Tíminn - 07.08.1977, Qupperneq 27

Tíminn - 07.08.1977, Qupperneq 27
Sunnudagur 7. ágúst 1977 annréttindi •M—M—m—MM—MmMMM—MMM—mmmmMMmmmm—mMMmmmm—M^—mmmmmmmmmmMmmmmmM—M* ekki verið eintómur hugar- burður. En hvernig eigum við að fara að til að eignast samúð, þegar viö erum án hennar, — og elska þegar við gerum það ekki? Sagan segir, aö það verði ekki gert með kröftum og áreynslu. Þegar sjálfmorðinginn vaknar til viðurkenningar á sannleik- anum er það ekki afleiðing af tilraun til að skilja lifið meö skynseminni. Kærleikur er ekki niðurstaða ályktunar. Það er ekki hægt að elska eftir skipun. Það er hægt að vera kurteis og ving jarnlegur samkvæmt skipun. Samkvæmt skipun er lika hægt að þvinga sig til að hjálpa þeim, sem jafnvel er fyrirlitinn. En enginn getur elskað nema annað se ékki hægt. Manni er gefið að geta elskað. Dostojevskij heldur þvi fram að enginn eigi lifið i sjálfum sér, það sé veruleikinn i kringum manninn, sem veki hann til lifs- ins. Kærleikurinn er ekki náttúrulögmál eins og þyngdar- aflið og æxlunarhvötin. — Hann er ofar manninum sem mögu- leiki, en möguleiki, sem verður til þá fyrst er á hann er kallað frá þeim veruleika, sem er um- hverfi mannsins. Sjálfsmorð- ■ ingi sögunnar skynjar þetta eft- ir að mæta bágstöddu barni á götunni. Þá kemur gat á harð- neskju hans, og hann reynir að sá einn, sem gripinn er af sann- leikanum getur skynjað hann”. Með þessari löngu tilvitnun i bók Kunds Hansen vil ég benda á lifsskilning, sem er svo fjar- lægur yðar, sem hugsanlegt er. Þar með vil ég auðvitað ekki segja, að þér þekkið ekki samúðina. En þar sem þér litið á það sem æðsta frelsi mannsins að geta framið sjálfsmorð litur Dostojevskij alls ekki á það sem frelsi. Er sá frjáls, sem örvænt- ir? Er örvæntingin ekki fremur vald sem hertekur okkur og heldur föngnum? Ég hugsa um aðra persónu hjá Dostojevskij, „kjallar- manninn”. Það er maður, sem segja má að safni móðgunum. Dagurinn móðgar hann, menn- irnir á götunni móðga hann, lifið sjálfter honum móðgun.Honum fellur lfka vel að mæta ónotum á götunni: svona eru allir, rudda- legir, tillitslausir, viðskotaillir. Svo kemur að hann lokar sig al- gjörlega inni i þessum móðgun- um, þar er skjaldborg hans i lif- inu. Þegar vændiskona ein, sem hann hefur reynt að litillækka á allan hátt til að hefna sin á ein- hverjum, finnur til með honum og sýnir honum góðleik og kær- leika^hrynur heimur hans i rúst. Hann kunni að snúast við áreitni — en ekki góðvild. Og tilveran rúmar vel þann góðleik, sem getur yfirbugað hinn móðgaða. t bibliunni er þessi hugsun orðuð svo aðlffið sé skapað. Það þýðir að tilveran er ekki hugar- burður, sjónhverfing, eitthvað sem við sjálf finnum upp en ekkert raunverulegt. Grund- völlur tilverunnar er ekki háður minu mati. Dostojevskij var dæmdur til dauða svo sem kunnugt er, en sfðan náðaður, og sú reynsla að fá veruleikann gefinn aftur var svar hans við nihilismanum. Að fá lffið á nýj- an leik var eins og að snúa aftur til eilifðarinnar. Hverja minútu vildi hann gera heila öld. Ekkert augnablik skyldi verða til einsk- is. Honum var ljóst, að það var lýgi að lifið væri ekkert, en hann sjálfur væri allt. Ekkert jafnast á við að finna andblæ hins raunverulega lifs, skrifaði Hamsun eftir algjöra einangrun i mánuð. Það er glöggt að andstaða þess að þiggja lifið er að taka það. Þegar sagt er á dönsku, að einhver hafi tekið lif sitt, er eng- inn f vafa um, að það merkir, að hann hafi framið sjálfsmorð. Ef til vill bendir það til þess sem liggur i þeirri hugsun að lifið er skapað — fyrir mér liggur hið raunverulega frelsi i þvi. Það er ekki ég og minn geðþótti sem er grundvöllur tilverunnar. Hún er raunveruleiki i sjálfri sér, með góðleik sinn og neyð, með allt sem vekur gleði og kærleika og samúð með lifinu og þvi fólki sem mótar ævi okkar. Það hafa verið timabil, þegar sjálfsmorð hafa nánast verið faraldur. Svo var eftir að Goethe skrifaði Werther og þeg- ar óþekkta konan drekkti sér i Signu og andlátsmynd hennar var send um alla Evrópu. (Siðar sýndi sig, að myndin var fölsuð. Maðurinn sem gert hafði þessa sælu andlátsmynd fékk heimsókn rithöfundar, sem vildi vita, hvernig hann hefði fundið 27 stúlkuna i llkhúsinu. Meöan þeir töluðust við gekk hún ljóslifandi inn i stofuna. Það var dóttir þess er myndina gerði. Engu að siður hafði brosið sæla á andiáts- myndinni komið margri mæddri konu á unga aldri til að drekkja sér). Ég sé að nú lifum við tima- bil með vaxandi bölsýni, sjálfs- morð og nihilisma. Charlotte Strandgaard hefur i ljóðasafn- inu Gade Op Og Gade Ned rætt um öll þau meðul, sem við höf- um ráð á, ef við viljum flýja til hálfs eða að fullu: librium, stesolid, serepax, fenemal, mogadon, ketogan, petidin o.s.frv. Feldu þig maður segir ellefta boðorð lögmálsins gleði þin má ekki skina sorg þin má ekki sjást. Það getur verið erfitt, ef hvorki má sýna gleði né sorg, einungis kæruleysi. Allt, sem þér hafið skrifað er mótmæli gegn þvi að felast svo. Og þegar ég mæli gegn orðum yðar um þá hamingju að þurfa aldrei að sjá nokkurn mann er það af þvi, að ég trúi þvi að þessi grein yðar geti á bölsýnistlma haft mjög alvarlegar afleiðingar — en auðvitað fyrst og fremst af þvi að ég er ósammála grund- vallarviðhorfi yðar og þeirri lifsskoðun, sem ekki litur á sjálfsmorðið sem örvæntingar- úrræði, heldur hið æðsta frelsi. t nýju ljóðasafni eftir Benny Andersen, Personlige Papirer, má viða finna svipað viðhorf og þér túlkið. Þó virðist mér að hann sjái i gegnum þetta i einu helzta ljóðinu. Hann talar um draum sinn um heim þar sem manngildið er metið eftir hæfileikanum til að fá aðra til að finnast þeir stærri. I ljóðinu segir hann frá þvi, að hann drekkur sig fullan og er sjálfur orðinn guð, sem skapað hefur heiminn. En svo tekur hann sig á og segir: Vanskapað. Kannske var heimurinn vel skapaður — en okkur hefur tek- izt að spilla honum rækilega. Meðal annars með afstöðu okk- ar hvers til annars, að hin séu ekki okkar verð, að allt varð til vonbrigða — i stað þess að fá aðra til að finna sig stærri kom- um við þeim til að finnast að þeir séu litlir, þýðingarlausir og óþarfir. Þessu fylgir ábyrgð. Við höfum lært að gömlum siö að segja, að þar sem sé lif sé von, en það er ekki satt nú orðið. 011 höfum við séð fólk, sem ligg- ur i öndunartækjum og án allrar vonar en með einskonar lifi. Hins vegar gætum við sagt aö þar sem er von sé lif. Ég tel að þessi von sé grundvöllur lifs okkar. Ivan Malinovski hefur sagt: An vonarinnar gætum við dáið án sorgarinnar lifaö. Já, án vonarinnar gætum við dáið — en það er von. Það er góðvild og kærleikur tilverunn- ar sem er meiri en þolleysi okk- ar og uppgjöf. Og til er sú ham- ingja, sem er meiri og óendan- legri en sú að þurfa aldrei fram- ar að sjá nokkurn mann — og hversu gamaldags sem það kann að þykja er það þó sú ham- ingja að vera ekki einn i þessum heimi. Um það er skáldskapur yðar lika sem betur fer öflugur vitnisburður. Ég sé ekki ástæðu til að bæta miklu við þessa hugleiðingu danska prestsins. Auðvitað er það takmörkun á frelsi, að geta ekki valið hvað sem er, illt eða gott, allt hið neikvæða. Sé það æðsta frelsið að hafa aðstöðu til að kjósa dauðann er vitanlega frelsisskerðing að geta ekki kos- ið um bráðan dauða eða sein- virkan. En mun ekki gæfa okkar og gildi að einhverju leyti háð þvi hvernig við notum frelsið? Sé hið óskérta frelsi sjálfsögð mannréttindi mætti kannske hugleiða hvort ekki sé til eitt- hvað, sem kalla mætti sjálf- sagðan manndóm og bundið er við það að nota frelsi sitt og rétt i þjónustu lifsins og hamingj- unnar? H.Kr. RÍKISSPÍTALARNIR iausar stöður LANDSPÍTALINN FÉLAGSRÁÐGJAFI óskast til starfa við Hátúnsdeild spitalans frá 1. september n.k. Umsóknum, er greini aldur, menntun og fyrri störf, ber að senda Skrifstofu rikisspital- anna fyrir 20. ágúst n.k. Upplýsingar veitir yfirlæknir deildarinnar. H JÚKRUN ARDEILD ARST JÓ RI óskast til starfa á Lyflækningadeild spitalans (deild 3-A) frá 15. septem- ber n.k. HJÚKRUNARFRÆÐINGAR og SJÚKRALIÐAR óskast til afleys- inga og i fast starf nú þegar. Vinna hluta úr fullu starfi, svo og einstak- ar vaktir kemur til greina. upplýsingar veitir hjúkrunarfor- stjóri spitalans, simi 29000 Reykjavik 5 ágúst, 1977. SKItlFSTOFA RÍKISSPÍTALANNA p:iríksgötu 5, sími 29000 © Helgarsagan hún stikar yfir garðinn án þess að lita til hægri eða vinstri. — Lovisa! Skyndilega stendur hann frammi fyrir henni og leitar i andliti hennar að merki um að henni finnist það sama og honum, að hún sé lika leið. — Hvað vilt þú? segir hún. — Færðu þig, þú ert fyrir mér? — Ég er með dálftið handa þér, segir Jóhannesog sýnir henni það sem hann hefur geymt að baki sér. — Ég bjó það til sjálfur. Það er reglustika. Hann hefur unnið við hana alla vikuna og málað á hana blóm, ásamt nafn- inu hennar og dagsetningu. Slikar gjafir gefur maður stúlkum, sem ekki leika sér með brúður. Hvað hún á að gera með reglustiku sem leikkona, veit hann að visu ekki. Andartak standa þau og halda sitt i hvorn enda á langri reglustik- unni og það er rétt eins og hand- tak, þó þau snerti i rauninni ekki hvort annað. — Hún er falleg, segir Lovisa og nú heyrist ekkert af rödd Teklu frænku. Þetta er bara hræðsluleg rödd litillar stúlku. — Það gæti liklega staðið þitt nafn á henni lika. Hún hristi höfuðið. — Þú átt hana. — Þá mála ég sjálf þitt nafn á hana, hvislar hún. — Lovisa, Lovisa! Hvar ertu? Nú verðum við að fara. Andartak virðist sem hún ætli að faðma hann að sér. Hún lýtur fram og kyssirhann i flýti og áður en hann er búinn að átta sig, er hún horfin. — Veslings barnið! segir mamma og horfir á ef-tir bilnum aka burt. — Hvað ætli verði um hana? En Johanr.es stendur við gatið i limgerðinu og horfir á tómt, hvitt húsið. Pabbi er vanur að segja að drengir gráti ekki, en enginn sér, hvað hann gerir, þegar hann stinguröllu höfðinu inn i runnana. Einhvern tima. þegar Lovisa er orðin mikil og fræg leikkona, sem leggur heiminn að fótum sinum, tekur hún fram reglustikuna og hugsar um, hver Jóhannes hafi verið, en hún hafði sjálf málaö nafnið hans við hliðina á sinu. Og einhvern daginn kemur hún eins og Tekla van Amsberg, með hvitar hendur og handleggi með armböndum, með flauelsrödd og þá sitja þau á garðbekknum i sól- skininu og eru gift hvort ööru. En þangaö tilerekki um annaö að ræða en biða...... Bændur - Athugið Kýr til sölu. Upplýsingar á Króki i ölfusi. Simi um Hveragerði. Þessi úrvals Blaser H5 er til sölu Billinn er með öllu, krómfelgum o. fl. Ek- inn 77.000 km. Upplýsingar i sima 3-65-64 eftir kl. 19 á sunnudag.

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.