Fréttablaðið - 29.09.2006, Blaðsíða 22

22 29. september 2006 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson
Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á
suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Umræðan
Aukin hagsæld almennings
Fyrir tæpu ári gaf RSE út rit eftir Tryggva Þór Herbertsson prófess-
or og Halldór Benjamín Þorbergsson
hagfræðing þar sem þeir lögðu til að
Íslendingar felldu niður öll höft, tolla,
innflutningskvóta og aðrar sértækar
verndaraðgerðir í landbúnaði. Í ritinu
var rökstutt að breytingarnar stuðluðu
að aukinni velmegun alls almennings á Íslandi til
lengri tíma litið, óháð því hvað aðrar þjóðir gerðu.
Það hlýtur að liggja í augum uppi, að hagkvæm-
ast sé nýta takmarkaðar auðlindir þar sem mest
verðmæti skapast. Annars er auðlindunum sóað;
mannauði, fjármagni og náttúru. Möguleikar á
góðum lífskjörum eru líka augljóslega meiri þar
sem atvinnugreinar skila arði hjálparlaust heldur
en þar sem þær þrífast ekki án ríkisstyrkja. Þá er
jafnljóst að tollar, gjöld og innflutningshindranir
hækka verð á vörum og draga úr vöruúrvali eins og
að opinber útgjöld hækka skatta.
Þjóðum sem búa við frjáls alþjóðaviðskipti farn-
ast almennt betur en þeim sem búa við haftastefnu.
Fólk bregst við samkeppni með sérhæfingu í því
sem það gerir vel. Samkeppnisyfirburðirnir geta
legið í hæfni til að bjóða ódýrari kosti, í því að auka
virði einhvers meira en aðrir eða annarri
sérstöðu. Í riti Tryggva Þórs og Halldórs
Benjamíns er svo gerð grein fyrir því
hvernig sérhæfing í opnu hagkerfi leiði
til lægra vöruverðs, meira vöruúrvals og
hærri launa.
Nýlegar tillögur Samfylkingarinnar í
landbúnaðarmálum virðast byggja á sam-
bærilegum hugmyndum þeim sem settar
voru fram í ritinu. Þeir sem eru sammála
hugmyndunum hljóta að fagna framtak-
inu, jafnvel þótt áhöld séu um nákvæmar
útfærslur.
Sjálfsagt yrðu breytingar á íslensku landbúnað-
arkerfi einhverjum erfiðar. Á fleira verður bara að
líta. Svo sem tap almennings vegna glataðra tæki-
færa, þar sem auðlindum er sóað, og af því að greiða
hærra vöruverð og hærri skatta. Loks verður að
hafa trú á íslenskum landbúnaði; hvers vegna gætu
íslensk fyrirtæki ekki framleitt og markaðssett
landbúnaðarafurðir sem nytu sérstöðu og yrðu eft-
irsóttar á alþjóðlegum markaði?
Haftastefna í atvinnustarfsemi er sérstaklega
varhugaverð á Íslandi. Höft minnka fámenna eyþjóð
á meðan atvinnufrelsi skapar henni tækifæri til að
stækka.
Höfundur er framkvæmdastjóri Rannsóknarmið-
stöðvar um samfélags- og efnahagsmál (RSE).
Haftastefna í landbúnaði
BIRGIR TJÖRVI PÉTURSSON
Íslendingar og Bandaríkjamenn hafa náð samkomulagi um, að
varnarsamstarf ríkjanna sam-
kvæmt varnarsamningnum frá
1951 haldi áfram. Varnarliðið er
að vísu horfið af Keflavíkurflug-
velli, en við tekur hreyfanlegt
samstarf eftir leynilegri áætlun.
Bandaríkjamenn skuldbinda sig
til að verja Ísland, ef á þarf að
halda. Það smáatriði í hinu nýja
samkomulagi, að Íslendingar fá í
sinn hlut allar eigur varnarliðsins
gegn því að hreinsa upp athafna-
svæði þess, hefur vakið meiri
umræður en það á skilið. Aðalat-
riðið er, hvort samkomulagið sé
fullnægjandi til að tryggja öryggi
okkar.
Svarið er hið sígilda: Já og nei.
Það er já, af því að Íslendingar
öðluðust eins víðtæka skuldbind-
ingu Bandaríkjamanna á vörnum
landsins og völ var á. Bandaríkin
eru öflugasta herveldi heims. Ófá
Evrópuríki myndu vilja fá sama
skjól frá þeim og Ísland. Forystu-
menn okkar héldu vel á málum,
jafnt í samningunum sjálfum sem
opinberlega. Geir H. Haarde for-
sætisráðherra var mildur í tali, en
málefnalegur. Hann vakti traust,
þegar hann skýrði samkomulagið í
sjónvarpi. Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra var að vanda fastur
fyrir og skorinorður. Það er ekki
aðeins Sjálfstæðisflokknum, held-
ur þjóðinni allri mikil gæfa, að
þessir tveir menn skuli vinna vel
saman. Ráðherrar Framsóknar-
flokksins, Valgerður Sverrisdóttir
og Jón Sigurðsson, létu ekki held-
ur sitt eftir liggja. Auðvitað er það
síðan fagnaðarefni, að svo frið-
vænlegt er í heiminum, að banda-
rískur her skuli hverfa héðan. Her
er jafnan ill nauðsyn.
Þegar Ísland gekk í Atlants-
hafsbandalagið 1949, var kveðið á
um það, að hér skyldi ekki vera
erlendur her á friðartímum. Því
miður geisaði kalt stríð fram að
hruni Ráðstjórnarríkjanna haust-
ið 1991, og síðan voru nokkrar við-
sjár í heiminum, svo að ekki þótti
tímabært að kalla herinn burt fyrr
en nú, þótt Bandaríkjamenn hafi
fyrir löngu tekið að ókyrrast. Svo-
kallaðir herstöðvaandstæðingar
héldu því hins vegar fram, að tal
ráðamanna um að tryggja öryggi
landsins væri blekking. Tilgangur
Stefáns Jóhanns Stefánssonar,
Ólafs Thors, Eysteins Jónssonar,
Bjarna Benediktssonar og ann-
arra stuðningsmanna aðildar að
Atlantshafsbandalaginu væri að
svíkja Ísland undir hið vestræna
risaveldi. Bandaríkin hygðust
hremma landið. „Hægt er að fest-
ast, bágt mun úr að víkja,“ orti Jón
Helgason 1951. Sagan sýndi, að
slíkur áróður átti ekki við rök að
styðjast.
Vegna langrar dvalar varnar-
liðsins hafa Íslendingar hins vegar
ekki hugað nægilega að öryggi
sínu inn á við, eins og sjá má af
fróðlegri ritgerð dr. Þórs Whiteh-
eads prófessors í nýjasta hefti
Þjóðmála. Lýsing hans á öryggis-
gæslu á vegum lögreglunnar hefur
vakið mesta athygli. Hitt varð mér
meira umhugsunarefni, hversu
lítils íslenskt ríkisvald mátti sín
löngum gegn skipulögðum ofbeld-
ishópum. Hátt í annan tug
íslenskra kommúnista hafði hlotið
þjálfun í vopnaburði og undirróðri
í Lenínskólanum og öðrum skæru-
liðabúðum í Rússlandi. Í Gúttó-
slagnum 1932 beið lögreglan bein-
línis ósigur, og lágu tveir þriðju
liðsins óvígir eftir. Í óeirðunum
við Alþingishúsið 1949 réð úrslit-
um, að lögreglan átti táragas og
hafði á að skipa fjölmennu vara-
liði. Það var mesta mildi, að eng-
inn skyldi falla í þessum bardög-
um, en nokkrir lögregluþjónar
hlutu ævilöng örkuml. Einnig
verður að hafa í huga, að í Sósíal-
istaflokknum störfuðu menn, sem
höfðu náin tengsl við eitt blóðug-
asta og grimmasta alræðisríki
sögunnar.
En svarið við spurningunni um,
hvort samkomulagið sé fullnægj-
andi, er líka nei, því að nú hljóta
Íslendingar að huga betur að
öryggi sínu í stað þess að setja allt
sitt traust á Bandaríkjamenn. Eiga
flugvellir landsins, hafnir og aðrar
aðkomuleiðir allt að vera galopið
og óvarið eins og var fyrir 1951?
Ófriðarhættan hefur breyst og
minnkað, en ekki horfið. Hún er
ekki lengur af kjarnorkustríði
risavelda, heldur af skyndiáhlaup-
um hryðjuverkasveita og starf-
semi alþjóðlegra glæpahringja.
Hún er ekki af því, að eitthvert
alræðisríki hernemi landið, held-
ur af nýju Tyrkjaráni. Sérfræð-
ingar Evrópusambandsins ráð-
leggja okkur að stofna eigin
öryggisgæslu. Einnig blasir við,
að eitthvert varalið þarf jafnan að
vera tiltækt í landinu. Að öllu
þessu ber að huga á næstunni, og
þá skiptir máli, að jafntraustir
menn og Geir H. Haarde og Björn
Bjarnason leggi á ráðin. Varnar-
samstarf okkar við Bandaríkin í
55 ár hefur reynst vel, og hið nýja
samkomulag veitir fyrirheit um,
að það geti haldið áfram og jafn-
vel aukist og batnað.
Varnarsamstarf áfram
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Öryggi Íslands
Hátt í annan tug íslenskra
kommúnista hafði hlotið þjálf-
un í vopnaburði og undirróðri
í Lenínskólanum og öðrum
skæruliðabúðum í Rússlandi.
Vondir bændur
Haraldur Benediktsson, formaður
Bændasamtakanna, sagði í Fréttablað-
inu í gær að „Ingibjörg Sólrún [Gísla-
dóttir] hafði kvartað svolítið undan
okkur og sagt að við værum vondir við
sig“. Árekstur varð þar á milli eftir að
Samfylkingin kynnti tillögur um veru-
lega lækkun matarverðs. Áður hafði
framkvæmdastjóri samtakanna marg-
sagt í fréttum NFS Samfylkinguna vera
að blekkja fólk. Tillögurnar væru
„algjörlega fráleitar“ og hann
vonaði „að þeir sem reyna
mest að nota þessi meðöl
uppskeri eftir því“. Það er
spurning hvort íslensk-
um neytendum eða Ingi-
björgu Sólrúnu svíði sárar
undan hagsmunabaráttu
bænda.
Öflugur dekurdrengur
Dekurdrengjum vegnar víst ekki
síður vel en öðrum þessa dagana.
Nokkru áður en niðurstöður varnar-
viðræðna Íslands og Bandaríkjanna
voru kynntar á þriðjudaginn lét Össur
Skarphéðinsson þau orð falla á NFS
um Albert Jónsson, sem fór fyrir
íslensku sendinefndinni, að hann væri
ekkert annað en „dekurdrengur Dav-
íðs Oddssonar“ sem engum samn-
ingum hefði lokið fyrir íslensk
stjórnvöld og niðurstaðan
yrði „klúður“. Nú er niður-
staðan ljós. Skuldbinding
Bandaríkjamanna til að
verja landið er staðfest.
„Skapist ógn á Íslandi
munu Bandaríkin leggja
til loftvarnir,“ segir aðstoð-
arvarnarmálaráðherrann í
Mogganum í gær. Voru ummæli Öss-
urar ekki bara tómt klúður?
Pólitískir prestar
Prestar eru ekki hafnir yfir pólit-
ísk þrætumál þeirra óvígðu. Í Frétta-
blaðinu í gær mátti lesa frétt um að
séra Bjarni Karlsson í Laugarneskirkju
felldi trúfræðslu kirkjunnar niður til
að taka þátt í göngu Ómars Ragnars-
sonar. Bjarni er eiginmaður séra Jónu
Hrannar Bolladóttur, sem hefur
rætt um pólitík í R-listanum.
Jóna Hrönn er systir séra Hild-
ar Eirar Bolladóttur sem sagði
við messu á sunnudag að kvíði
og þrælslund við Mammon
rækju fólk til framkvæmda við
Kárahnjúka. Þetta eru pólitískir
prestar í lagi.
bjorgvin@frettabladid.is
H
eillaráðin þrjú sem nemendum í 9. bekk í grunn-
skólum landsins voru kynnt í gær voru uppistaðan í
dagskrá forvarnardagsins sem haldinn var að frum-
kvæði forseta Íslands, Ólafs Ragnars Grímssonar,
í samvinnu við íþróttahreyfinguna, sveitarfélög og
fleiri. Þetta er þarft átak, sem vonandi verður einhver árangur
af, og stendur ekki aðeins í einn dag, heldur smitar út frá sér í
umræðu manna á meðal, ekki síst hjá unga fólkinu og foreldrum
þess.
Heillaráð þessi ættu að vera flestum kunn, því auk þess að
kynna þau í skólunum með viðeigandi hætti voru þau send inn
á öll heimili landsins og hafa vonandi ekki lent í ruslafötunni
áður en þau voru lesin. Það er með þessi heillaráð eins og svo
margt annað, að þau ná kannski ekki til þeirra sem helst þyrftu á
þeim að halda, heldur aðeins til þeirra sem þegar gera sér grein
fyrir fíkniefnavandanum og hvernig mögulegt sé fyrir foreldra
og börn í sameiningu að minnka hættuna á að ungmenni verði
eitrinu að bráð.
Í nútíma þjóðfélagi, þar sem stöðugt fækkar þeim fjölskyld-
um þar sem allir setjast niður saman á kvöldin og borða kvöld-
mat, er enn meiri ástæða en áður til að hvetja til samveru for-
eldra og barna á degi hverjum. Annað heillaráðið er að hvetja
börn og unglinga til þátttöku í íþrótta- og æskulýðsstarfi af
ýmsum toga. Reynslan hefur sýnt að þeim unglingum sem taka
þátt í slíku starfi er síður hætt við að ánetjast fíkniefnum en
hinum sem hafa það helst fyrir stafni að hanga í eða við næstu
sjoppu eða vera á flækingi úti um borg og bý, nætur og daga.
Frægt íþróttafólk er gjarnan fyrirmynd þeirra ungu og því er
mjög mikilvægt að nafnkunnir íþróttamenn og konur séu góðar
fyrirmyndir, bæði hvað varðar áfengi og tóbak og ekki síst fíkni-
efni hvers konar. Reyndar er það svo að þeir sem nota fíkniefni
eru ekki líklegir til afreka í íþróttum og þess vegna er rétt að
leggja á það áherslu að áfengi og íþróttir fara ekki saman. Þriðja
heillaráðið fjallar einmitt um áfengi, en talið er að því lengur
sem unglingar snerti ekki áfengi eigi þeir síður á hættu að verða
fíkniefnavandanum að bráð.
Áfengisneysla hefur á síðari árum orðið almennri hér en
áður var og það er víða sem ungs fólks er freistað með áfengi.
Svokallaðar „vísindaferðir“ háskólanema virðast vera orðnar
sjálfsagður hluti af náminu, og í sumum tilfellum væri réttara
að kalla þær „áfengisferðir“, sem stundum verða fyrsta skrefið
að áfengismeðferð. Fyrirtæki og stofnanir í samvinnu við nem-
endafélög ættu að sjá sóma sinn í því að halda þessum ferðum
innan skynsamlegra marka.
Framundan eru prófkjör flokkanna, og þá hefur stundum
borið við að ungu fólki sé smalað saman á vegum frambjóðenda
og áfengi veitt ótæpilega. Núverandi og verðandi stjórnmála-
menn eiga ekki að láta slíkt viðgangast, þótt þeir séu í hörðum
slag um stuðning flokksmanna sinna til valda og áhrifa, því slíkt
kemur alltaf í bakið á þeim, þótt síðar verði.
Mikilvægt að foreldrar og börn ræði fíkniefnavandann:
Forvarnir eru
mikilvægar
KÁRI JÓNASSON SKRIFAR
Virðing
Réttlæti
Framboðsfrestur
Ákveðið hefur verið að boða til allsherjar-
atkvæðagreiðslu í VR við kjör fulltrúa á
ársfund ASÍ 2006. Kjörnir verða 73 fulltrúar
og 28 fulltrúar til vara.
Framboðslistar, ásamt meðmælum 100
fullgildra félagmanna VR, þurfa að hafa
borist kjörstjórn á skrifstofu VR, Húsi
verslunarinnar, fyrir kl. 12 á hádegi föstu-
daginn 6. október næstkomandi.
Kjörstjórn.