Tíminn - 30.10.1977, Side 37

Sunnudagur 30. október 1977
líii'iiiœ'
37
Skráning og miðlun tæknilegra upplýsinga
á íslandi
eftir Dan Fink, forstjóra Bygningsteknisk
Studiearki i Kaupmannahöfn, sem var
gestur á ráðstefnu um upplýsingaþj ónustu
i Tækni og visindum, sem haldin var i sl.
viku i Norræna húsinu
Hinn 28. október var haldin
i Reykjavlk ráöstefna til
þess aö ræöa um upplýsingaþjón-
ustu á tslandi. NORDFORSK
(samstarfsráö Noröurlanda um
rannsóknir) sendi tvo danska
þátttakendur til ráöstefnunnar,
og er höfundur þessarar greinar
annar þeirra.
Viö lok ráöstefnunnar munu
þátttakendur gjarnan spyrja
sjálfa sig, hvort þeir hafi haft
erindi sem erfiöi á ráöstefnuna.
Þeir þátttakendur, sem jafnframt
vinna aö skipulagningu kynn-
ingarinnar á upplýsingaþjónustu,
oghafa tekiö aö sér framkvæmdir
Isambandi viöhana, munu einnig
geta spurt sig sjálfa þessarar
spurningar, eöa kannski öllu
heldur látiö spurninguna liggja i
loftinu á meöan á undirbúningn-
um stendur.
Fyrir þátttakendurna tvo, sem
koma frá Kaupmannahöfn er þaö
ófullnægjandi aö koma til
Reykjavikur til þess eins aö segja
frá þeim sviöum skráningar og
miölunar tæknilegra upplýsinga
sem þeir sjálfir állta mikilvæg-
ust, en vænta má aö aörir þátt-
takendurhafi litinn eöa takmark-
aöan áhuga á.
Þaö er þvi þýöingarmikiö fyrir
okkur aö hafa fengiö fyrirfram
nokkra vitneskju um þátttak-
endur. Viö þurfum t.d. aö átta
okkur á, hvaöa sérgreinum þeir
tilheyra, hverskonar fyrirtæki
þeir starfa viö og hversu margir j
starfmenn eru á hinum ýmsu
sviöum viökomandi fyrirtækja og
stofnana. Þaö heföi veriö gott aö
fá upplýsingar um fleiri grund-
vallaratriöi en timinn til sllks er
þvi miöur naumur. Viö veröum,
hvaö sem ööru líöur, sem frum-
mælendur, aö halda okkur viö þau
atriöi sem ætla má aö séu mikil-
væg fyrir hinar mismunandi teg-
undir fyrirtækja og stofnana i
landinu, hvort sem þau eru smá
eöa stór.
Þaö hefur þó úrslitaþýöingu
fyrir alla þátttakendur aö geta
boriö fram og fengiö svör viö
spurningum sem hafa sérstaka og
brýna þýöingu viö islenzkar aö-
stæöur.
Viö vitum ekki alla skapaöa
hluti um upplýsingamál, en viö
vonum þó, aö á kynninguna komi
fulltrúar allra þeirra þjóöfélags-
hópa sem nánast eru tengdir efni
hennar, og fagmenn úr öllum
stéttum samfélagsins komi þar
saman og ræöi, hvernig bezt veröi A
aö þvi staöiö aö bæta úr þörf
þeirra sjálfra fyrir tæknilegar
upplýsingar,Viö ætlumst til þess aö
þátttakendur fái tækifæri til þess
aö skiptast á skoöunum á ráö-
stefnunni og viö vonum, aö viö
meö nærveru okkar getum haft
gagnleg áhrif á þróun mála, jafnt
fyrir heildina sem fyrir einstakl-
inginn.
Þaö er ætlun okkar á ráöstefn-
unni aö ræöa einungis vandamál
sem hafa beint hagnýtt gildi og
geta oröiö sem flestum þátttak-
endum til gagns. Þaö er þátttak-
enda sjálfra aö bera fram þær
spurningar, sem þeir, h'ver um
sig, gjarna vilja fá ræddar I þvi
skyni aö skapa grundvöll til
ákvaröanatöku, bæöi um eigin
mál og sameiginleg málefni.
Hiö hagnýta hlýtur þó ætíö aö
grundvallast aö meira eöa minna
leyti áalmennum viöhorfum, sem
einnig geta oröiö til þess aö skýra
þau verkefni, sem á Islandi verö-
ur aö leysa sameiginlega.
Allar sérgreinar byggjast á
skólamenntun, þaö er, skipu-
lagöri menntun I einu eöa fleiri
stigum og þaö þarf aö vera ger-
legt aö brúa biliö frá einu stigi til
annars eöa annarra hærri stiga
innan kerfisins.
1 gamla daga, eins og sagt er,
þegar hraöi tæknilegrar þrdunar
var minni, var gjarnan litiö svo
á, aö menn væru útlæröir I slnu
fagi ævilangt, þegar aö námi
loknu. Sú skoöun var ríkjandi, aö
lltil eöa engin þörf væri fyrir aö
bæta viö þekkingu sina aö námi
loknu.
Á seinni timum þ.e.a.s. allt frá
árumfyrri heimsstyrjaldarinnar,«
hefur hraöi hinnar tæknilegu
þróunar vaxiö æ meir þvl lengra
sem liöur. Afleiöing þessa er
meöal annars sú, aö sú þekking,
sem tekizt hefur aö tileinka sér I
námi, fyrnistum um þaö bil 10%
á ári. Sér hver einstaklingur
„tæmist” þvi fljótt, nema haldiö
sé áfram aö bæta viö þekkinguna.
A þvi stigi, þegar venjulegri
menntun manna lýkur, veröur
upplýsingamiölun aö taka viö, til
þess aö fylgjast meö breytingum
sem veröa I viökomandi grein og
þróuninni. Þaö er þess vegna
veigamesti hagurinn af allri
menntun fólgin i þvi aö hafa lært
aöferöir og tækni til þess aö geta
nýtt sér þann fróöleik á skipuleg-
an háttsem borinn er á borö, þ.e.
fræöileg vinnubrögö. Til þess þarf
aö kunna meöal annars hraölest-
ur, skráningu upplýsinga, ritun
minnisblaöa og skýrslugerö.
Sá efniviöur, sem unniö er úr,
er aö sjálfsögöu sú þekking, sem
fengin er á hverjum tlma á viö-
komandi sviöi og þaö gildir jafnt,
hvort sem um nemanda I grein-
inni er aö ræöa eöa starfandi
tæknimann. Af fyrrnefndum á-
unnum hæfileikum til fræöilegra
vinnubragöa er skráning og miöl-
un upplýsinga ef til vill I augum
flestra nokkuö þokukennt hugtak.
Skráningu og miölun upplýsinga
(Dokumentation) má skilgreina á
eftirfarandi hátt:
söfnun
varöveizla
flokkun
úrval
útbreiösla og
nýting hverskyns þekkingar sem
varöveitt er i margvlslegu formi.
Þessi skilgreinin á oröinu
„Dokumentation” eöa skráningu
og miölun upplýsinga skýrir aö
hún hlýtur jafnan aö vera sjálf-
sagöur þáttur I öllu sjálfstæöu
starfi.
Skráning og miölun upplýsinga
er þvl fólgin i þvl aö haga hlutun-
um þannig aö jafnan sé aögangur
aö þeirri þekkingu I aögengilegu
formi sem hlýtur aö vera grund-
völlur aö fræöilegu skapandi
starfi.
Fyrirflesta þá sem viö fræöileg
störf fást á ákveönu sviöi, er þaö
hinsvegar bæöi ákaflega tíma-
frekt og erfitt, svo og efnahags-
lega ómögulegt fyrir hvern ein-
stakan aö afla fyrir sjálfan sig og
viöhalda hæfilega miklu magni
upplýsinga á sinu sérsviöi. Skrán-
ing og miölun tæknilegra upplýs-
inga er þess vegna til oröin sem
þjdnusta, til þess gerö aö létta
undir meö okkur hverjum og ein-
um.
Upplýsingaþjónusta sú, sem
áætlaö er aö koma á fót á Islandi,
á aö vera þjónustustofnun, sem
áætlaö er þaö hlutverk aö afla
visindamönnum og tæknimönn-
um I önn dagsins nauösynlegra
upplýsinga, bæöi efnislegra,
traustra og sem nýjastra er geta
oröiö viökomandi stoö viö eigiö
skapandi starf og jafnframt veriö
grundvöllur aö ákvaröanatöku i
málefnum er snerta kerfiö.
Framboö nýrrar þekkingar i
heiminum er svo yfirgripsmikiö,
svo yfirþyrmandi, aö þaö veröur
aö velja vandlega úr þær upplýs-
ingalindir, sem allra mestu máli
skipta og jafnframt er æskilegt aö •
þær veröi sem allra fæstar. Til
þess aö létta undir meö hinum
mörgu sérmenntuöu mönnum i
rannsóknastörfum eöa úti i at-
vinnulifinu, tekur sérmenntaö
starfsliö á þeirra eigin sviöi aö
sér þetta val fyrir þá.
Flokkun og úrval upplýsinga af
þessu tagi telst til þeirrar starf-
semi sem hér á undan var skil-
greind.
Skilgreininguna má I sjálfu sér
einnig oröa þannig:
Skráning og miölun upplýsinga
(Dokumentation) nýtir aöferöir
og hjálpargögn til þess aö vera
visindalegt efni heimilda aö-
gengilegt fyrir notandann. Bóka-
safnsstarfiö felur á hinn bóginn i
sér umsjón með safni bóka, tima-
rita og annarra heimilda. Þriöja
tegund þekkingarmiölunar er upp
lýsingaþjónustan, sem beinllnis
er sniðin aö þörfum notandans.
Með mikilli einföldun má lýsa
sambandinu milli þessara
þriggja tegunda þekkingarmiðl-
unar, meö þvl aö skilgreina þær
út frá þeim verkefnum sem
starfsliöiö leysir af hendi: Starfs-
lið bókasafna er hlutlaust gagn-
vart efni, heimilda og nota lán-
takanda á þvi, starfsliö skráning-
arog miölunar upplýsinga (doku-
mentation) er virkt i sambandi
við efni heimilda og notagildi þess
fyrir notaidur, starfsliö upplýs-
ingaþjónustu er áleitiö og ýtiö i
sambandiviö efni heimilda og not
viðskiptavina á þvl.
Skráning og miölun upplýsinga
er aöferö og hjálpargagn til þess
aö gera vlsindalegt efni heimilda
aögengilegt fyrir notandann eins
og áöur segir. Upplýsingaþjón-
usta getur þvi ekki látið sér nægja
aöbenda aöeinsá heimildir, held-
ur veröur hún, ef þörf krefur, aö«
umbreyta þeim, svo hægt sé að
miöla notandanum efni þeirra,
þannig aö sennilegt sé aö viökom-
andi geti nýtt þaö.
Þörfin fyrir skráningu og miðl-
un upplýsinga (IoD þjónustu) i
öllum sérgreinum vex I takt viö
hinn ört vaxandi fjölda sérfræöi-
rita. Sem dæmi má nefna aö á
sviði byggingartækni hefur hiö
skrifaða orð tvöfaldast á aöeins 10
ára tímabili, á sviöi efnafræöi á
aðeins 3-4 ára tlmabili.
Þaö er ánægjulegt til þess aö
vita aö hin væntanlega islenzka
upplýsingaþjónusta mun ekki
veröa látin ein um aö leysa þau
IoD-verkefni sem þörferfyrir hér
á landi.
Upplýsingaþjónustan getur
annars vegar keypt aöstoö og
þjónustu á hinum almenna mark-
aöi og hins vegar oröiö aöili aö al-
þjóöa samvinnu á þessu sviöi er
tekur til allra sérgreina og bygg-
ist á verkaskiptingu og samvinnu.
Sú samvinna, sem á sér staö á
milli Noröurlandanna fimm, eki
út af fyrir sig, mun verða veru-
leeur stuöningur viö þetta ,Is-
lenzka framtak á sviöi þekkingar
miölunar. Sérhver aöili leggur
þar eftir beztu getu fram sinn
skerf i sameiginlegt safn þekk-
ingar, sem þeir svo hver um sig
geta notað sér eftir þörfum meö
aöstoð þeirrar tækni og hjálpar-
tækja og aðferö sem þróaöar eru
fram I þessu ekyni.
Lokaorð
Viö lifum á erfiöum timum, og
horfum upp á umtalsveröa efna-
hagslega hnignun viöa um heim,
sem viröist ætla aö veröa lang-
vinn. Okkur nægir ekki aö spara
til þess aö ná árangri og bæta
efnahag okkar. Viö veröum aö
veöja á hæfileika raanna, þ.e.a.s.
aö auka menntun, visindarann-
sóknir og þekkingamiölun, þar
með talin upplýsingaþjónusta.
Þetta erforsenda þess, aö viö get-
um haldiö áfram aö búa viö þau
lifskjör, sem viö höfum náö, og
aukiö möguleika okkar til fegurra
og betra lifs.
St jórnmálaleg vandamál
mannkynsins eru I þvl fólgin aö
blanda hæfilega saman jafn-
vægi milli þáttanna þriggja:
öflugs efnahagslífs, þjóöfélags-
legs réttíætis og persónufrelsis.
John MaynardKeynee
1883-1946

ITT
LITSJÓNVARPSTÆKI

vrf vns}
ITTsjónvörp eru að sjálfsögðu með köldu kerfl.
VIDOM KERFI ITT byggir litsjónvarpstæki sín upp á einingum og við hverja einingu
er tengt ljó$. Þegar bilun verður í einingu slökknar ljósið. Þetta auðveldar mjög
viðgerðir, þannig að 90% viðgerða fer fram í heimahúsum.
•ITT hefur í sinni þjónustu 25.000 manns sem eingöngu vinna við rannsóknir
og tilraunir. Þetta tryggir að nýjasta tækni er ávallt notuð í tækjum frá ITT.
ITT hefur á litsjónvarpstækjum sínum sérstakan takka, sem sjálvirkt, samræmir bestan
lit og skarpleika myndar.
ITT er búið sjálfvirku öryggi,sem virkar þannig að ef rafmagnsspennan fer upp eða
niður fyrir æskilega spennu, þá slökknar á tækinu,
og fer það ekki í gang aftur fyrr en spennan er orðin eðlileg. Þetta kemur
í veg fyrir að viðkvæmir hlutir skemmist.
— HAFNARSTRÆTI 17
SÍMÍ 20080