Tíminn - 25.11.1978, Blaðsíða 10

10
llliil !11 !l11
Laugardagur 25. nóvember 1978
Laugardagur 25. nóvember 1978
11
keðjuþverbönd
Ef keðjuband slitnar er sjálflokandi við-
gerðarhlekkur settur i stað þess brotna.
Hlekkurinn lokast af þunga bllsins og keöjubandiö er þar meö
viögert. — Nauösynlegt þeim, sem nota snjókeöjur. — Póst-
sendum um ailt land.
Opið laugardaga 9—12

ARMULA 9 - SIAAI 84450
Aðvörun um stöðv-
un atvinnurekstrar
vegna vanskila
á söluskatti
Samkvæmt kröfu tollstjórans i Reykjavik
og heimild i lögum nr. 10,22.mars 1960,
verður atvinnurekstur þeirra fyrirtækja
hér i umdæminu, sem enn skulda sölu-
skatt fyrir júli, ágúst og september 1978 og
ný-álagðan söluskatt frá fyrri tima
stöðvaður, þar til þau hafa gert full skil á
hinum vangreiddu gjöldum, ásamt áfölln-
um dráttarvöxtum og kostnaði. Þeir sem
vilja komast hjá stöðvun, verða að gera
full skil nú þegar til tollstjóraskrifstofunn-
ar við Tryggvagötu.
Lögreglustjórinn i Reykjavik,
23. nóvember 1978.
Sigurjón Sigurðsson.
Keflavík
Blaðbera vantar frá 1. desember n.k. i
vesturbænum.
Upplýsingar hjá umboðsmanni i sima: 92-
1373.
Innkaupastjórar
Tajaiavörur Jólavörur
Erum að taka upp mikið
úrval af leikföngum
jóla- og gjafavörum
þaö vel aö vlgi að Islenskar vör-
vp,-- ,
Verksmiðjan í Maryland
Jónas Guðmundsson um Bandarikjaferð:
" . \
Grein þessi er sú fyrsta af nokkrum, sem síðar 1
birtast hér í blaðinu um starfsemi Sölumiðstöðvar j
hraðfrystihúsanna í USA, en blaðamaður Tímans
var þar nýverið á ferð ásamt nokkrum fréttamönn-!
um blaða og útvarps. I
Þú átt
Coldwater
Og SH i. greln
Afurðasölumál
ekki neitt
nema þú
Þaö eru ekki ýkja mörg ár
siöan islenskar afuröir heyröu
aö þvi er virtist einkum undir
sóöaskap i erlendum höfnum.
Daunillir farmar og blóöpollar
voru á bryggjunum. Þetta voru
saltaöar gærur, spaöket, ull-
arballar, og ópakkaöur fiskur,
þá ýmist isvarinn, ellegar salt-
aöur i veltingi um borö i togur-
um, af mönnum sem varla
héldu höföi vegna ofþrælkunar
viö aö veiöa, bæta net, hausa,
flaka og salta, og stóöu svo þar
ofan I kaupin oft upp i háls I sjó
og fiski, eöa flutu eins og kork-
tappar um þilfariö þegar skipiö
lagöi sig, eöa tók á sig sjó.
Fjárhagur landsins var
vondur og alvaran var mikil i
Landsbankanum og I stjórnar-
ráöinu.
Þetta var sú mynd af útflutn-
ingsverslun landsins og föngum
hjá Islensku.n unglingum þegar
undirritaöur byrjaöi aö finna á
sér efnahagsmál og millirlkja-
verslun fyrir um þaö bil þrem
áratugum, og þá komu I hugann
orö John Steinbecks: þú átt ekki
neitt nema þú getir selt þaö, og
þau virtust meö einhverjum
hætti liggja eins og mara yfir
Islandi, þvi allt virtist i raun og
veru vera svo vonlaust og glat-
aö.
Viö vorum svo fá, landiö á svo
asnalegum staö, og allir aörir
áttu vélar og kunnu betur en viö
aö búa eitthvaö til sem heimur-
inn vildi kaupa.
1 annan staö haföi manni —
meö réttu eöa röngu — veriö tal-
in trú um aö afuröum þessa blá-
græna lands væri yfirleitt stoliö,
öllum sólþurrkaöa fiskinum,
lýsinu og rjúpunni sem hengd
var upp á hausinn i jólamatinn
handa Dönum, og voöalegar
sögur gengu um sildina sem lá i
haugum I sólsviönum tunnum
austur I Skandinaviu og pækill-
inn lak og myndaöi daunillar
tjarnir, uns yfirvöldin þar
skárust i leikinn og grófu þessa
sild I hina svörtu mold ellegar I
sorphauga borgarinnar.
Með gull í beltinu
Til voru aö visu I bókum ágæt-
ar sögur um danska og háif-
danska kaupmenn sem kunnu til
verka. Fóru meö drifhvitan
sólþurrkaöan saltfisk á eigin
skipum til Spánar og seldu fyrir
gull, hlóöu skip sin siöan meö
appelsinum og létu þau sigla
bláan sjó meö þær til
Kaupmannahafnar, en óku
sjálfir I léttivögnum meö gull i
beltinu landleiðina til Hafnar,
og hittu þar skipiö sitt aftur,
seldu appelsinurnar og keyptu I
staöinn vörur handa landinu og
munaö þess allan og lögöu á
lslandsála á ný, til aö láta fiska
meira fyrir næsta hring, en þaö
er nú önnur saga.
En þetta er liöin tlö, sem
betur fer allt, þvi þjóöin hefur
fyrir löngu fundiö nýtt form á
afuröasölu sina og millirlkja-
verslun, og þá fyrst fór hagur
okkar aö batna. Aö visu eru
menn ekki á eitt sáttir þarna,
fremur en endranær, og þótt
kerfi okkar sé vafalaust ekki
gallalaust stöndum viö þá oröiö
getir selt
ur eru nú (oftast) eftirsóttar, og
sumar þykja hreinasti munaö-
ur. Ullin er spunnin, prjónuö og
ofin, saumaöar eru flikur og
blóöugar, saltaöar gærur eru
naumast lengur settar i skip.
Fiskurinn okkar selst á þvi
hæsta veröi sem þekkist og er
hvarvetna eftirsóttur, en nóg
um þaö. En mér þótti þessi inn-
gangur þó vera nauösynlegur aö
grein um sölu á hraöfrystum
islenskum fiski i tilefni af
kynnisferö sem undirritaöur fór
ásamt nokkrum öörum islensk-
um blaöamönnum til Banda-
rikjanna I boöi Sölumiöstöövar
hraöfrystihúsanna og hins
bandariska dótturfyrirtækis
þess Coldwater Seafood
Corporation I byrjun þessa
mánaöar (nóvember), en auk
þess voru I förinni fjöldi verk-
stjóra, Gunnar Guöjónsson,
formaður SH og Guömundur H.
Garöarsson, alþingismaöur, en
hann er sem kunnugt er blaöa-
fulltrúi SH.
Sala á frystum
fiskafurðum
Þaö mun hafa veriö á milli-
striösárunum, sem fyrst komu
fram hugmyndir um aö flytja út
hraöfrystar afuröir. Bæöi
Isket, freöfisk, lax og annaö, en
þá höföu framsýnir menn fyrir
löngu komiö auga á gildi hinnar
nýju varðveisluaðferðar aö
geyma matvæli i frosti.
Unnt var aö frysta nokkuö
víöa á landinu I smáum stil, en
öröugra var hitt aö senda slikar
vörur milli landa, og þaö er
raunar ekki fyrr en meö komu
ES BRÚARFOSS (1927), sem
Eimskipafélag Islands hf. lét
smiöa meö ákveðnum fjárstyrk
úr landssjóöi, aö möguleikar
uröu á stórfelldum útflutningi á
hraöfrystum fiski. Margir
merkir aöilar, t.d. Sambandiö,
Fiskimálanefnd o.fl. komu viö
sögu, en útflutningur á freöfiski
var samt heldur brösóttur fyrst
i staö. Bar þar margt til,
kunnátta heimafyrir var heldur
litil og erlendis vildu menn hafa
fiskinn nýjan, voru fremur
óvanir frystum fiski.
Nú er hraöfrystiiönaöurinn
oröinn aö háþróuöum iönaöi,
sem veitir þúsundum manna at-
vinnu og gjaldeyristekjurnar
skipta milljöröum, og má segja
aö hraðfrystiiönaöurinn sé
dýrmætasta útflutningsgrein
okkar og tekjulind.
Þaö er einkum og sér I lagi tvö
fyrirtæki, sem hafa meö hönd-
um obbann af framleiöslu og
sölu hraöfrystra sjávarafuröa,
'Sölumiöstöð hraöfrystihúsanna,
sem er meö um 75% heildar-
f r a m 1 e i ö s 1 u n n a r , og
Sambandiö, sem hefur nær all-
an afganginn, þótt einn og einn
aöili selji úr landi hraöfrystar
afuröir, en þaö magn er óveru-
legt.
Sem dæmi um afköst
Þorsteinn Gíslason,
forstjóri Coldwater
IcelandicBrand
Ocean Perch
conveniently packaged for instant preparation.
' ■ ' ■ ■ %.§;:
Auglýsing
— ein af mörgum
einstakra frystihúsa, þá
framleiddu milli 15 og 20 frysti-
hús afuröir fyrir meira en einn
milljarö króna áriö 1977, og eitt
hús, útgeröarfélag Akureyr-
inga, framleiddi hraöfrystan
fisk fyrir um þaö bil tvo
milljaröa króna á árinu 1977.
Þaö var þá afkastamesta hús
þjóðarinnar.
Coldwater Seafood
Corporation
Sölumiöstöö hraöfrysti-
húsanna var stofnuö áriö 1942 af
eigendum 15 hraöfrystihúsa i
landinu. Tilgangurinn meö
stofnun félagsins var aö selja
hraöfrystar sjávarafuröir
erlendis undir einum hatti og
afla sameiginlega ýmissa nauö-
synja, svo sem umbúöa og fl.
annast markaösleit og fl. sem
hinum nýja fiskiönaöi mætti
veröa til framdráttar. Félagar
gátu þeir einir oröiö, sem áttu,
eöa ráku frystihús sem
leigutakar.
Nú er 71 frystihús I SH og
framleiöslan á árinu 1977 var
um 79 þúsund smálestir af
hraöfrystum fiski, en útflutn-
ingsverðmætiö var um þaö bil
27,6 milljarðar króna.
Af þessu magni fóru um 47%
til Bandarikjanna, en afgangur-
inn til annarra landa, einkum
Sovétrikjanna og Bretlands.
Þaö kom fljótlega í ljós aö
Bandarikjamarkaöurinn var
verömætasti markaöurinn fyrir
hraöfrystar sjávarafuröir. Aö
visu voru til svangar þjóöir, en
þær áttu ekki peninga fyrir
fiski, sá böggull fylgdi
hinsvegar skammrifi aö banda-
riskar húsmæöur höföu ekki
neina reynslu i aö draga meö
sér heim ýsuna sfna meö vir
gegnum augun, hvaö þá aö þær
raunverulega vissu hvaö var i
isaöri köku I sellófan eöa smjör-
pappir og gekk undir nafninu
hraöfryst fiskflak. Aö halda
-námskeið i fiskáti og soöningu
fyrir200milljón mannaþjóö —
breyta matarvenjum hennar,
heföi auövitaö veriö óhugsandi,
jafnvel þótt Islendingar heföu
haft moröfjár.Bandarikjamenn
eru þjóö sem boröar kjöt, nauta-
kjöt, svlnakjöt, hamborgara og
kjúklinga, en fiskneyslan er
næsta litil.
Þaö dró þvi fljótlega aö þvi,
aö erfiðleika tók aö gæta meö
sölu á fiskflökum á þennan stóra
og annars auöuga markaö, þar
sem ameriskir heildsalar og
fiskréttaframleiöendur sögöu
fyrir verkum i einu og öllu.
Sölumiöstöö hraöfrystihús-
anna ákvaö þvi aö stofna fyrir-
tækiö Coldwater Seafood
Corporation vestur I Bandarikj-
unum áriö 1947 (söluskrifstofa
haföi þó veriö stofnuö fyrir vest-
an áriö 1945 og áriö 1954 hóf
Coldwater rekstur fiskiönaöar-
verksmiöju i gömlum hjalli I
Nanticoke i Maryland, og þar
var hafin framleiösla á fisk-
stautum og ööru þvlliku, sem
betra var aö selja en hinn svip-
kalda, frostkælda klump, sem
gekk undir nafninu ICELANDIC
FROZENSEAFOOD.
Þaö sama geröi Sambandiö
(SlS)reyndar lika,og þar|komst
brauömylsnan og idýfan i spiliö,
og hafinn var sá islensk-
ameriski stóriönaöur, sem nú er
forsenda öruggrar sölu á
hraöfrystum fiski frá tslandi til
Bandarikjanna, — og fyrir
hærra verö en aörar þjóöir fá.
En hvaö er bak viö fjalliö spyr
maöurinn, hvers vegna endilega
þetta?
Hvi er þetta ekki gert heima
og hvaö er I raun og veru veriö
aö bralla?
Ég held aö þessu sé I raun og
veru best svarað meö þessu: SH
og Sambandiö hafa veriö of
uppteknir viö aö setja brauö-
mylsnu á fisk og aö selja fisk, til
þess aö gera heimaþjóöinni
grein fyrir svo einföldum mál-
um, aö þetta er algjör forsenda
þess aö hægt sé aö selja islenska
fiskinn og fyrir hærra verö en
aörar þjóöir fá.
frh.
Jónas Guömundsson

Frá framleioslugólfinu i verksmiöju Coldwater i Everett, Massachu-
setts. Myndin sýnir pökkun á tilbúnum fiskréttum.
Bessi Bjarnason
100. sýning á
„Á sama
tíma að
ári”
A sunnudagskvöldiö veröur
hundraðasta sýning á bandariska
gamanleiknum A SAMA TIMA
AÐ ARI, sem nú er sýnt á Stóra
sviöi Þjóðleikhússins. Þessi
vinsæli leikur Bandarikjamanns-
ins Bernard Slade var frumsýnd-
ur á Húsavik i vor og sýndur i
leikför um land allt til loka
leikárs. t haust var verkiö svo
tekiö til sýninga I Þjóöleikhúsinu.
Þau Bessi Bjarnason og Margrét
Guömundsdóttir hafa vakiö mikla
kátinu áhorfenda meö túlkun
sinni á þeim George og Doris,
parinu, sem hittist eina helgi á ári
til að losna undan fjölskyldu-
áhyggjunum og erlinum heima
fyrir. Þaö er GIsli Alfreösson,
sem er leikstjóri sýningarinnar
en leikmyndina gerði Birgir
Engilsberts.
Þess má geta, aö aöeins tvö
leikrit Þjóöleikhússins hafa náö
svo miklum sýningafjölda I einni
lotu: gamanleikurinn Tópas, sem
sýndur var alls 102 sinnum árin
1953 og ’54 og svo INÚK, sem hef-
ur verið sýndur hátt á þriöja
hundrað sinnum.
Vestfirskt tímarit
Hljóðbunga
komin út
Út er komiö 3. hefti timaritsins
Hljóöabungu sem gefiö er út á
tsafiröi. Þaö er 75 blaösiður,
prentaö á góöan pappir og vel
myndskreytt. 1 ritnefnd eru Hall-
ur Páll Jónsson (ábm), Asdis G.
Ragnarsdóttir, Einar Eyþórsson,
Finnur Gunnlaugsson, Guöjón
Friöriksson og Jónas Guömunds-
son. Prentstofan isrún á tsafiröi
prentar blaöiö.
Meöal efni I blaöinu er þetta:
Jón Jónsson skraddari segir frá
3. og siðasti hluti. Fært hefur i let-
ur Guðjón Friöriksson. Hér segir
frá pólitiskum átökum á Isafiröi á
árunum um 1930.
Hallvaröur skáld frá Horni
1723-1799. Birtar eru i heilu lagi
Strandleiöarrima (i fyrsta sinn
)á prenti) og Ljóöabréf eftir
þessa þjóösagnapersónu frá
Hornströndum. Saman tóku
Hallgrimur Guöfinnsson frá
Reykjafiröi nyröra og Hallur
Páll.
Gústi Jónu Jónseöa vandinn aö
vera sjálfum sér samkvæmur.
Grátt gaman I einum þætti eftir
Véstein Lúöviksson rithöfund.
Leikþátt þennan sem hér birtist á
prenti samdi Vésteinn sérstak-
lega fyrir kvöldvöku herstööva-
andstæöinga á tsafiröi 1. des.
1976, og leikstýröi sjálfur.
Afgreiöslu blaösins annast
Ásdis G. Ragnarsdóttir, Neösta-
kaupstaö, slmi 94-3278 Isafiröi.
Þaö fæst i helstu bókabúðum i
Reykjavlk t.a.m. Bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar og Máls
og menningar.