Tíminn - 13.05.1978, Blaðsíða 10

10
Laugardagur 13. mai 1978.

Hápunkturinn i ævi de
Gaulle var 1944 er hann gekk i
hópi frjálsra Frakka í sigur-
göngu um Paris eftir að borgin
var frelsuð úr höndum Þjóð-
verja. Myndin sýnir hann
ganga frá Sigurboganum.
Honum á hægri höiid er
Georgc Bidault einn nánasti
samstarfsmaður hans um
þessar mundir.Bidault snerist
gegn de Gauile eri Ijós kom að
hann vildi ekki styðja stefnu
hersins i Alsir.
forsætisráðherra. Eftir viku
þras i þinginu barst sii fregn(að
sveitir úr franska hernum i Al-
sir hefðu gengið á land á Kor-
siku og óttazt var að fallhlifar-
sveitir réðust á Paris þá og þeg-
ar. Undir mánaðamót gáfust
st jórnmálamennirnir upp.
Flestir flokksleiðtogarnir féllust
á að veita de Gaulle tækifæri til
þess að koma á röð og reglu i
landinu. Hann var eini maður-
inn sem talið var að gæti knúið
herinn til hlýðni við lögleg yfir-
völd. René Coty birti ávarp þar
sem hann sagði m.a.:„Ég leita
tilhinsfræknasta meðal Frakka
sem á myrkustu stund sögu
vorrar gerðist leiðtogi vor”.
Pflimlin gekk á fund de Gaulle
og þeir urðu sammála um að de
Gaulle fengi allsherjarvöld um
sex mánaða bil,að efnt yrði til
þjóðaratkvæðagreiðslu um
hvort þjóðin vildi fallast á að
hann .færi með þessi völd og
samin yrði ný stjórnarskrá,sem
einnig yrði borin undir atkvæði
kjósenda. 1. júni kom svo de
13. MAÍ 1958
OG DE GAULLE
Hinn 13. mai 1958 barst René
Coty forseta Frakklands skeyti
frá nýstofnaðri þjóðfrelsisnefnd
franska hersins i Alsir. 1 skeyt-
inu stóð að nefndin bæði hann að
hlutast til um að mynduð yrði
rikisstjórn i Frakklandi, sem
sæi svo um að Alsir yrði áfram
óaðskiljanlegur hluti Frakk-
lands. Skeyti þetta var loka-
skref þeirrar stefnu yfirmanna
franska hersins i Alsir, að fara
sinu fram i trássi við þingið
rikisstjórnina og skoðanir
meirihluta frönsku þjóðarinnar.
En skeytið varð til þess að flýta
fyrirþvf, að deGaullekæmist til
valda eftir tólf ára „útlegð” á
sveitasetri sinu La Boisserie, i
þorpinu Colombey i Lorraine.
Aðdragandi þessara viðburða
var orðinn langur. A 19. öld
„friðuðu” Frakkar norður-
strönd Afriku og um og eftir
aldamót settist fjöldi Evrópu-
manna að i Alsir. Þetta fólk átti
eftir að ráða miklu um þau ægi-
legu átök.sem þarna urðu upp Ur
1950. Þeir voru orðnir um ein
milljón um það leyti og töldu sig
Alsirbúa enda áttu þeir ekkert
annað föðurland. Hins vegar
óttuðust þeirað verða undirstétt
i riki(sem stjórnað væri af hin-
um arabiska meirihluta lands-
manna. Þeir héldu þvi fast i þá
stefnu að hindra að tengslin við
Frakkland væru rofin. Alsir-
málið varð mesta og flóknasta
vandamál franskra stjórnmála
eftir strið. Eftir að vopnuð upp-
reisn hófst i Alsir haustið 1954
var augljóst að fyrr eða siðar
hlaut að þvi að koma,að landið
fengi sjálfstæði eins og ná-
grannarikin TUnis og Marokkó.
I Frakklandi voru þó sterk öfl
sem ekki vildu faliast á neins
konar eftirgjöf og börðust fyrir
þvi að halda Alsir f franska rik-
inu. Foringjar i franska hernum
i Alsir voru flestir sammála
þessari afstöðu. Franska þingið
var ófært um að finna lausn á
þessu máli. lausn sem óhjá-
kvæmilega fæli i sér sjálfstæði
Alsir og algeran aðskilnað þess
frá Frakklandi. Þingið felldi
hverja ríkisstjórnina á fætur
annarri(hver landstjórinn eftir
annan var sendur til Alsir. Þeir
voru ihaldssamir, frjálslyndir
og allir ráðalausir.
Hinn örlagarika dag 13. mai
var Pierre Pflimlin að taka við
embætti af Gaillard forsætis-
ráðherra landsins en stjórn
hanshafði verið felld i atkvæða-
greiðslu um vantraust i þinginu
mánuði áður. Þjóðfrelsisnefnd-
in i' Algeirsborg var undir for-
sæti Massu hershöfðingja, yfir-
manns fallhlifarsveitanna. 011-
um var ljóst hvað að baki lá.
Franski herinn i Alsir hlýddi
ekki lengur fyrirskipunum
rikisstjórnarinnar. Og dregið
var i efa að franski herinn yfir-
leitt hlýddi lengur íyrirmælum
hennar. Landið var i raun
stjórnlaust og búast mátti við
valdatöku hersins á hverri
stundu. Kallið frá Algeirsborg
þýddi raunar aðeins eitt: látið
de Gaulle taka völdin i sinar
hendur ella gripur herinn i Alsir
til sinna ráða. 1 Frakklandi
blasti við alger upplausn.
Hótanir hersins i Alsir vöktu
ugg meðal almennings i Frakk-
landi og litill vafi er á þvi,að
krafan um að de Gaulle tæki
völdin átti mikinn hljómgrunn.
1 æviminningum sinum
Memoiresd’espoirsem Ut komu
1970,lýsir de Gaulle þessum dög-
um og segist hafa verið viss um
að atburðirniri Alsir þýddu það
að hann yrði að koma rikinú til
bjargar. Rikið var i upplausn
þvi var ógnað innan frá og hlaut
þvi að veikjast út á við. Hann
segist hafa verið þeirrar
skoðunar að þing og stjórn væru
ófær um að veita þá leiðsögn
sem nauðsynleg er á slikum
timum. En hannsegir jafnframt
að þau völd sem hann fengi yrðu
að koma frá þjóðinni. Hann vildi
ekki setjast i sæti forsætis-
ráðherra nema þingið sam-
þykkti það og þjóðin samþykkti
i þjóðaratkvæðagreiðslu að-
gerðir sinar og féllist á stefnu
sina. Þingið var klofið i afstöðu
til málanna. Flokksleiðtogarnir
vildu reyna til þrautar hvort
ekki tækist að knýja franska
herinn til hlýðni og mynda
starfhæfa rikisstjórn.
Fjöldi stjórnmálamanna
hafði þegar haft samband við de
Gaulle og lýst stuðningi við að
fela honum völdin um sinn.
Meðal þeirra sem töldu þetta
eina Urræðið var René Coty(for-
seti. Hann bauðsttil að vinnaað
þvi að de Gaulle yrði löglegur
Gaulle i franska þingið þar sem
samþykkt var að fela honum
stjórn rikisins.309 greiddu at-
kvæði með en 224 voru á móti
m.a. allir þingmenn KommUn-
istaflokksins og menn eins og
Medes-France og Mitterand.
Stjórnin sem de Gaulle veitti
forsæti var skipuð mönnum Ur
ýmsum stjórnmálaflokkum eins
konar þjóðstjórn, að visu án
kommúnista sem voru stærsti
flokkur landsins.
En hvað um Alsir? Her-
foringjarnir þar viðurkenndude
Gaulle. Þeir trúðu þvi að hann
ynni að þvi að treysta bönd Al-
sír og Frakklands. Eitt fyrsta
verk de Gaulle var að fara til
Alsir og ná tökum á hinum upp-
reisnargjörnu herforingjum
þar.
En hvaða áhrif höfðu at-
burðirnir i mai 1958 þegar fram
i sótti? De Gaulle tók við riki
sem var á barmi borgarastyrj-
aldar. Rikisstjórnir komu og
fóru án þess að þær gætu látið
framkvæma fyrirskipanir sin-
ar. Löggjafarstarf þingsins var
á góðum vegi með að verða
skripaleikur og gjaldmiðill
landsins var verðlitill. Álit
Frakklands út á við var minna
en nokkru sinni áður.
1 minningum sinum rekur de
Gaulle þessi atriði og ræðir til
hverra ráða hann telji að verði
að gripa. Fyrsta verkefni hans
var að beygja herinn til hlýðni.
Gera varð frankann að stöðug-
um gjaldmiðli og vinna varð að
þvi að rödd Frakklands i al-
þjóðastjórnmálum og
menningarmálum, heyrðist vitt
og breitt. Um þetta leyti riktu
Frakkar yfir nýlendum og n
verndarsvæðum viða um heim.
De Gaulle lét setja Frakk- Þegarde Gaulle fannst mikiö
landi nýja stjórnarskrá. Þar
voru völd forsetans aukin og
þjóðaratkvæðagreiðsla varð
tæki til að fá stuðning við mál
sem stjórnmálamenn og þing-
ið vildu ekki samþykkja.
liggja við sneri hann sér til
þjóðarinnar með ávarpi I sjón-
varpi. Myndin sýnir hann
flytja slikt ávarp til frönsku
þjóðarinnar.