Fréttablaðið - 28.08.2006, Blaðsíða 18

28. ágúst 2006 MÁNUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
> Íslendingar í listnámi í háskólum innanlands.
Heimild: Hagstofa Íslands
Svona erum við
1990
20
2
28
7
46
9
30
1995
2000
2005
Alþjóðlega lögreglustofnunin, Interpol, var
stofnuð árið 1923 til að stuðla að alþjóð-
legu samstarfi í rannsókn á glæpamálum.
Starfsmenn stofnunarinnar voru 384 frá 54
löndum árið 2001 og er hún starfrækt
allan sólarhringinn. Ísland er meðal
aðildarríkja.
Hvað er Interpol?
Interpol er þriðja stærsta
alþjóðlega stofnun heims, á
eftir Sameinuðu þjóðunum
og Alþjóða knattspyrnusam-
bandinu FIFA. Aðildarríkin eru
nú 184 talsins og fjármagna
stofnunina með því sem nemur
30 milljónum evra á ári.
Höfuðstöðvar stofnunarinnar
eru í Lyon í Frakklandi og for-
seti hennar er Jackie Selebi, yfirmaður
suðurafrísku lögreglunnar. Aðalritari
Interpol er Ronald K. Noble, sem
áður starfaði fyrir fjármálaráðuneyti
Bandaríkjanna.
Hverju beitir Interpol
sér fyrir?
Sakir þess að stofnunin
verður að vera hlutlaus
tekur hún ekki þátt
í upprætingu glæpa
sem varða ekki mörg
aðildarríkjanna eða
þeirra glæpa sem
tengjast stjórnmálum,
hernum, trúarbrögð-
um eða kynþátta-
mismunun. Aðalstarf
Interpol varðar almannaöryggi, hryðjuverk,
skipulagða glæpastarfsemi, stríðsglæpi, fram-
leiðslu og sölu fíkniefna, vopnasmygl, mansal,
peningaþvætti, barnaklám, efnahagsbrot,
tölvuglæpi og spillingu.
Hvernig komst stofnunin í núverandi
horf?
Interpol lenti í höndum nasistastjórnar
Þýskalands í seinni heimsstyrjöldinni, þegar
Þjóðverjar innlimuðu Austurríki inn í veldi sitt.
Starfsfólk og aðstaða Interpol voru notuð til
gagnaöflunar fyrir Gestapó-leynilögregluna
til stríðsloka. Yfirmenn hermála frá Belgíu,
Frakklandi, Skandinavíu og Bretlandi endur-
skipulögðu Interpol og komu stofnuninni í
núverandi horf.
FBL-GREINING: INTERPOL
Þarf að gæta hlutleysis í hvívetna
Úrvalsvísitalan rauf sex þúsund stiga
múrinn í fyrradag og hafði hækkað í
tólf daga í röð. Þórður Friðjónsson er
forstjóri Kauphallarinnar.
Hvað er Úrvalsvísitalan?
Úrvalsvísitalan mælir verðbreytingar 15
stærstu og seljanlegustu félaganna í
Kauphöllinni. Val í hana er endurskoðað
tvisvar á ári, í júní og desember. Við
valið er tekið tillit til stærðar félaganna
og veltu með hlutabréf þeirra en auk
þess verða félögin að uppfylla ýmis
önnur skilyrði.
Hvaða hlutverki gegnir hún?
Úrvalsvísitalan, eins og aðrar viðmiðun-
arvísitölur, gegnir margs konar hlutverki.
Í fyrsta lagi er henni ætlað að lýsa þróun
hlutabréfaverðs almennt. Í öðru lagi
á hún að endurspegla helstu fjárfest-
ingarkosti á markaðnum. Í þriðja lagi
er hún tæki til markaðssetningar fyrir
Kauphöllina og innlendan hlutabréfa-
markað. Síðast, en ekki síst, er henni
ætlað að veita félögum hvata til að
stuðla að auknum seljanleika skráðra
hlutabréfa þeirra.
SPURT & SVARAÐ
ÚRVALSVÍSITALA
Mælir verð-
breytingar
Íslenska háskólakerfið
hefur verið í örum vexti og
kalla kerfisbreytingarnar á
nýja stjórnarhætti, sam-
kvæmt skýrslu OECD um
háskólastigið á Íslandi.
Undanfarinn áratug hafa einka-
reknir háskólar verið stofnaðir,
ýmsar stofnanir færðar á háskóla-
stig, nýjar fjármögnunarleiðir
hafa verið kynntar til sögunnar,
samkeppni milli skóla hefur auk-
ist gríðarlega og frá árinu 1999
hefur orðið sprenging í fjölda
nemenda á háskólastigi. Vaxtar-
verkir íslenska háskólastigsins
felast fyrst og fremst í brýnni
þörf á nýjum fjármögnunarleið-
um og eftirliti með gæðamálum,
ef marka má skýrslu OECD um
háskólana á Íslandi.
Eftirlit með gæðamálum
Samkeppni er lykilorðið í stefnu
ríkisstjórnarninnar um mennta-
mál á háskólastigi og í skýrslu
OECD segir að sú áhersla hafi í
meginatriðum heppnast vel, bæði
innan háskólanna og þeirra á milli.
Hins vegar er einnig bent á þá
hættu að langtímamarkmið um
rannsóknir verði látin sitja á hak-
anum í samkeppninni um nemend-
ur og fjármagn og markmið til
styttri tíma verði látin ráða.
Í skýrslunni er einnig bent á að
aukið sjálfstæði stofnana hefur í
för með sér aukna kröfu um gæða-
tryggingu á kennslu og rannsókn-
um. Í ljósi mikillar fjölgunar nýrra
námsleiða undanfarin ár þarf að
vanda sérstaklega aðferðir við
mat á gæðum þeirra, en í skýrsl-
unni segir að menntamálaráðu-
neytið skorti mannafla og fé til að
viðurkenna nýjar prófgráður og
tryggja gæði námskeiða.
Ný lög um háskóla
Í nýjum lögum um háskóla sem
tóku gildi 1. júlí er komið til móts
við þessa gagnrýni að einhverju
leyti og kveðið á um reglubundið
innra eftirlit í skólanum svo og
ytra eftirlit framkvæmt af
menntamálaráðuneyti. Einnig tók
nýtt mats- og greiningarsvið innan
menntamálaráðuneytis til starfa í
janúar og sér sviðið um fram-
kvæmd gæðamats á öllum skóla-
stigum. Í skýrslunni kemur ein-
mitt fram að nauðsynlegt sé að
koma upp formlegu kerfi sem skil-
greinir námsbrautir og metur
gæði þeirra og eftirspurn eftir
þeim.
„Við fögnum mjög að ráðuneyt-
ið sé eftirlitsaðili og einnig nýju
rammalögunum, þar eru gerðar
ákveðnar gæðakröfur til háskóla
sem er mjög mikilvægur liður í
því að við náum okkar markmið-
um,“ segir Kristín Ingólfsdóttir,
rektor Háskóla Íslands, en á vor-
dögum var samþykkt stefnumót-
un í HÍ sem miðar að því að koma
skólanum í raðir hundrað bestu
háskóla í heimi. „Það er mjög mik-
ilvægt að efla rannsóknir og dokt-
orsnám og standa vörð um gæði í
öllu starfi skólans,“ segir hún.
Jón Torfi Jónasson, prófessor í
uppeldis- og menntunarfræði við
HÍ, tekur undir það að formlegt
gæðaeftirlit sé nauðsynlegt en
varar þó við því að of stífu eftir-
litskerfi sé komið upp. „Þrátt fyrir
að við höfum ekki haft eftirlits-
kerfi er í raun ekkert sem bendir
til þess að peningum sé illa farið
eða að háskólakerfið standi illa.
Þessi gróska og dýnamík sem
hefur verið í námsframboði finnst
mér vera heilbrigðismerki. Það er
til dæmis alveg ótrúlegt hvað ESB
ætlar að ganga langt í að njörva
niður námsbrautir, menn eru að
ganga alltof langt í stöðlunum,“
segir Jón Torfi.
Þarf að takmarka aðgang?
Skýrsluhöfundar telja að þörf sé á
nýjum fjármögnunarleiðum þar
sem telja verður líklegt að hægja
muni á vexti þjóðarframleiðslu á
næstunni og fjármagn hins opin-
bera muni ekki nægja við rekstur
háskóla. Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir menntamálaráðherra
sagði fyrr í vikunni að skýrslan
örvaði umræðu um hvernig fjár-
mögnun verði háttað til framtíðar.
„Þá erum við ekki bara að tala um
skólagjöld heldur líka aðkomu
annarra aðila í kostnaði og þátt
atvinnulífsins,“ segir Þorgerður.
Hún bendir á að atvinnulífið hafi
nú þegar komið inn í kostnað
háskóla með góðum árangri. „Við
fundum það áþreifanlega þegar
HR og Tækniháskólinn voru sam-
einaðir og bæði Viðskiptaráð,
Samtök atvinnulífsins og Samtök
iðnaðarins taka þátt í kostnaðin-
um,“ segir Þorgerður.
Kristín Ingólfsdóttir segir að
stjórnvöld verði að taka afstöðu til
þess hvort að HÍ verði áfram þjóð-
skóli opinn öllum eða hvort að
herða skuli á inntökuskilyrðum til
að takmarka aðgang, fáist ekki
nægilegt fjármagn frá ríkinu. „En
við erum að fá talsverðan stuðn-
ing frá atvinnulífi og þriðjungur
af fjármunum er sjálfsaflafé, inn-
lendir og erlendir styrkir og stuðn-
ingur úr atvinnulífi. Við erum að
herða sóknina þar og teljum það
nauðsynlegt,“ segir Kristín.
Jón Torfi er ósammála skýrslu-
höfundum um að einhverju
hámarki sé nú þegar náð hvað
varðar getu hins opinbera til að
fjármagna háskóla. „Það er stjórn-
valda hverju sinni að ákveða
hvernig á að skipta fjármagninu,
þetta er bara pólitísk ákvörðun
sem verður ekki ákveðin af nein-
um skýrslum,“ segir Jón Torfi.
Vaxtaverkir háskólanna
JÓN TORFI JÓNASSON Jón Torfi hefur rannsakað menntamál á háskólastigi undanfarin ár.
HÁSKÓLI ÍSLANDS Kostir og gallar háskólastigsins á Íslandi eru tíundaðir í skýrslunni en
ekki eru beinar tilvísanir í einstaka háskóla.
KRISTÍN INGÓLFSDÓTTIR „Í það heila finnst
mér skýrslan vera mjög jákvæð,“ segir
rektor Háskóla Íslands.
FRÉTTASKÝRING
RÓSA SIGNÝ GÍSLADÓTTIR
rosag@frettabladid.is
KOSTIR ÍSLENSKA HÁSKÓLA-
STIGSINS, SAMKVÆMT OECD
✔ Litið er á háskólanám sem sjálfsagðan rétt
fremur en tækifæri.
✔ Jafnrétti til náms, bæði hvað varðar jafn-
rétti kynjanna og félagslegt jafnrétti.
✔ Námslánakerfið stuðlar að framsækni og
hraða í háskólamenntun og jafnrétti.
✔ Hvetjandi námslánakerfi gerir fólki kleift
að læra erlendis.
✔ Stór hluti kennara hefur reynslu og
menntun erlendis frá og starfsfólk er í
góðu samstarfi við erlend starfssystkin.
GALLAR ÍSLENSKA HÁSKÓLA-
STIGSINS, SAMKVÆMT OECD
✘ Gæðamálum ábótavant. Setja þarf upp
eftirlitskerfi til að tryggja gæði náms-
brauta og viðurkenna nýjar prófgráður.
✘ Þörf á nýjum fjármögnunarleiðum.
✘ Meta þarf árangur fjarkennsluaðferða og
gæði þeirra, sem dregin hafa verið í efa.
✘ Spurningamerki sett við hversu marviss
stefna stjórnvalda gagnvart háskólamál-
um á landsbyggðinni er.
✘ Nauðsynlegt að háskólar leggi fram
áætlanir um rannsóknir.
✘ Efla þarf samstarf háskólastofnana og
atvinnulífsins. Rannsóknaniðurstöður
eru ekki nægilega vel kynntar né nýttar í
atvinnulífinu.
✘ Skortur á formlegum upplýsingum um
framkvæmd menntunar á háskólastigi
gerir hagsmunaaðilum erfitt að meta
árangur kerfisins.
Gleðilegar ræstingar
– og farsælan vinnudag!
4.381 kr.
Rocket ræstifatan
15 lítra tvískipt ræstifata
með fótstiginni rúlluvindu.
Á tilboði í ágúst 2006Liprir ræstivagnar frá Filmop
23.902 kr.
Arka 25 ræstivagninn
Ræstivagn fyrir gólfhreinsun og
afþurrkun. Fylgihlutir: Keflispressa, 28 lítra
tvískipt fata, tvær 4 lítra fötur fyrir
afþurrkun, statíf fyrir sorppoka, hólf fyrir
bréfaþurrkur, rykkúst o.fl.
11.154 kr.
Fred ræstivagninn
Léttur en öflugur ræstivagn með
tveimur 15 lítra fötum og pressu.
R
V
62
13
B
ÞÓRÐUR FRIÐJÓNSSON Forstjóri Kaup-
hallarinnar.