Tíminn - 14.09.1977, Page 5

Miövikudagur 14. september 1977.
5
Þjóðræknina
ber að efla
á víðavangi
Tengslin við
líf og land
1 forystugrein Alþýöublaös-
ins sl. sunnudag er gripiö á
efni^sem oft hefur veriö rætt i
Timanum. Þaöer ástæöa til aö
taka undir meö Alþýöublaöinu
þegar þaö segir:
„Það má meö sanni telja
þaö nokkra öfugþróun hvernig
nær helmingur landsmanna
hefur safnazt saman á litlu
landssvæöi f Reykjavik og ná-
grenni. Reykjavik er óeölilega
stór höfuðborg i 220 þúsund
manna landi. A margan hátt
hafa Reykvikingar liöiö fyrir
þessa þróun. Vmis stórborg-
areinkenni sem hrjá borgir i
nágrannalöndum og valda
stööugt meiri erfiöleikum,
hafa gert vart við sig i
Reykjavik. Mikill fjöldi Reyk-
víkinga hefur ekki lengur nein
fjöískyldu- eða frændsemis-
tengsl viö ibúa sveitanna.
Kynslóöir „innfæddra” Reyk-
vikinga eru i miklum meiri-
hluta og borgarbörnin standa
fyllilega undir þvi nafni. Þessi
þróun er i eðli sinu ekki
hættuleg á meöan ibúar
borgarinnar slitna ekki úr
sambandi viö landiö og um-
hverfið utan höfuðborgarinn-
ar. Sú einangrun sem oft fylgir
stórborgarlifinu hcfur hins
vegar reynzt mörgum þjóöum
hættuleg. Hinn merki forseti
Bandarikjanna Jefferson,
sagði eitt sinn aö sú þjóö sem
slitnaði úr tengslum við eigiö
land væri i hættu stödd. Þessi
staðreynd blasir nú víöa viö
meöal stórþjóöa þar sem heil-
ar kynslóöir borgarbúa hafa
ekki kynnzt öðru en Hfinu inn-
an borgarmarkanna og eru
jafnvcl einangraðir innan ein-
stakra borgarhverfa.”
Hér er að nokkru leyti um
að ræða óhjákvæmilega fylgi-
fiska iönþróunar og samfé-
iagsframvindu, en hins vegar
ber að hafa það i huga aö fátt
bendir til þess að borgarllf eöa
skerfur borgar til athafnalifs
verði betri eöa farsælli ef
borgin vex langt upp úr þvi
sem Reykjavik hefur nú þegar
náö. Sannleikurinn er sá aö
þau félagslegu vandamál sem
koma upp I borg, þótt ekki sé
ncin stórborg á heimsmæli-
kvaröa, eru bæöi mjög erfiö
úrlausnar og enn fremur mjög
kostnaöarsöm jafnvel þótt ekki
takist að nálgast neitt þaö sem
kalla mætti úrlausn. Meöal
þessara vandamála nægir aö
nefna umferðarvandamálin
og annað þaö sem af þeim
hlýzt, slys, mannskaða og
eignatjón. Meöal vandamála
sem láta dags daglega minna
yfir sér eru vaxandi stétta-
skipting og firring, en af henni
hljótast siöan önnur sár og
miklu verri, og fer þar mest
fyrir glæpunum smáum jafnt
sem stórum.
Inntak
byggða
stefnunnar
Þaö mælir þvi flest meö þvi,
þegar öllu er á botninn hvolft
aö stefnt sé aö dreifingu
byggöarinnar út frá miöstöö-
inni þegar er „miðstöðin”
sjálf hefur náö nokkrum styrk.
Viö þvi er ekkert að segja að
„hraöinn og fjöriö” i þjóölífinu
sé einna mest I henni, en siöan
stafi orkunni út frá henni um
allan þjóöarlíkamann ef svo
má segja. En þá verður jafn-
framt aö hafa i huga aö frum-
framleiösla, vinnsla náttúru-
auðlinda og framleiösla lifs-
nauðsynjanna margra hverra
verður eftir sem áður i hönd-
um þeirra sem búa fjær, og
nægir i þvi efni aö nefna
sjávarútveg og landbúnaö á
islandi. Og um það þarf ekki
að fara mörgum orðum aö
þeir sem þá undirstöðu leggja
til munu gera réttlátar og eöli-
legar kröfur um aö sitja viö
sama borö hvað varðar menn-
ingu, heilbrigöisgæzlu og önn-
ur mannréttindi sem hinir
sem I „miöstööinni” búa eöa I
næsta nágrenni hennar.
Þetta er inntak byggöa-
stefnunnar, og þetta sýnir
hvernig allt þjóöféiagiö er
samofið, ein órofa heild þar
sem hver þátturinn styður
annan og er forsenda annars.
Það er þvi fráleitt sem stund-
um er haldið fram að byggða-
stefnan sé andstæö höfuðborg-
inni, íbúum hennar eða ná-
grennisins.
Staöan nú er einfaldlega sú
að það þarf mikið fram að
leggja til að jafna aðstööu og
kjör ibúanna. Meðan svo er
getur vitanlega ekki hjá þvi
farið að framlögin verði eftir
atvikum mikil sem renna til
landsbyggðarinnar i einu eða
öðru formi.
Forystugrein Alþýðublaös-
ins heldur áfram á þessa lund:
„Blaöafulltrúi Búnaöarfé-
lags islands hefur stundum
bent á þaö i skrifum sinum aö
nauðsynlegt sé aö efla gagn-
kvæm samskipti og heimsókn-
ir borgarbúa og Ibúa dreifbýl-
isins. Þetta er hugmynd sem
ber aö fylgja eftir með öflugu
og vel skipulögöu starfi. Jafn-
framt þyrfti aö auka fræöslu i
skólum um lif og starf þessara
þjóöfélagshópa. Þá þarf ekki
siður að efla starf innlendra
feröaskrifstofa og hvetja ts-
lendinga til feröalaga um eigiö
land. Lif I stórborg getur boöiö
upp á mikla fjölbreytni. En
þaö getur einnig valdiö mikilli
einangrun, einkum þegár þess
er gætt að stórborgarbúinn
þarf fátt eöa ekkert aö sækja
út fyrir borgina nema áhugi
á landinu hvetji hann til far-
ar Þessvegna verður aö vekja
þennan áhuga meðal ungs
fólks og gera þvi kleift að ööl-
ast raunhæfan skilning á lifi
og starfi annarra þjóöfélags-
hópa og komast í snertingu viö
iandiö sjálft. Þjóöerni er
hverjum manni mikilvægt, en
þjóöernisvitund er auövelt aö
glata á malbikuöum götum.”
Þetta er hárrétt hjá Alþýðu-
blaðinu. Þvi er þó við aö bæta
aö tengsl viö lif og land og
náttúru er grundvallarþörf og
nauösyn hverjum heilbrigðum
manni og konu. Þetta mikil-
væga atriöi sjálfs mannlegs
lífs hefur gleymzt allt of lengi
hér á landi sem viöa erlendis.
Þcss vegna hefur borgarbúinn
i raun og veru alltaf eitthvaö
úrslitamikilvægt aö sækja út
fyrir þröngbýliö hann þarf aö
ná sambandi viö sínar eigin
rætur á jöröinni. Slitni hann úr
þessu sambandi tekur viö
hvers kyns firring og hrein-
asta ónáttúra eins og allt of vel
er þékkt úr mörgum stórborg-
um heimsins. Guöi sé lof fyrir
þaö hve byggðin á höfuö-
borgarsvæöinu hérlendis er
þrátt fyrir allt dreifð, þegár
boriö er saman við þröngina
sem víða er erlendis. Jafnvel
svo litiö atriöi, að þvi er virð-
ist, sem sæmilegur húsagarö-
ur verður stórkostleg hlunn-
indi þegar höfö eru I huga ó-
sköpin i blokkahverfunum
viða um lönd. Og ef til vill er-
um við þegar komnir of langt
út á hálan is i Breiðholtshverf-
unum I Reykjavík.
Loks verður ekki of sterkt að
þvi kveðið að þjóðernistilfinn-
ing er ekki munaður, heldur
samfélagslegt tengiafl sem
ver þjóðina fyrir óheftri ein-
staklingshyggju, neikvæöum
viöhorfum fólksins til samfé-
lagsins, og hún er um leið ó-
metanlegur hvati í menning-
ar- og athafnalifi. Þjóðrækn-
ina veröur að efla stórum frá
þvi sem orðið er á siðustu ára-
tugum. Þjóöernisstefna er
orðin of veik meðal lslend-
inga, og má sjá þess alltof
mörg dæmi.
— JS
Launasamanburður í grein
Árna Benediktssonar:
ísland —
Norðurlönd
1 grein Árna Benediktssonar,
„Hvers vegna eru laun lág á Is-
landi”,sem birtisti blaöinu i gær,
varö llnubrengl sem nauösynlegt
er aö lagfært sé. Efst i öörum
dálki greinar sinnar gerir Árni
samanburö á kauptöxtum hér-
lendis og á Noröurlöndunum. 1
þeim samanburöi hefur i prent-
uninni falliö brott ein lina sem
veldur þvi að hann verður litt
skiljanlegur og beinlinis rangur.
Efsta málsgrein i öörum dálki
greinar Arna Benediktssonar á
bls. 10 I gær á að hljóöa svo:
„Samanburöurinn er þessi:
Kauptaxtar á Islandi eru 45-60 á
móti 100 á Noröurlöndum. Greidd
vinnulaun á unnu klukkustund á-
samt sérkröfukostnaöi 60-100 á
móti 100 á Norðurlöndum. Launa-
kostnaður á framleidda einingu
er 90-130 á tslandi á móti 100 á
Norðurlöndum. Viö þetta má svo
bæta fjóröu staðreyndinni: Heild-
arlaun meö launakostnaði og yf-
irvinnu er 60-120 á Islandi á móti
100 á Norðurlöndunum.”
Lesendum skal sérstaklega
bent á þessa málsgrein þvi aö hún
felur i sér þungamiöju i rök-
semdafærslu Ama, um leiö og
blaðiö biöst velviröingar á mis-
tökunum sem oröiö hafa i prent-
uninni.
Styrkir til háskólanáms i Sviss.
Svissnesk stjórnvöld hafa tilkynnt aö þau bjóöi fram I
löndum sem aðild eiga að Evrópuráöinu fimm styrki til
háskólanáms i Sviss háskólaáriö 1978-79. Ekki er vitaö
fyrirfram hvort einhver þessara styrkja muni koma i hlut
islendinga.
Styrkir þessir eru eingöngu ætlaðir til framhaldsnáms við
háskóla og eru veittir til tiu mánaða námsdvalar. Styrk-
fjárhæöin er 950 svissneskir frankar á mánuði og auk þess
fá styrkþegar allt að 500 franka styrk til bókakaupa. —
Þarsem kennsla i svissneskum háskólum fer fram annaö-
hvort á frönsku eöa þýsku er nauösynlegt aö umsækjendur
hafi nægilega þekkingu á öðru hvoru þessara tungumála.
Þurfa þeir að vera undir þaö búnir aö á það verði reynt
með prófi. — Umsækjendur skulu eigi vera eldri en 35 ára
og skulu hafa lokiö háskólaprófi áöur en styrktimabil
hefst.
Umsóknir um styrki þessa skulu sendar menntamála-
ráðuneytinu, Hverfisgötu 6, Reykjavik fyrir 1. desember
n.k. á tilskildum eyðublöðum sem þar fást.
Menntamálara'öuneytiö
12. september 1977
BÆNDUR
HESTAMENN
Höfum fengið danska
grasköggla
Verð kr. 30/- pr. kg.
Vegna
ummæla
í útvarpi
1 þætti Páls Heiðars Jónssonar
sunnudaginn 11. sept. flutti ég
svokallaða frétt vikunnar og tók
þann kost aö lýsa heimsókn for-
sætisráöherra íslands og Sviþjóð-
ar aö Þrándarlundi i Hreppum I
fyrri viku.
Tilgangurinn var að gera grin
aö öllum þeim fyrirgangi sem
þessari heimsókn fylgdi, bæöi
fyrirmönnunum sjálfum, lögregl-
unni og ekki sizt okkur blaða-
mönnum og ljósmyndurum sem
fylgdu i kjölfarið til að ná sem
beztum myndum og fréttum. Mér
þykir hins vegar leitt ef ég hef
sært heimilisfólkið aö Þrándar-
lundi meö spjalli minu. Það var
alls ekki ætlun min og ef svo hefur
veriö biö ég afsökunar.
Vörugeymslu- og skrifstofuhúsnæði
við Geirsgötu til leigu,
Sex hœðir í Sambandspakkhúsinu við
Reykjavíkurhöfn eru til leigu. Samtals
er flatarmál hæðanna um 5000 fer-
metrar.
Húsið hefir verið notað til vörugeymslu
og fyrir söluskrifstofur.
Nánari upplýsingar gefur Jón Jónsson,
umsjónarmaður fasteigna Sambands-
ins - sími 28200 -108-.
$ SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA
Ílö[ lii '■1
1*1 iii
III Q tt
TT n ii
■ TT w
m
EE
Guöjón Friöriksson