega. Hann er óskemmdur af
of einhliða mat eða óhóflegu
áfengi, of einhliða hreyfingu eða
hreyfingarleysi – slíkt hirðuleysi
um líkamann bitnar á sálinni, sem
í orðræðu nútímans er aldrei
nefnd annað en „sálartetrið“ eins
og hún sé aumkunarverð... En heil-
brigður líkami er líka óbrjálaður
af of miklum íþróttum. Það getur
naumast verið nokkrum manni
hollt að vera til dæmis alltaf í þrí-
stökki, sem allir sjá hversu afkára-
leg aðferð er við að koma sér á
milli tveggja staða. Knattspyrna
er annað dæmi um sérlega óholla
hreyfingu fyrir venjulegt fólk og
sennilega stórhættulega, þessir
rykkir allir og skrykkir…
Ónei: hæfileg hreyfing, hæfi-
legt hóglífi, hæfilegt át og hæfileg
útivera og hæfileg drykkja – virð-
ing fyrir líkama og virðing fyrir
sál, (hætta að kalla hana tötur).
Ég veit náttúrlega ekkert um
þetta – frekar en fyrri daginn. Ég
tók bara allt í einu eftir því að til-
búnir karakterar eru yfir og allt
um kring eins og strangir
leikfimikennarar að leiða lýðinn.
Annar heitir Gilzenegger – hinn
heitir Íþróttaálfurinn. Maður á
náttúrlega ekki að dæma heila
stétt sem full er af vænum og
góðum manneskjum sem láta gott
af sér leiða en mér til vorkunnar
verður að virða að ég var ekki
heppinn með alla leikfimikennara
í mínu ungdæmi – þar til kom að
honum Hannesi í menntaskólan-
um sem var góðmenni og talsmað-
ur lífsgleðinnar. Hinir voru eins
og þeir kæmu frá Austur-Þýska-
landi. Og eitthvað í fari og fram-
göngu Íþróttaálfsins og Gilzen-
eggers minnir mann á þessa
ströngu menn og alla þeirra for-
sjárhyggju og niðurdrepandi sýn
á mennina. Drengurinn með þýska
nafnið hefur skrifað heila bók með
forskriftum um rétta hegðun,
rétta framgöngu og rétt útlit, og af
viðtölum að dæma eru þær for-
skriftir smásmugulegar og virð-
ast vitna um mikla stöðlunarþrá –
týpurnar eru þrjár eða fjórar og
maður á að vera ein af þeim.
Íþróttaálfinn hefur maður hins
vegar séð í sjónvarpinu og fengið
sent frá honum prógramm handa
börnunum sem virðist gera ráð
fyrir því að þeim sé í blóð borið að
úða í sig nammi yfir sjónvarpinu
eða tölvunni; og þurfi sérstakan
samning með umbunarkerfi með
hans forsjá og yfirumsjón til að fá
þau til að borða gulrót eða drekka
vatnsglas. Verði þeim á að þiggja
nammimola af frænku á virkum
degi bíður þeirra herfilegt straff,
enda vikið þar af hinum mjóa vegi
sem Íþróttaálfurinn er búinn að
ryðja fyrir fávísa foreldrana…
Í Latabæ fer allt í handaskolun-
um hjá börnunum þegar íþrótta-
álfsins nýtur ekki við. Þau eru allt-
af að klikka, alltaf að bregðast
honum. En hann tekur því alltaf
jafn vel – stundum virka þættirnir
á mann eins og draumsýn hins
austur-þýska leikfimikennara:
hver þáttur fjallar um barnahóp á
valdi hvatanna sem hann kemur
og temur.
Latibær byggir á fremur
myrkri sýn á mennina sem mætti
lýsa: ég á heima á Fíklandi. Börnin
í Latabæ eru í rauninni eins og
alkóhólistar í bullandi neyslu,
síhrynjandi í það og þegar Íþrótta-
álfurinn er að maula á gulrót í
geimskipinu sínu eru þau ofurseld
löstum sínum: Nenni níski suðandi
„minn-minn-minn“, Siggi sæti
japlandi nammi og Goggi mega
týndur í tölvuheimi. Einungis
Solla er í lagi, enda lífshlaup henn-
ar ein samfelld þolfimi: hin eru í
eðli sínu gallagripir.
Erum við ekki samsettari en
þetta? Skemmtilegri en þetta? Val-
kostirnir eru ekki bara tveir: að
vera annaðhvort snakkpakk eða
alltaf í þolfimi; annaðhvort virkur
eða óvirkur fíkill; annaðhvort
ofurseldur Glanna glæp eða fylgj-
andi hemúlskum lífsháttum
Íþróttaálfsins… Þetta er allt í
plati: við hér erum þrjúhundruð
þúsund týpur – og svo allir álfarn-
ir. Við lifum á dásamlegum tímum
og valkostirnir um það hvernig
við högum lífi okkar eru þúsund
triljón sinnum fleiri en tveir. ■
Allt-í-plati-bær
Í DAG
LEIKFIMI OG LÍFS-
HÆTTIR
GUÐMUNDUR
ANDRI THORSSON
...Börnin í Latabæ eru í raun-
inni eins og alkóhólistar í bull-
andi neyslu, síhrynjandi í það
og þegar Íþróttaálfurinn er að
maula á gulrót í geimskipinu
sínu eru þau ofurseld löstum
sínum…
Sláandi er að sjá að kynferðisbrotamálum sem koma inn á borð Stígamóta og eru kærð til lögreglu fer fækkandi. Á síðasta ári bárust 249 mál til samtakanna en aðeins þrettán,
eða 4,3 prósent, komust til opinberra aðila. Þetta hlutfall hefur
ekki verið lægra í sextán ára sögu Stígamóta.
Í ársskýrslu Stígamóta, sem kynnt var í liðinni viku, eru hugs-
anlegar ástæður þessa reifaðar. Fyrst er nefnd sú kunna stað-
reynd að oft eru mál fyrnd þegar fórnarlömb kynferðisofbeldis
leita til Stígamóta og því borin von að aðhafast nokkuð til að
koma lögum yfir brotamanninn.
Í núgildandi lögum er kveðið á um að kynferðisbrot gegn
börnum byrji að fyrnast þegar þolandinnn er orðinn fjórtán ára
og fyrnast þau á fimm, tíu eða fimmtán árum, eftir alvarleika
brota.
Í frumvarpi sem dómsmálaráðherra hefur kynnt í ríkisstjórn
er kveðið á um breytingar á þessum kafla laganna og lagt til að
fyrning hefjist þegar þolandinn er orðinn átján ára.
Í frumvarpi nokkurra þingmanna Samfylkingarinnar, með
Ágúst Ólaf Ágústsson varaformann í broddi fylkingar, er lagt til
að fyrningarfrestir í kynferðisbrotamálum gegn börnum verði
alfarið numdir úr lögum.
Að baki þeirri skoðun liggur sú röksemd helst að óviðunandi
sé að menn komist upp með að fremja kynferðisbrot gegn börn-
um bara af því að kæra var ekki lögð fram í tæka tíð. Orðrétt
segir í greinargerð frumvarpsins: „Aðstöðumunur geranda og
þolanda er eðli máls samkvæmt gríðarlegur. Brotaþoli er ekki í
aðstöðu til að skynja að um lögbrot sé að ræða né þekkir hann
leiðir til að losna undan oki gerandans. Þolandinn áttar sig ef til
vill ekki fyrr en mörgum árum síðar á að brotið hafi verið gegn
honum eða bælir minninguna um ofbeldið í langan tíma og telur
sig jafnvel sjálfan bera sök.“
Helstu rökin sem lögfræðin nefnir fyrir almennri fyrningu
afbrota eru þau að sönnun afbrots verður erfiðari eftir því sem
tíminn líður og einnig veitir fyrning refsivörslukerfinu aðhald.
Þá er nefnt að það dragi úr refsiþörf eftir því sem tíminn líður.
Mót þessum rökum kemur að morð fyrnast ekki og spyrja má
hvers vegna ofangreind sjónarmið eiga við um jafn alvarlega
glæpi og kynferðisbrot gegn börnum ef þau þykja ekki eiga við
um morð. Er sönnun kynferðisbrots erfiðari en sönnun morðs þó
langur tími sé liðinn frá glæpnum? Þarf refsivörslukerfið aðhald
í kynferðisbrotamálum gegn börnum en ekki í morðmálum?
Dregur úr refsiþörf barnaníðings en ekki morðingja?
Í áðurnefndri skýrslu Stígamóta eru fleiri ástæður en fyrning
brota raktar fyrir því að ekki eru fleiri mál kærð til lögreglu en
raun ber vitni. Algengt er að fólk treysti sér ekki í gegnum yfir-
heyrslur og hljóta lögmenn og lögregla að staldra við þá skýr-
ingu. Þá er algengt að fólk hafi ekki trú á að það nái fram rétti
sínum fyrir dómstólum. Dómarar hljóta að taka þá staðreynd til
sín.
Loks er nefnt að fólk sem beitt er kynferðislegu ofbeldi er svo
þjakað af skömm, sektarkennd og lélegri sjálfsmynd að það
treystir sér ekki til að kæra. Lífseig er sú skoðun að þolendur
beri ábyrgð á glæpnum. Þeirri bábilju þarf að útrýma.
Ljóst er að margt er hægt að gera til að auðvelda þolendum
kynferðisafbrota að leita með mál sín til lögreglu og hlýtur það
að vera eitt af forgangsverkefnum samfélagsins alls. ■
SJÓNARMIÐ
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
Skammarlega fá kynferðisafbrot koma til kasta
lögreglu og dómstóla.
Auðvelda á
þolendum að kæra
Krónuþol kapítalistanna
Kratar þessa lands minntust þess í gær
að níutíu ár voru þá liðin frá stofnun
Alþýðusambands Íslands og Alþýðu-
flokksins. Jón Baldvin Hannibalsson,
leiðtogi krata fyrir daga Samfylkingar,
hressti upp á minni manna í Silfri Egils
í gær. Hann rifjaði upp að sjálfstæðis-
menn hefðu í upphafi verið á móti
aðild að Evrópska efnahagssvæðinu,
sem í raun hefði fært þjóðinni sextíu
prósenta aðild að Evrópusambandinu.
Hann boðaði aðild landsins að ESB
- það gæti tekið tíma - og fullyrti
að það yrði gert með fulltingi
Sjálfstæðisflokksins. Hitt
varð ekki misskilið að hann
talaði fyrir því að skipta út
krónunni fyrir evru. „Hversu
lengi heldur þú að
íslenskir kapítalistar
þoli krónuna?“ spurði
hann Egil Helgason.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, formaður
Samfylkingarinnar, boðaði í viðtali við
Fréttablaðið í gær að helstu kosn-
ingamálin í alþingiskosningunum eftir
fimmtán mánuði yrðu vaxandi ójöfnuð-
ur og eignarhald á auðlindum. „Vaxandi
ójöfnuður er staðfestur og mælanlegur.“
Um auðlindirnar sagði Ingibjörg að
stjórnvöld væru að styrkja einkaeign-
arrétt yfir þeim. Sjálf vill hún hafa
auðlindirnar í þjóðareign en færa einka-
fyrirtækjum nýtingarrétt. Umræðan um
auðlindir og stóriðju á þingi í vetur
bendir til þess að kosningabar-
áttan geti orðið lífleg.
Óútfylltur ríkistékki
Einar Oddur Kristjánsson,
þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, gagn-
rýndi harðlega
við lok fjárlaga-
umræðunnar
á þingi fyrr í vetur svokallaða opna
heimild ríkisstjórnarinnar til þess að
leggja fé í nýja tónlistar- og ráðstefnu-
húsið í Reykjavík. Varla var blekið þorn-
að á nokkurra daga gömlum samningi
Reykjavíkurborgar, menntamálaráðherra
og Björgólfs Guðmunssonar fyrir hönd
Portusar, þegar Einar Oddur sté fram,
endurtók gagnrýni sína og lýsti ábyrgð á
hendur fjármálaráðherra. Tónlistarhús-
inu er ætlaður staður við austanverða
Reykjavíkurhöfn. Ef rétt er skilið þarf að
rífa Faxaskála og skemmur á fyrirhuguð-
um byggingarstað sem eitt sinn hýstu
hluta af starfsemi Hafskips hf. Gráglett-
in örlögin haga því svo að Björgólfur
slær þar striki yfir kafla úr fortíð sinni
með myndarlegri hætti en áður
hefur þekkst í Íslandssögunni,
en hann var sem kunnugt er
meðal sakborninga í Hafskips-
málinu.
johnnh@frettabladid.is