Tíminn - 23.11.1978, Blaðsíða 12

12
Fimmtudagur 23. nóvember 1978
Umræður á Alþingi um NORDSAT:
„Ekki hægt að reisa
menningarlegt járn-
tj ald í kringum ísland”
— engin stefna mðrkuð
i málinu af háifu
isienskra stjórnvalda y
A Alþingi fyrir skömmu var
tekin á dagskrá fyrirspurn frá
Eiö Guftnasyni (A) til mennta-
málaráftherra, svohljóftandi:
„Hver er stefna íslenskra stjórn-
valda gagnvart aftild aft fyrir-
huguftu samstarfi Norfturlanda
um f jarskiptahnött fyrir s jónvarp
(Nordsat)?”
Eiöur sagfti aft hér væri um aft
ræfta mikilvægt mál, sem lengi
hefur verift á döfinni á vettvangi
norrænnar samvinnu. Hins vegar
minntist hann þess ekki aft hafa
heyrt þaft nokkru sinni hver væri
stefna islenskra stjórnvalda i
þessu máli. 1 itarlegum skýrslum
um þetta mál, sem lagftar voru
fram á fundi norrænna
menntamálaráftherra á HUsavik i
júni 1977, kom m.a. fram, aft
tæknilega væri ekkert þvi til
fyrirstööu aft koma upp norrænu
sjónvarpskerfi meö gervihnetti,
er flutt gæti allar sjónvarpsdag-
skrár og raunar Utvarpsdagskrár
einnig frá öllum Norfturlöndunum
til allra Norfturlandanna.
Ragnar Arnalds menntamála-
ráftherra kvaft spurningu Eifts
fljótsvaraft: „Engin stefna hefur
verift mörkuö, hvorki af fyrrver-
andi né núverandi rikisstjórn
varftandi samnorrænan gervi-
hnött efta hnetti til dreifingar og
vifttöku sjónvarps, önnur en sú
stefna aft taka þátt i athugun
málsins og sameiginlegum um-
ræftum um þaft. Málift er enn ekki
á þvi' stigi aft ákvörftun sé unnt aft
taka, þar sem skýrir valkostir
liggja alls ekki fyrir”.
Ragnar sagfti, aft I skýrslu svo-
kallaftrar ráöuneytisstjóra-
nefhdar, sem komift var á fót i
árslok 1975, heffti veriftáætlaft, aft
sameiginlegur stofnkostnaftur
dreifikerfis fyrir öll Norfturlanda-
rikin yröi um þaft bil 575 millj.
sænskra kr. og árlegur rekstrar-
kostnaftur um 113 millj. s. kr.
Endingartimi gervihnattar er
áætlaftur um þaft bil 7 ár. Þá gat
menntamálaráftherra um ráft-
stefnu Alþjóöafjarskiptamála-
sambandsins, sem haldin var í
Genf i' ársbyrjun 1977. Verkefni
ráftstefnunnar var aft úthluta aft-
ildarrikjunum staft og rásum
fyrirger.vihnetti á baug i u.þ.b. 36
þús. km hæft og ákvefta umfang
þeirra geisla, sem hverju riki er
leyfilegt aft senda út frá gervi-
hnetti sinum. Nifturstaftan varft
sú, aft þvi'erísland varftafti, aö Ut-
hlutaö var 5 rásum frá gervi-
Friftrik Ingvar
hnetti staösettum yfir miftbaug á
31. gráftu vestlægrar lengdar og 3
rásum frá 5 gráftum austlægrar
lengdar. 1 seinna tilvikinu er um
aft ræfta geisla, sem nær yfir Is-
land og Færeyjar og hluta af
Grænlandi, en i sama geisla fá
Danir til umráfta tvær rásir.
Akvarftanir ráöstefnunnar taka
gildi 1. jan. 1979 og munu gilda i
a.m.k, 15 ár.
Þá sagfti Ragnar, aft flestir
myndu sammála um, aft gervi-
hnettir yrftu teknir til þessara
nota fyrr eöa siftar, en ágrein-
ingur væri m.a. um, hvort ástæfta
væri fyrir Norfturlandaþjóftir aft
hrafta sér i þessu máli. Fyrir
okkur Islendinga væri liklegast
aft valift standi a.m.k. fyrst I staft
um þaft, hvort viö óskum eftir aft
fá senda yfir landift eina sam-
norræna dagskrá auk eigin dag-
skrár, sem ætti greifta leift ihvern
afdal og um alla Utk jálka iandsins
án dreifingarvandkvæfta.Efta þá,
hvortviö viljum standa algerlega
utan vift þetta samstarf.
Friftrik Sophusson (S)sagöi, aft
þaft væri öllum ljóst, aö á þessu
máli og jarftstöftvarmálinu
Eiftur Guftnason
Ragnhildur Páll
Intersat er mikill munur. Hér
væri um aft ræfta gervihnött, sem
sendir beint til neytenda og gefur
ótal marga möguleika. Friftrik
sagfti sér ljóst, aft vandamálin
væru mjög mörg i málinu og aft
ýmsir hefftu lýst sig andviga sam-
starfinu, einkum rithöfundasam-
tökin og önnur slik. Friftrik taldi
fulla ástæftu til þess aft islensk
stjórnvöld mótuftu sér stefnu i
þessum málum, einkum vegna
tveggja atrifta, annars vegar, aft
útsendingar i gegnum gervihnött
gætu komift aft notum sem dreifi-
kerfi á landinu og þá einkum á
miftunum I kringum landift og
hins vegar gæfi slikt mikla mögu-
leika varftandi skólasjónvarp.
Ingvar Gislason (F) taldi mjög
æskilegt aft rækja menningar-
tengsl vift Norfturlandaþjóftir.
Gæti hann vel hugsaö sér, aft þau
menningartengsl yrftu rædd á
svipaöan hátt og verift heffti, I
gegnum norrænu félögin og á
annan slikan hátt. Hvaft snerti
sjónvarpssamvinnu Noröur-
landa, sagfti Ingvar aö vift mætt-
um ekki lita á þaft samstarf sem
einhvern veginn sjálfsagöan hlut:
Ragnar Arnalds
Gunnlaugur Vilhjálmur
„Égheld aft vift verftum aft spyrja
okkur aö þvi á hverju þetta sam-
starf eigi aft byggjast og hver eigi
aö vera tilgangur sliks samstarfs
og hvert á aö vera innihaldift I
þessu samstarfi. Og ég held iika
aft vift ættum aft spyr ja okkur aft
þvi aft hvafta gagni þetta geti
komift okkur, hvort vift verftum
þarna veitendur efta hvort vift
veröum kannski eingöngu þiggj-
endur efta i senn veitendur og
þiggjendur. Ég er ekki búinn aft
gera mér fyliilega grein fyrir þvi
hvernig þetta má veröa, þvi aft
svör vift þessum spurningum
liggja alls ekki á lausu”.
Ingvar sagfti þaft áberandi,
hvaft þetta mál heffti litift verift
rætt meöal Islendinga. Máliö
heffti naumast komift til umræftna
á Alþingi og væri þaft Ut af fyrir
sig skrýtiö. Þess vegna væru ls-
lendingar ákaflega ókunnugir
þessu máli og þingmenn ekkert
siöur en aörir. Sagfti Ingvar aft
um málift væru talsvert miklar
deQur á Norfturlöndum og menn
engan veginn á eitt sáttir: ,,Ég
held aft viö ættum aft stinga
dálitiö vift fótum og athuga vel
I DAG OG A AAORGUN KL. 14-18
Ókeypis uppskriftir.
Nýr bæklingur
nr. 28
Hanna Guttormsdóttir hússtjórnar-
kennari kynnir ýmsa ostarétti m.a. úr
Camembert osti. Gefum að bragða á 45%
osti sterkum.
Osta- og smjörbúðin - Snorrabraut 54
----->- > ■ -----------------€
okkar gang áöur en vift leggjum
út i þaft aft taka aö fulla þátt i þvi
samstarfi, sem fyrirhugaft er i
sambandi vift þennan gervi-
hnött”.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
vildi vekja athygli á atriöi, sem
hún sagfti geta haft mikla menn-
ingar-pólitiska þýftingu. Þaö
væri, hvernig og hvert þær þjóftir,
sem hyggjast senda á loft sjón-
varp^shnetti, beindu geisla
þessara hnatta: „Þarna tel ég
vera um mjög mikilvægt atrifti aft
ræöa, sem ástæfta er til aft taka
pólitiska afstöftu til. Þaft er ekki
komift undur sérfræftilegu mati
eins efta neins, hvort sú ákvöröun
er tekin t.d. aft biftja, viö skulum
segja, Frakka efta Þjóftverja eöa
einhverja aftra þjóft aö gæta þess
aft beina ekki sjónvarpsgeisl-
anum yfir tiltekift svæfti eöa t.d.
yfir þaft svæfti, sem Island liggur
á. Ég tel, aft þaft sé mjög mikiö
hagsmunamál einmitt fyrir ís-
lendinga, aft þessir möguleikar
séu nýttir til fulls”. ,,....aft þvi er
þá möguleika varftar, aft geta séft
dagskrár frá þessum löndum t.d.,
þá tel ég þar vera um svo mikla
möguleika á sviöi menningar aft
ræöa, aft stjórnvöld geti ekki veitt
sérfræftingum jafnvel umboö til
þess aft setja fram óskir um þaft,
aft geislum frá t.d. slikum hnött-
um væri ekki beint til okkar”.
Páli Pétursson (F) sagöist tals-
maftur menningartengsla vift
Skandinaviu: „En ég vil nota
þetta tækifæri til þess aft minna á
þaö, ef hv. alþm. kynnu aft hafa
gleymt þvi, aft ennþá eru heilu
byggftarlögin á lslandi þar sem
sjónvarp næst ekki og er þó komift
fram I árslok 1978. Litvæfting
sjónvarps er komin langt fram Ur
þeirri áætlun, sem upphaflega
var gerft, þegar hafist var handa
um hana, en nýbygging stöftva
hefur aftur á móti tilsvarandi
dregist aftur Ur þeirri áætlun,
sem þar átti aft vinna eftir.”
PáU sagöi aft i lok ráftherratiftar
Vilhjálms Hjálmarssonar heföu
verift teknar ákvarftanir um
undirbúning aft nýbyggingu
stööva. Fjármagn væri fyrir
hendi, búift aft panta tækin og
raunar hafist ofurlitift handa um
byrjunarframkvæmdir á sumum
stöftvum, en siftan litift efta ekkert
gerst: „Þetta er aöstöftumunur,
sem ekki er þolandi og þvi vek ég
máls á þessu og legg þaft inn i
þessa umræftu um stórbrotnar
áætlanir um alþjóftlegt sjón-
varp”.
Eiftur Guftnason tók aftur til
máls og sagfti m.a.: „Sá er gall-
inn á gjöf Njaröar i sambandi vift
þróun þessamáls, aft um þaöhafa
eingöngu fjallaft embættismenn
og tæknimenn fram aö þessu og
þaft er áreiftanlega kominn timi
til og raunar brýn nauftsyn, aft
þetta mál sé rætt á pólitlskum
vettvangi og einnig aft vakin sé
umræfta meftal almennings um
þaft. Þaft sýnist t.d. ekkert fjarri
lagi, aft menntamálaráftuneytift
gangist fyrir ráöstefnu um þetta
til aft kynna þaft, hvernig þetta
mál er vaxift, hvers eftlis þaft er
o.s.frv. Égheld aö afstafta manna
til þessa máls hafi töluvert ein-
kennst af hleypidómum og oft
hleypidómum sjálfskipaöra
menningarvita, sem telja aft allt
afþreyingar- og skemmtiefni sé
af hinu illa eingöngu”.
„Ég held aft þó sumir kannski
vildu þaft, þá sé ekki hægt aft reisa
menningarlegt járntjald I kring-
um Island.”
Gunnlaugur Stefánsson (A)
sagftist furöa sig á þvi, aft þetta
mál skyldi ekki hafa komift til
kasta Alþingis, þó aft unniö heffti
verift aö þvi innan Norfturlanda-
ráftsalltfrál974.Sagftihann tima
til kominn, aft kynna þing-
mönnum málift öllu betur, þvi hér
væri um afar mikilvægt mál aö
ræfta er lyti aft pólitiskri, sam-
norrænni menningarsamvinnu.
Vilhjálmur Hjálmarsson (F)
sagfti aö þar sem tæknileg og f jár-
hagsleg óvissuatrifti væru ákaf-
Framhald á bls. 17.