Tíminn - 30.10.1977, Qupperneq 4

K%a:ITí»í'a’!
4
Ólafur H. Kristjánsson, skólastjóri:
i
Sunnudagur 30. október 1977
Framhalds skólar
i dreifbýli
Asibasta Alþingi var lagt fram
til kynningar frumvarp til laga
um framhaldsskóla og boöaB, aB
þaB yrBiafgreitt á þvi þingi, er nú
situr. Gefur þaO tilefni til nokk-
urra bugleiBinga út frá sjónarhóli
þeírra, sem i dreifbýli búa. Er þá
ekki úr vegi aB lfta til þess sem
var, þess sem er og hvaB fram
undan er, verBi frumvarpiB sam-
þykkt IsvipaBri gerB og þaB var
flutt
Efskyggnzterum þaB bil 100 ár
til baka i sögu skólamála hér á
landi vekur þaB athygli aO á
mestu harBindaárunum á siBari
hluta 19. aldar, þegar fólksflótt-
inn til Ameriku er í algleymingi,
er hver framhaldsskólinn af öBr-
um stofnaOur út um byggOir
landsins: MöBruvallaskólinn
1877, Kvennaskóli Húnvetninga
1879, ólafsdalsskólinn 1880,
Bændaskólinn á Hólum 1882, Bún-
a&arskólinn aO EiBum 1883,
Bændaskólinn á Hvanneyri 1889,
Heydalsárskólinn 1897, og var sá
sIBast taldi fyrsti heimavistar-
skólinn fyrir börn og unglinga,
sem reistur var á islandi. Bænda-
skólarnir voru aB sjálfsögOu sér-
skólar, tengdir öOrum höfuBat-
vinnuvegi þjóOarinnar er veittu
þó miklaalmenna menntun. Hinir
skólarnir fyrst og fremst al-
menna menntun og kvennaskól-
inn aB auki verkmenntun hús-
mæöra. Gu&mundur Hjaltason,
sá merki alþý&ufræfiari, berst á
sama tima fyrir stofnun lýOhá-
skóla aB fyrirmynd nágranna
vorra á NorBurlöndum. Draumur
hans verBur fyrst aB veruleika i
höndum Sigtryggs á NUpi, og Sig-
urOar Þórólfssonar á Hvitár-
bakka nokkru eftir aldamótin. Ég
nefni þetta til aö vekja athygli á,
aO á þeim erfiBleikatimum, sem
yfir þjóBina gengu fyrir og um
si&ustu aldamót, var stórvirki
gert I skólamálum landsins, af
mikilli fórnfýsi framkvæmt og af
frjálsu framtaki manna, er var
þaB ljóst aö menntun fólks til
munns og handa skipti máli, ef
þjó&inni átti aO auönast aO lifa i
landinu. Lög um fræ&slu barna
koma svo ekki fyrr en 1907 meö
skólaskyldu 10-14 ára.
Næst kemst svo verulegur
skriöur á framhaldsmenntun i
dreifbýlinu meö stofnun héraös-
skólanna á 3. og 4. áratugnum og
uröu þeir alls átta er féllu undir
héraösskólalögin frá 1929. Fyrir
dreifbýliö haföj stofnun héraös-
ólafur H. Kristjánsson
skólanna mjög mikla þýBingu og
má segja, aö þeir hafi valdiö
þáttaskilum i framhaldsmenntun
i dreifbýlinu. Meö stofnun þeirra
gafst unglingum I sveitum og
smáþorpum kostur á aö afla sér
nokkru meiri þekkingar, en
fékkst I barnaskólum, sem viöar i
sveitum voru farskólar, er störf-
uBu viB öröug skilyröi.
Þá risu og upp húsmæöraskólar
viös vegar um landiö svo og gagn-
fræöaskólar og visar aö iönskól-
um I kaupstööum út um land.
Næsta umtalsveröa réttarbótin
fyrir dreifbýliB er svo landsprófiö
1946. Þaö bætti mjög aöstööu ung-
linga af landsbyggöinni, einkum
er snerti menntaskólanám. En
þaö er alkunna, aö fram til þess
tima var hlutur þessa fólks mjög
fyrir borB borinn og unglingar,
t.d. úr Reykjavik, höföu þar ólikt
betri aöstööu, einkum þeir efna-
meiri.sem gátu keypt sér kennslu
fyrir inntökupróf i menntaskól-
ann. Þegar menntaskóli var
stofnaöur á Akureyri bætti hann
stórlega hlut landsbyggBarinnar.
Hlutur þeirra framhaldsskóla,
sem gátu haft landsprófsdeildir /
varö viö þaB nokkru meiri, þar
sem þaö próf veitti markverö
réttindi. Siöustu árin hlaut gagn-
fræöaprófiö svipaöan sess. AB
liönu siöasta skólaári falla þessi
próf niöur og grunnskólaprófiö
tekur viö.
MeB setningu grunnskólalag-
anna og framkvæmd þeirra
veröur mikil breyting á skóla-
málum landsins i heild og e.t.v.
mest i dreifbýlinu. Þrennt er þar,
sem einkum snertir framhalds-
skólana:
1. Skdlaskyldan lengd upp f 9 ár
(aö visu eftir tiltekinn aölögun-
artima).
2. Gagnfræöadeildir og gagn-
fræöapróf þar meB fellt niöur.
3. Grunnskólapróf veitir réttindi
til hvaöa náms sem er I fram-
haldsskóla.
Um lengingu skólaskyldunnar
munu vera deildar meiningar og
sjálfsagt geta báöir aBilar fært
nokkur rök fyrir skoöunum sinum
iþviefni. Ég held, aö þaö sé liöin
tiö, aö skyldan sé öryggi fyrir
unglingana gegn þvl að þeim
veröi af forsjármönnum þeirra
ella meinaö aö sækja skóla, ef þeir >
á annaö borö vilja þaö. En sliks
munu hafa veriö dæmiáöur. Hins
vegar veröur þess vart meðal
unglinga, aö þeir gera mikinn
greinarmun á, hvaö er skylda og
hvers þeir eiga kost að frjálsu
vali. Afstaöa þeirra til náms og
skóla mótast nókkuö af þvi. Hins
vegar veröur fræösluskylda aö
vera, svo aö allir sem vilja, geti
lokiö þessu 9 ára námi. Hygg ég
aö flestir mundu skila sér I þenn-
an siöasta bekk grunnskólans,
þótt þaö væri ekki skylda.
Niöurfelling gagnfræöadeild-
anna tel ég hafa verö örlagarikt
spor. I þær fóru einkum þeir, sem
ekki treystu sér i bóknámsdeild
(landspróf), eöa stefndu á verk-
< nám og i þriðja lagi voru ekki
búniraöátta sigá hvert þeir ættu l
aö stefna. Einmitt á þessu ári
hefur margur unglingurinn
þroskast og fundiö sjálfan sig og
sótt fram af dugnaöi til aukins
náms og þroska.
Ekki veröur annaö skiliö af
bréfum og reglugerðum, en allir
standist grunnskólapróf og eigi
opna leiö á hva&a sviö hins sam-
ræmda framhaldsskóla sem er.
Enginn fellur og allar leiöir opnar
meö þeim varnagla þó, aö heimilt
sé aö setja reglur um lágmarks-
kröfur I einstökum greinum og aö
ekki veröi slegið af kröfum I ein-
staka skóla. Hygg ég aö margur
nemandinn hafi i vor fariö villur
vegar i völundarhúsi grunnskóla-
prófsins. Kannske er þaö sök okk-
ar kennaranna aö hafa ekki visaö
þeim veginn nógu vel.
Þau áhrif sem grunnskólalög-
in hafa haft á framhaldsskólana
(á ég þar við héraösskólana og
Reykjaskóii I Hrútafirði
Laus staða
Lektorsstaða i tannvegsfræöi i tannlæknadeild Háskóla
islands er laus til umsóknar.
Staöan verður veitt til þriggja ára.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna rikisins.
Umsóknir ásamt itarlegum upplýsingum um námsferil og
störf skulu hafa borist menntamálaráöuneytinu, Hverfis-
götu 6, fyrir 10. nóvember nk.
Menntamálaráöuneytiö, 6. október 1977.
Stofnfundur samtaka
grásleppuhrogna-
framleiðenda
Eins og áður hefur verið tilkynnt verður
stofnfundur samtaka grásleppuhrogna-
framleiðenda haldinn laugardaginn 12.
nóvember nk. i Reykjavik. Hefst fundur-
inn kl. 14.00.
Fundarstaður auglýstur siðar.
Þess er vænst, að sem flestir framleiðend-
ur mæti.
Framkvæmdastjórn
Staða rafveitustjóra
Skagafjarðarveitu
með aðsetri á Sauðárkróki er laus til um-
sóknar.
Rafvirkja og framhaldsmenntun æskileg.
Umsóknir með upplýsingum um aldur,
menntun og fyrri störf sé skilað til Raf-
magnsveitna rikisins, Laugavegi 116,
Reykjavik fyrir 15-nóv. n.k. Á sama stað
eru veittar allar nánari upplýsingar um
starfið.
Rafmagnsveitur rikisins
Laugavegi 116 — Reykjavik.
Hitaveita Suðurnesja
óskar að ráða lagtækan mann, helzt vanan
pipulögnum eða vélvirkjun.
Umsóknir berist skrifstofu Hitaveitu
Suðurnesja, Vesturbraut 10 A, Keflavik,
fyrir 10. nóvember.
Ritstjórn, skrifstofa og afgreiðsla