Tíminn - 16.08.1977, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 16. ágúst 1977
13
Hér á landi er nú staddur Ame-
ríkumaður að nafni John Long,
sem unnið hefur sér til frægöar að
hafa stofnaö Islendingaféiag i
borginni San Diego á Kyrrahafs-
ströndinni. Þetta framtak hans
hefur veriö mjög vel metið þar
vestur frá og verður Jolin Long
vafalaust minnzt i sögu Vestur-
tslendinga sem frumherja. En
hvers vegna i ósköpunum að
stofna tslendingafélag á þessum
gengin kusum við stjórn. Er ég
forseti félagsins, Lára Kristin
Golden, islenzk kona, sem giftist
Bandarikjamanni er varaforseti.
Lára Kristin fæddist reyndar i
Kanadá, en fór þriggja ára til Is-
lands og örlögin höguðu "þvi
siðan þannig til að hún flutti aftur
vestur. Hún hafði i m örg á r haldið
islenzkumkonum bridgekvöld, en
það er ekki fyrr en með tilkomu
Islendingafélagsins að saman
ÍMHMH
— Þið látið hugmyndaflugið
sem sagt fljúga?
— Já, og þetta er ekki allt,
Næst ætlum við öll á baðströnd
saman og ætlum að eyða þar
a.m.k. einum og hálfum sólar-
hring,. Fyrir utan venjulega fundi
höfum við svo komið saman hjá
ameriskum vini okkar, sem
aldrei hefur til Islands komið,
enda þótt hann hafi mikinn áhuga
á landi og þjóð, og þar ræðum við
Seinna var Tjarnarbió byggt.
Þegar ég neyddist til þess að fara
frá tslandi til þess að sámeinast
innrásarherjum i Normandi, var
ég alveg niðurbrotinn. En á
þessum tima máttu bandariskir
hermenn og islenzkar stúlkur
ekki ganga I hjónaband. Það var
ekki fyrr en árið 1944 aö slíkt var
leyft. Við reyndum fyrst að
skrifast á en gáfumst upp. Slikt
var alls ekki auðvelt i striðinu og
var sjávarsýnin og f jöllin skog
leysið og mannfæðin. Þá bjuggu
áðeins á Reykjavikursvæðinu 40
þúsund ibúar. Byggðin náði ekki
mikið vestar en aö Hringbraut, og
i Laugarnesi voru aðeins nokkur
hús. Sama er að segja um Sel-
tjarnarnes, Grimstaðaholtið og
Fossvoginn. En I bænum var
fjöldinn allur af simastaurum!
Nú sjást þeir ekki og er borgin
miklu bjartari fyrir bragöið.
„íslenzku kleinurnar seld-
ust upp á klukkustund”
stað? Við náðum tali af John
Long, þar sem hann dvaldi á
heimili Sævars Jóhannessonar
við Réttarholtsveginn og krufðum
málið til mergjar.
Ást á islenzku
þjóðinni
— Astæðurnar fyrir þvi að mér
datt i hug að stofna íslendingafé-
lag i San Diego eru fyrst og
fremst gömul ást mín á íslandi og
islenzku þjóðinni. Ég var einn af
fyrstu Bandarikjamönnunum,
sem komu hingað til lands þann 8.
desember 1941 eftir árásina á
Pearl Harbor, á Islandi dvaldi ég
i þrjú ár.
„Kampur” minn var á Skóla-
vörðuholtinu og eignaöist ég
marga góða islenzka vini. Ég
þekkti nokkra af frægustu Is-
lendingum þeirra tima, svo sem
Svein Björnsson forseta og Einar
Jónsson myndhöggvara. Einar
bjó á Eiriksgötunni og var ég iðu
lega i matarboðum hjá þeim
hjónum. Gunnar M. Magnúss rit-
höfundur var einnig meðal minna
kærkomnustu vina, en þvi miður
hef ég ekki hitt hann i fleiri tugi
ára. Sjálfsagt mundum við ekki
þekkja hvorn annan aftur og
endalausar simahringingar
minar til hans bera ekki árangur.
Hann hlýtur að vera mjög
upptekinn maður.
Kom i fyrra eftir
33 ára fjarveru
Það varekkifyrr en í fyrra.árið
1976, að ég steig aftur á tslands
grund eftir 33 ára fjarveru. Þá
dvaldi ég á heimili vinar mins
Sverris ólafssonar og konu hans
Hrannar Albertsdóttur. Þau ferð-
uðust meö mig vitt og breitt um
landið og ég get ekki lýst tilfinn-
ingum minum, þegar ég fékk
aftur aö sjá Gullfoss og Geysi,
Hvolsvöll, Seljalandsfoss og
sápuhverinn Grýtu við Hvera-
geröi aö ógleymdum Þingvöllum,
sem eiga hug minn allan, fyrir
utan marga aðra ógleymanlega
staði.
Þegar hér var komið samtalinu
varð'' blaðamanni ljóst, að Joyn
Long hefur gott vald á islenzkum
heitum og örnefnum og ruglast
aldrei jafnvel i hinum flóknustu
orðum. Hann skýtur einnig við og
við inn i islenzkum orðatiltækj-
um, sem hann man eftir og kann.
Þetta var mjög skemmtilegt og
óvænt.
26 á stofnfund
En hvenær var tslendingafé-
lagið formlega stofnað?
— Stofnun félagsins fór fram i
janúars.l. og voru félagsmenn 26
I upphafi. Við ætluðum okkur eki
að stofna félag nema viö fengjum
að minnsta kosti 25 á stofnfund og
rétt sluppum með þaö. Hugmynd
in að stofnun þessa félags fæddist
á Norðurlandahátiöinni, sem
haldin var i sambandi við 200 ára
afmæli Bandarikjanna I San
Diego og safnaöi ég þá nöfnum og
heimilisföngum manna I þeirri
von aö finna tslendinga þar á
meöal. Fimm stykki komu I leit-
irnar og tók ég niöur simanúmer
þeirra og sagði þeim frá fyrirætl-
an minni.
— Þegarstofnuninvarum garö
koma Islendingar af báðum kynj-
um og á öllum aldri. Gjaldkeri fé-
lagsins er frú Sesselja Rögn-
valdsdóttir frá Olafsfirði, en
hennar maður Ray Galespie var i
herþjónustu á Islandi i 6 ár eftir
strið. Ritari félagsins er siðan
Liseli Wetherson, en skýrnarnafn
hennar er Sigriður. Sigriður og
um Islenzkar bókmenntir sögu og
menningararfleifö ykkar yfir-
leitt. Á einum þessara funda kom
fram, að mjög fáir félagsmanna
vissu að þjóðariþrótt Islendinga
var glima. Það var aðeins vara-
forseti okkar Lára Kristin, sem
þekkti fyrirbærið, enda hefur hún
dvalið langdvölum á Islandi.
svo hafði ég ærinn starfa á hönd-
um á vigstöðvum.
„Hittum fyrstir Rússa
við Elbu”
Og John Long rifjar litillega
upp þann þátt siöari
heimstyrjaldarinnar, þegar
John Long
Timamynd Róbert.
segir Ameríkumaðurinn John Long, sem
stofnað hefur íslendingafélag í San Diego
systir hennar Brynhildur B.B.
Rogers eru dætur Ástu málara,
en nú er einmitt á markaðnum
bók um þá merku konu Astu mál-
ara.
Dýrlegur kökubasar i
Belborg-garðinum
— Fyrsta meginverkef ni
stjórnarinnar var að skipuleggja
skemmtikvöld i tilefni af fslenzku
þjóðhátiðinni. Ég vildi endilega
halda slikt kvöld á sjálfum 17.
júni og það tókst. Yfir 100 manns
komu á hátiðina. Yndisleg hljóm-
sveit sá um tónlistina og
maturinn var vel heppnaöur.
Húsnæði fengum við ókeypis.
— Auk skemmtikvöldsins efnd-
um viö einu sinni til kökubasars i
Belborg-garðinum og seldum
auðvitað Islenzka góðgætið upp á
einum klukkutima. Kleinurnar
voru vinsælastar og hefðum viö
getaö selt þær svo þúsundum
skipti. Ég vil ekki gleyma að geta
þess að á hverjum fundi okkar,
sem eru siðasta sunnudag hvers
mánaðar, i danska húsinu i Bel-
borg-garöinum, gæðum við okkur
á kleinum, vinartertum, vínar-
brauöum, jólakökum og pönnu-
kökum.
Bandariskir hermenn
og islenzkar stúlkur
máttu ekki eigast
John Long skaut þvi hér inn i,
að meðlimir 1 Islendingafélaginu
væru 72 talsins, 25 væru fæddir á
tslandi, aðrir 25 væru Vestur-Is-
lendingar og hinir væru Ame-
rikanar, sem á einhvern hátt
hefðu tengzt tslandi i gegnum
herþjónustu þar,. Þaö lá beinast
við að spyrja John Long næst út i
hemámsárin. Hvernig eru þau i
minningu hans?
— Strax viö fyrstu kynni varð
ég ástfanginn af íslandi....
Ég hélt að þú ætlaöir aö segja
islenzkri stúlku?
— Já, það er lika rétt, ég varð
ástfanginn af islenzkri stúlku, og
samveran með henni ermér mjög
minnisstæð. Hún bjó á Grims-
staðaholtinu og ég kynntist henni
I eina billiardklúbbi borgarinnar
á Laugaveginum. Hún var af-
greiðslumær þarog á þönum fyrir
viðskiptavini eftir bjór, limonaði
og ópal og fleiru góðu. Ég bauð
henni út (..... og hún hefur
auðvitað afþakkað boðið, skaut
blm. inn i). — Nei, hún tók þvi
undir eins. Og við fórum f bfó. Þá
var aöeins um tvö kvikmyndahús
að ræða, Nýja bió og Gamla bió.
Bandarikjamenn, Bretar og
Kanadamenn réöust inn i
Normandi. — Ég komst mjög
nærri Paris og náði að sjá Eiffel-
turninn úr fjarlægð, en síðan var
okkur skipað að sameinast
frönsku andspyrnuhreyfingunni
og góma þá Þjóðverja, sem lágu i
felum i nágrenni Parisar. Eftir
striðið fengum viö allir orðu frá
DeGaullefyrir framgönguokkar.
— Herdeild min var númer eitt
og bar hún nafn með rentu i ýmsu
tilliti. Við urðum fyrstir til þess
að komast aö Signufljóti. Fyrstir
sameinuöumst við Frökkum og
sáum Paris. Fyrstir réðumst við
til inngöngu i Belgiu, Holland,
Luxemburg og Þýzkaland.
Fyrstir fórum viö yfir Rin og
fyrstir hittum viö Rússa við Elbu
(og nú hlær John Long innilega).
En það voru ekki við sem fengum
auglýsinguna af þessu I blöðun-
um, heldur Pattern hershöfðingi.
Hann kunni á þetta allt saman.
Hoppuðu upp þaktröpp-
ur Þjóðleikhússins
— Hvernig kom Reykjavfk þér
fyrir sjónir á styrjaldarárunum?
— Þaö fyrsta, sem ég tók eftir
Þjóöleikhúsið var i byggingu á
þessum tima og bar hæst. Við fór-
um i reglulegar eftirlitsferðir upp
á þak þess, stikuðum fyrst tré-
stiga innanhúss, en hoppuðum
siðan upp þaktröppurnar.
— Flestar islenzku kvennanna
klæddust á islenzka vlsu, en þær
yngri tóku upp ameriska táninga-
tizku. Voru þær i stuttum pilsum
og hælháum skóm, dönsuðu mjög
vel „swing” og dáðu Benny Good-
mann. Hvar sem ég fór fékk ég
hinar beztu móttökur, en sumir
hermannanna voru ekki eins
heppnir.
Nærveru okkar var ósk-
að
— Hvaö finnst þér bandariski
herinn hafa fært Islandi?
— Mig langar fyrst til þess að
segja, að það var okkar hagur
þegar við komum að nærveru
okkar var óskaö. Þvi var ekki
þannig varið með Kanadamenn
ogBreta, sem hertóku landið. En
þegar við vorum að semja við
Svein Björnsson, um nauðsynleg-
ustu framkvæmdir, varð aö fara
með gát.
Þaö er erfitt að segja viö Is-
lendinga, að maður sé að gei;a
eitthvað fyrir þá. Þeir þykjast
ætíð færirum að gera allt sjálfir!
Framkvæmdir okkar kölluðum
við heldur ekki gjafir, enda þótt
þær væru varanlegar þær voru
aðeins nauðsynlegar hernum.
Hagur bænda vænkaðist við að
selja okkur búfjárafurðir og
mjólk og aðrar búfjárafuröir.
Þegar við þurftum á vegi að
halda byggðum við hann og
Keflavikurflugvöllur er einnig
okkar verk.
,,Þvi leigið þið ekki
landið?”
— En finnst þér ekki aö Banda-
rikjamenn heföu átt aö sigla sinn
sjó eftir striöiö?
— Ég ættief tilvill ekkiað segja
neitt. Ég vil hag beggja þjóðanna.
Ef til vill mætti herstöðin vera fá-
mennari, en hún á rétt á sér. Þvi
leigið þið ekki Bandarikjamönn-
um landið eins og önnur NATO-
lönd gera? Þá væri krónan ykkar
ekki á stöðugri niðurleið. Oll
striðsárin var gengi krónunnar
gagnvart dollaranum mjög
stöðugt. eöa 6 kr. og 50 aurar allt
striðiö. En nú gefa þúsundir is-
lenzkra króna ekkert i aðra hönd.
Við erum géstir, ekki valdhafar.
Oryggið i heiminum er ekki
meira en svo, að Nato-bandalagiö
er nauðsyn.
Lásu um félagið i Lög-
berg-Heimskringlu
Taliö barst aftur að Islendinga-
klúbbnum i San Diego og þeirri
starfsemi, sem þar fer fram.
— Fólk vilar ekki fyrir sér að
leggja á sig langar ferðir til þess
að njóta samvista við klúbb-
félaga, sagði John Long. Og ég
veit um ein Islenzk hjón, sem’ búa
I 80 milna fjarlægð frá San Diego.
Þau lásu um félagið i Lögberg-
Heimskringlu og konan var hreint
klökk, þegar hún kom til okkar i
fyrsta skipti. Þau hjónin höfðu
varla hitt tslendinga i tugi ára...