Tíminn - 27.04.1979, Side 11

Föstudagur 27. april 1979
11
JÓNAS 6UÐMUNDSS0N:
Þaö var ljóst, þegar frá upp-
hafi, aö skömmtun á fiski á veg-
um stjórnvalda myndi draga
dilk á eftir sér.Hin gamla regla,
þeir fiska, sem róa, — boöorö
útróöraþjóöarinnar, hlaut aö
lúta I lægra haldi, fyrst menn á
annaö borö fóru aö bægja sér-
stöku fólki frá fiskveiöum og
fela þær öörum.
Aö visu hefur Guömundur
Hagalin sagt mér, aö menn hafi
lagt þaö aö jöfnu aö ganga i
hjallinn hjá náunganum og
sækja hans einkamiö, renna þar
færum, en þetta voru þá ein-
hverjir blettir, eöa fiskislóöir
framundan einstökum bæjum,
sem héldu sér dauðahaldi i tún-
bala í grjótskriöunum vestur á
fjöröum. Annars var fólki ekki
meinaöur aögangur aö sjó.
Aö visu reru þeir einir, sem
skip höföuog útræöi, aörir sátu
heima, ellegar komu sér i skip-
rúm.
Miklar verstöövar voru i eigu
valdamanna, kirkjunnar og ein-
stakra manna.
Sjósókn til forna fylgdi ýms-
um reglum öörum, sem þjóöin
haföi sett sér, svo sem um hjúa-
skildaga, fardaga og vertiöar-
lok. Ailt fór þetta saman, hélst i
hendur. Menn ruku ekki af ver-
tiðum, eöa skiptu um vistir aö
geöþótta. Þetta var gert á á-
kveönum dögum.
I ársbyrjun fóru vermenn I
verið, til hinna ýmsu verstööva
suövestanlands, sumir rffu úr
brimþungum sandi, aörir fóru
út i Eyjar. Róiö var frá Stokks-
eyri, Eyrarbakka, Þorlákshöfn,
Grindavik og allt vestur i
Breiöafjörö. Alls staöar voru
starfsstöövar, og menn gengu
fjöll og firnindi til að komast á
vertiöir, uröu úti á heiöum og
höföu mikla hrakninga á fjall-
vegum. Þeir höföu meö sér kost
aö heiman, en liföu auk þess á
soðningu, tilfallandi fiskmeti og
drukku lýsi.
Vetrarvertið
á skútuöld
Siöir hinna opnu skipa, sem
reru úr brimrössum, færöust
auövitaö yfir á skúturnar. Aö
visu byrjuöu þeir upp úr ára-
mótum á skútunum i upphafi, en
svo kom aö þvi aö útgeröar-
menn stofnuöu ábyrgðarfélag,
og þá hófst skútuvertiðin ekki
fýrr en 1. mars, skipin fengust
ekki tryggö til siglinga fyrr, en
smáförum var samt róiö I góöri
tiö. Lokadagurinn var samt
hinn sami og til forna, eöa 11.
mai, ár hvert.
Þaö er einkenni gamla tim-
ans,aö allt er I föstum skoröum,
Nýverið hefur veriö tekiö i
notkun fjarskiptasamband
(skipulagt) milli Nimrod þota
breska sjóhersins og breskra
fiskiskipa. Astæöan er sú aö tal-
iö er að meö skipulögöu radió-
sambandi megi auðvelda mjög
leitar og björgunarflug þessara
véla.
Telja Bretar sig geta meö
þessu móti fækkaö flugtimum,
þegar ekki er um beint gæslu-
flug að ræða, og einnig i sjálfri
gæslunni.
Bresk fiskiskip múnu beðin
um aö greina nafn og númer er-
lendra skipa, þjóðerni og fleira,
sem sjást innan landhelgi. Þetta
I FRIÐI
hver maöur hefur sitt starf,
vöktum er skiptá skútum, menn
eru valdir I rúm, menn völdu sér
pláss viö öldustokkinn, eöa
sömdu um þaö. Best þótti aö
vera fremst, verra aö renna á
miösiöu og verst aftast. Þrýsti-
hópar réðu engu, en eftirsóttir
dráttarmenn sömdu um staö
sinn á skútunni, viö öldustokk-
inn.
Þeir sem minna máttu söi
uröu aö sætta sig viö hin lakari
pláss.
' En yfir öllu var útvigtuö festa
og útvigtaöur kostur og vetrar-
vertið lauk il. mai.
Fiskimiöin voru einkum á Sel-
vogsbanka, undir Krisuvikur-
bergi aö Þorlákshafnarbergi.
Þótti gott aö leita á þessar slóöir
I norölægum vindi, Siðar var
byrjaö að leita fyrir sér viö
Vestmannaeyjar og út af
Reykjanesi, sem þótti viösjár-
vert vegna skerja.
Þegar skipin höföu fengiö full-
fermi, en fiskurinn var flattur
og saltaöur um borö, var siglt til
LÁTIÐ LOKADAGINN
hafnar og skipað var upp og
lagt i annan túr.
Svona gekk vertiöin. Siöan
var öllu lokiö 11. mai, vertiöin
búin, Menn fengu sér neðan I
þvi. þeir sem þaö vildu, aðrir
lögðu strax á f jöll meö vertíöar-
hlutinn og blóðilminn frá þiön-
andi jöröunni lagöi á móti þeim.
Þaö var komiö vor, sauöburöur
skammt undan og bráöum
komnir fardagar. Ailt var látiö
haldast I hendur. Svo inngróinn
er lokadagurinn i meðvitund
landsmanna, aö jafnvel oröa-
bækur (Isl. oröabók Menningar-
sjóðs) segja „Vetrar-vertiö kv,
veiöitimi að vetrarlagi, vetrar-
vertiðarlok 11. mal”.
Höldum við
fornum siðum
Ognú á aöbreyta þvi. Vetrar-
vertið á aö ljúka 30. april. Viö
spyrjum, á aö breyta meiru? Á
réttur þjóöarinnar til hafsins aö
veröa svipaöur og rétturinn til
landsins, veröur réttur ein-
stakra manna sem sitja aö landi
vorul skjóli erföa, ættaogauös,
eöa á almenningur þennan sjó
saman, eöa einstakir menn?
Almenningur allur er látinn
gæta þessara auöæfa, greiöa
kostnaö fiskirannsókna, greiöa
kostnaö viö landhelgisgæslu,
kortagerö og útgáfu. Þannig að
sameiginlegum peningum er
variö til aö gæta hafsins, en
veiöarnar eru siöan aö veröa
einkaréttur örfárra manna.
Ég skil vel vanda dr. Kjartans
Jóhannssonar, sjávarútvegs-
ráðherraogtel þaö bera vott um
kjark aö ráöast gegn eigin kjör-
dæmi til að vernda fiskstofna.
En aö færa til lokadaginn. Um
þaögegniralltöörumáli. Þaö er
sama og aö fresta jólunum,
breyta páskunum og færa 17.
júní aftur eöa fram.
Þaö gera menn ekki. Þetta
eru dagar sem eiga tiivist sína i
þjóöarsálinnisjálfri, ogmá ekki
hrófla viö. Þaöaö stööva flotann
ákveöna daga, þaö á fullan rétt
á sér og aö banna notkun ein-
stakra veiöarfæra. En menn
veröa aö vera jafnir á sjónum,
allir veröa aöeiga sama réttinn,
til þess eru þeir bornir. Og loka-
daginn veröa sunnlenskir sjó-
menn aöhafa áfram sem punkt
aftan viö vetrarlangt starf.
Þeirhafa Iallanveturstaöið á
fjölunum I úfnum sjó, I vetrar-
hriöum, barist viö vitfirrt haf til
að bjarganetum, lóöum og fiski.
Svo kemur betri tíö, umbunin
með björtum dögum og bliö-
viðri, en þá segir stjórnarráöiö
stopp. Einhverjir menn fyrir
vestan og noröan og austan eiga
þennan fisk, vorfiskinn. Þiö eig-
iö aöeins aö standa storminn og
berja klaka.
Ég veit aö þetta er ekki sagt
svona, en ég tel þaö engu minna
viröiaö bjarga lokadeginum, en
þorskinum, þvi hin forna skipan
mála á sér ekki einasta alda-
langahefð aö baki, er sögulega
múruö niöur, hún er lika partur
af frumburðarrétti sjómanna,
sem aldrei má af þeim taka.
Ef fiski á að skipta, þá á aö
skipta honum eftir fólksfjölda,
eins og lifi og dauða. Þeir fiska
sem róa, það eru heilög orð sem
ber að hafa i heiðri eins og loka-
daginn.
Otgerðarmenn landvinnufólk,
sjómenn, allir sem aöild eiga aö
fjöleflinu, vetrarvertíö, hafa
hugsað sih mál fram i timann.
Ekki til að drekka sig fulla á
lokadaginn. Menn hafa keypt
veiðarfæri, keypt net, leigt báta,
ráöið fólk i vinnu, ráöið sig i
annað. Allt fer úr skoröum, þvi
atvinnuli'fið er ekki tilbúiö fyrir
þetta biskupsbréf, aö lokadegi
þjóöarinnar sé breytt, hann sé
færður fram.
Jónas Guðmundsson
Vb VH*’
þoturnar
fá aðstoð
sparar tima þegar mörg skip
eru á sömu slóðum.
Samband við þoturnar
Ekki er gert ráö fyrir aö fiski-
menn muni kalla þoturnar upp
óbeðiö, nema í neyöartilvikum,
og til aö svara kalli frá þeim.
Venjan er aö varöskip kalli
fiskiskip upp á neyöarbylgju
• 2182 Khz, en við Nimrod þoturn-
ar fara viöskiptin fram sem hér
greinir:
1) Nimrod — þota sem vill
hafa talsamband viö breskt
fiskiskip, sendir frá sér gult
blysljós um leiö og hún flýgur
framhjá.
2) Bresk fiskiskip skulu þá
hlusta á samstundis á Rás 16
VHF og biöa fyrirmæla.
3) Þota mun þá kalla I viö-
komandi skip á Rás 16, en sfðan
færa sig yfir á aörar bylgjur,
rás 6, 8 eöa 9, þar sem frekari
fjarskipti fara fram.
4) öll bresk fiskiskip skulu
hafa þögn á þessum bylgju-
lengdum meöan fjarskiptin fara
fram viö ákveöiö skip, og eiga
ekki aö hafa samband, óbeöin,
viö þotuna.
Þetta er fyrsta tilraun til að
auðvelda landhelgisgæslu og
björgunarflug meö skipulögöum
fjarskiptum milli flugvéla og
skipa.
Þess má geta aö islensku
landhelgisvélarnar geta haft
radíó-samband viö skip, en
blaöinu er ekki kunnugt um
skipulögö fjarskipti, né heldur
aö islensk skip séu skyldug :il að
gefa upp nafn og númer erlend-
ra skipa er sigla — eöa veiöa I
nágrenninu, þótt auövitaö sé al
gengt, aö landhelgisgæslan sé
látin vita um hugsanlegar ólög-
legar veiöar erlendra skipa.
frá breskum fiskiskipum