Tíminn - 09.08.1978, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 9. ágiist 1978
7
SAMVINNUÞÆTTIR
HINIR SKATTLAUSU
Nýlega hafa almenningi verið
birtar fróðlegar tölur um skatta
og ýmis gjöld, sem einstakling-
um og fyrirtækjum er gert að
greiða til rikis og bæjarfélaga,
til að standa undir þeim
sameiginlega kostnaði, sem
ákveðið hefir verið aö þessir að-
ilar skuli sjá um. Þykja tlöindi
þessi næsta girnilegt fréttaefni.
Þau eru mikið rædd meðan þau
eru fersk. Samanburöur er
óspart gerður milli einstaklinga
sem þekkjast eða þekktir eru
og einnig fyrirtækja og getgátur
uppi um hversvegna Pétur
sleppi svo létt og af hverju Páli
sé einnig svo til stykkfrfr. Það
liggur við að mörgum viröist
heimurinn taka kollsteypu. Hin-
ir fátæku virðast rikir og hinir
riku fremur illa settir — tekju-
litlir og eignalitlir eða jafnvel
skuldum vafðir. Veröldin birtist
að ýmsuleyti i nýju en ótrUlegu
ljósi. Segja má, að i sumum til-
fellum séu atburðir þvi likastir,
að skattskráin klæöi menn úr
fötunum og þá komi i ljós allt
annar maður en sá, sem við höf-
um hversdagslega fyrir augum.
Enda þótt það sé kunnugt, að
okkar sameiginlegu sjóðir fái
aðeins nokkurn hluta tekna
sinna með þeim beinu sköttum,
sem .lesa má um i skattskránni,
erhérum svomiklafjármuni að
ræða, að næstaeðlilegt er, að at-
hygli og umtal veki. ótvirætt
virðist, að misjafnlega sam-
viskusamlega sé tíundað enda
misjöfn aðstaða til að gleyma
eða láta niður falla hluta þeirra
tekna, sem til hafa fallið.
Fjöldi launafólks ber sinar
birgðar I fullu samræmi við lög
og rétt. Mörg fyrirtæki, sem
þekkt eru og starfað hafa um
langan tima og sem hafa I þjón-
ustu sinni allmarga starfsmenn
virðast einnig taka með nokkuö
trúverðugum hætti þátt I sam-
félagsskyldum. En ýmis fyrir-
tæki sýnast ganga illa og hafa
slæma afkomu, þegar mæli-
kvarði skattskrár er notaður, en
það undarlega er hinsvegar, að
þau virðast dafna og blómstra
þegar þau eru skoðuð með ber-
um augum hversdagslega og
litið til lffshátta forráöamanna
þeirra.
Traust bókhald
Um það mun yfirleitt ekki ef-
ast, að reikningar og bókhald
samvinnufyrirtækja sé trúverö-
ugt og traustur grunnur fyrir
álagningu skatta. Munu sam-
vinnufélögin þvi gjalda
keisaranum það sem keisaran-
um ber I samræmi við lög og
reglur.
Hitt er svo annað mál, að sú
trúer afar almennað Samband-
iö og kaupfélögin séu svo til
skattfrjáls. Slikur er máttur
áróðursins. Þessu hefir verið
haldið blákalt fram, enda þótt
það hafi árlega komið i ljós, að
kaupfélögin og samvinnustarf-
semin er i flestum byggðarlög-
um meðal ef ekki lang hæsti
greiðandi opinberra gjalda.
Það er kominn timi til að al-
menningur geri sér grein fyrir
þvi rétta i'þessuefni og IIti á þær
staðreyndir, sem við blasa. Of
langt mál væri að gefa yfirlit
um hverjar tölur eru kunnar
um þessi efni frá öllum lands-
hlutum. Slikt væri þó næsta auð-
»>
velt. 1 þess stað verður brugöiö
á annað ráð til að draga upp
skyndimynd.
Samvinnu-
fjölskyldan”
Hér i Reykjavik eru bæki-
stöðvar nokkurs hluta sam-
vinnurekstrarins. Fyritækineru
kunn þvi oft er aö þeim hnútum
kastaö, en þeirra er einnig oft aö
góðu getið. Stundum er talaö um
þessa starfsemi sem Samvinnu-
fjölskylduna i Reykjavik, Lát-
um þá nafngift duga i þessu
máli.
Hvaða sögu segir Skattskrá
Reykjavikur af þessum sam-
vinnufyrirtækjum? Hvað leggja
þau til bæjar og rikis? Eru þau
ekki skattfrjáls?
Þessum spurningum er auð-
velt að svara.
Hér kemur skrá um þessa
samvinnufjölskyldu og upphæö-
ir þær, sem hún greiðir I opinber
gjöld, söluskatt og landsútsvar,
að þvi er best verður séð:
Nafn fyrirtækis. Heildarupphæð gjalda.
Samband isl. samvinnufélaga 1.034,3 milj kr.
Samvinnutryggingar - Andvaka og.
Endurtryggingarfélagið 377,5 miíj kr.
Olíufélagið — HtS og Húsafell 1.401,8 milj kr.
Sam vinnuferðir og Landsýn 4,5 milj kr.
Dráttarvélar 42,5 milj kr.
Samvinnubankinn 4,6 milj kr.
Kirkjusandur 24,6 milj kr.
Jötunn 13,8 milj kr.
Osta og smjörsalan 2,6 milj kr.
KRON 213,4 milj kr.
Samtals 3.119 milj kr.
Það munar um minna en
þessa rúmlega þrjá miljarða,
sem starfeemi samvinnumanna
skilar beint til Reykjavikur-
borgar og rikis vegna umsvifa
sinna I Reykjavik. Við þetta
bætast svo miljónir og aftur
miljónir, sem beint og óbeint
renna til sömu aðila frá rekstri
og fólki, sem aö þessu öllu
stendur.
Af þessu er ijóst að ailt tal um
að samvinnureksturinn taki
ekki þátt i skattaby rðinni er fá-
sinna. Hinna skattlausu ber að
leita I öðrum röðum og þótt þeir
reyni gjarnan aö vera I felum,
erhægt að finna þá ef aö er hug-
að.
Framangreindar upplýsingar
eru um margt athyglisverðar og
vekja raunar ýmsar spurningar
um samvinnustarfið og þýðingu
þess I þjððfélagi okkar. Þær
verða ekki teknar til meðferðar
hér nú.
Af þessari stuttu greinargerð
ætti hinsvegar að vera ljós sá
mikli ávinningur sem að þvi er
fyrir Reykjavik, að
„Samvinnufjölskyldan” heldur
uppimargvislegri starfsemi hér
I borg ekki siður en sama afl er
styrkasta stoð fjölmargra
byggðarlaga þar sem kaup-
félögin hafa numið land.
Mál er þvi að linni öllu tali um
skattfrelsi reksturs samvinnu-
manna.
Samvinnumaður.
Eftir að úrslit siðustu kosn-
inga urðu kunn stóð þjóðin agn-
dofa. Þau úrslit komu öllum á
óvart, og þá ekki siður þeim
sem verður að kalla sigurveg-
ara i þeim kosningaslag. Sá
sigur hefur komið þeim i meiri
vanda en þeir eru menn fyrir.
Um það bera hinar fálmkenndu
tilraunir þeirra til stjórnar-
myndunar gleggst vitni og sá
hráskinnaleikur, sem þeir hafa
leikið siðan.
Margir hafa leitað skýringa á
þessu fyrirbæri og ýmsar skýr-
ingar komið fram. Margtliggur
þar til grundvallar, en seint
verða öll kurl komin til grafar i
þvi efni. Ýmislegt liggur þó I
augum uppi.
Hvað Alþýðuflokkinn varðar
hygg ég að Matthias Bjarnason,
ráðherra, hafi komist næst
kjarna málsins I viðtali, sem
fréttamaður útvarpsins átti við
hann á Isafiröi morguninn eftir
kosningarnar, þó þvi hafi ekki
verið flikað í útvarpi eða sjón-
varpi. Matthias sagði, að þeir
ættu þennan sigur að þakka siö-
degisblöðunum, rikisfjölmiðlun-
um, útvarpi og sjónvárpi, og
peningapúkum Sjálfstæðis-
flokksins.
Enginn þarf að ætla að
Matthias hafi ekki vitað fullvel
hvað hann var að segja þegar
hann lét sér þessa skýringu um
munn fara, þó hlutaðeigendur
hafi haldið þvi litt á lofti.
Síðdegisblöð-
in beittu sér
Það er viöurkennd staðreynd,
Guðmundur P. Valgeirsson:
Þeir gátu
spókað sig
Um kosningaúrslitin og af-
leiðingar þeirra, fyrsta grein
að siðdegisblöðin beittu sér fyrir
framgangi stjórnarandstöðunn-
ar gegn rikisstjórninni og voru
málgögn þeirra. Hefur þó eng-
inn bendlað þau blöð við
„vinstri stefnu”. Hvað peninga-
púka, (eða poka) Sjálfstæöis-
flokksins varðar, þá er sennilegt
að þeir hafi ætlað sér að koma
sér upp hæfilega stórum
Alþýðuflokki, sem þeir gætu
stuðst við.og notað i nýrri Viö-
reisnarstjórn til að geta skarað
betur eld að sinni köku en þeim
var fært undir þeirri stjórn sern
sat að völdum, en mistekist að
skammta stærðina viö pað hæfi,
og þvi farið sem fór.
Þá hafði það sitt að segja þeg-
ar þessir kampakátu frambjóð-
endur, á erlendum mála, gátu
spókað sig og ekið gljáfægðum
bilum daglega heim i hvers
manns hlað og gert sig heima-
komna i hvers manns húsi vik-
um ogmánuðumsaman,svo um
þá skapaðist dýrðarljómi i aug-
um skammsýnna manna. Og
ekki minnkaði þaö dýrðarljóm-
ann hvað siðdegisblöðin studdu
rækilega við bakið á þessum
lukkuriddurum. Svo nærgöng-
ulir voru þeir, að nærri stapp-
aði, að friðhelgi heimilanna
væri rofin af þeim.
Svipaða sögu er aö segja um
Alþýðubandalagið.nema hvað
þeir töldu sin fjárráð dregin upp
úr vösum hins blásnauða verka-
lýðs, sem þeir i orði báru fyrir
brjósti, þó að Ben. Gröndal og
ýmsir aðrir hefðu aðra skýringu
á þvi.
Allt kjörtimabiliö höfðu skrif-
finnar þessara flokka haldið
uppi látlausum ábyrgðarlaus-
um áróðri og rakalausum svi-
virðingum um rikistjórnina og
gegn sérhverjum gerðum henn-
ar. Heiöarlegustu menn voru
bornir upp’ognum sökum og á-
sakaðir um alls kyns myrkra-
verk og misferli. Allt hefur
þetta verið svo ofsafengiö og yf-
irdrifiðaöengu tali tekur. Undir
þessu kyntu svo siðdegisblööin
og drógu ekki af.
Menn vöruðu
sig ekki
Þeir sem fyrir sökum voru
hafðir hafa ekki tekið þessa
rógsherferð nógu alvarlega.
Þeir litu á þetta sem augljóst
moldviðri, sem menn með heil-
brigða dómgreind sæu i gegnum
og fengju skömm á.
Þeir blátt áfram vöruðu sig
ekki á þvi hvaða dómgreindar-
stigi þjóðin er stödd, eða þvi
hvernig hún er mötuð af vissum
a$ilum. En svo oft er hægt að
endurtaka sömu ósannindin og
sama óhróðurinn að menn fari
að trúa þvi eins og um sannleik
væri að ræöa. Það sannaði
Göbbels og þýsku nasistarnir,
og það hafa fleiri gert fyrr og
siðar.
Þjóðin var þreytt á seina-
gangi rikisstjórnarinnar i efna-
hagsmálum. Það notfærði
stjórnarandstaðan sér dyggi-
lega.En rikisstjórnin hafði lika
stórt verk að vinna, Landhelgis-
málið. Þvi lyktaði með sóma
fyrir hana. Það verður seint
fullmetið, en er þó eitt m es ta og
merkasta sjálfstæðismál þjóð-
arinnar. A meðan það mál stóð
yfir gaf rikisstjórnin sér ekki
nægjaníegt tóm til að sinna öðr-
um nauösynjamálum sem
skyldi. Meðan vann Gróttar-
kvörn stjórnarandstöðunnar allt
sem hún gat til ógangns i þeim
málum.
Þegar -svo efnahagsaögerðir
rfkisstjórnarinnar loks sáu
dagsins ljós á s.l. vetri voru þær
misheppnaðar að formi og auð-
veltaðafflytja þær, þó nauðsyn-
legar væru. Hrópyröin: „Kaup-
rán! Kúgun! Oheiðarleiki!,
Svik! ” og fleira með öllum blæ-
brigðum smánaryrða dundu i
eyrum þjóðarinnar látlaust alla
daga , vikum og mánuðum sam-
an. Ri'kisfjölmiðlarnir tindu
samviskusamlega upp allar
mótmælasamþykktir þessu til
framdráttar. Það var matur
fyrir gleraugnalýö þeirra stofn-
ana. Greind kona hefur sagt
mér að útvarpsþættir, sem
einkum voru ætlaðir ungu ftílki,
hafi óspart verið notaðir með
ýmsum hætti i sama tilgangi.
Við öll þessi ósköp greip um sig
slik múgsefjun að einsdæmi er.
Guðmundur P.Valgeirsson.
Fyrirsögn og milíifyrirsagnir
eru blaðsins.