Fréttablaðið - 26.11.2006, Blaðsíða 24

Á
heimili sínu við Suð-
urgötu situr Bragi
gegnt blaðamanni
við stofuborð. Á
borðinu liggur meðal
annars eintak af nýj-
ustu bók Braga, Sendiherranum –
sögu Sturlu Jóns Jónssonar, hús-
varðar og ljóðskálds, sem fer í
afdrifaríka ferð á ljóðahátíð í
Litháen. Er ráðlegt að byrja viðtal
á því að spyrja rithöfund hvað
hann sé að fara í verki sínu? „Þú
getur svo sem spurt en þú færð
ekkert svar,“ segir Bragi kíminn.
Hann fellst þó á að í bókinni sé
hann á nýjum slóðum. „Hingað til
hef ég meira og minna einblínt á
míkróheim einnar persónu en í
þetta sinn hefur umfjöllunarefnið
breikkað. Ég held að það skipti
máli að karakterinn er eldri en þeir
sem ég hef skrifað um og þetta er
meiri fjölskyldusaga, hún lúrir að
minnsta kosti í bakgrunninum.“
Hann viðurkennir líka að í bók-
inni sýni hann meira af sjálfum
sér en áður. „Líklega vegna þess
að hún er um rithöfund. Óhjá-
kvæmilega hljóta hugsanir – sér-
staklega aðalpersónunnar – að
koma frá höfundinum. Ég byggi
söguna líka á ská á minni eigin
reynslu; fyrir ári var ég sjálfur á
ljóðahátíð í Litháen og ákvað að
nýta mér þá reynslu. En þótt marg-
ar af hugsunum Sturlu séu mínar
eigin reyndi ég að þurrka út öll
líkindi milli okkar og upplifi hann
sem mjög ólíkan mér. Við eigum
þó hitt og þetta sameiginlegt,
höfum til dæmis báðir hlustað á
Rod Stewart og hálfskömmumst
okkar fyrir það.“
Bragi segir að þegar hann fékk
hugmyndina að Sendiherranum í
október í fyrra hafi hann strax
fundið að hann var tilbúinn að
skrifa hana. „Bókin er í grunninn
fjórar hugmyndir sem ég stefndi
saman. Mig langaði meðal annars
að velta upp spurningunni um eign-
arrétt á texta, maður er jú alltaf að
teygja sig í eitthvað sem maður á
ekki sjálfur, og í manns eigin skrif-
um er alltaf spurning hvað kemur
mikið frá manni sjálfum og hvað
frá öðrum. En mig langaði líka að
velta fyrir mér mikilvægi – eða lít-
ilvægi – ljóðlistarinnar. Maður er
alltaf í svo miklum efa með hana.
Ég er alltaf að setja mig í stellingar
til að fara að yrkja aftur. En mér
hefur ekki tekist það; stundum
finnst mér það vera fánýtt og
stundum finnst mér ég hreinlega
ekki ráða við það.“
Sem leiðir hugann að einu höf-
uðeinkenna á bókum Braga –
hinum undirliggjandi kvíða, óttan-
um við það sem fram undan er.
Hann játar að sjálfur sé hann kvíð-
inn. „Það er alls konar kvíði sem
herjar á; maður óttast að standa
sig ekki, bæði gagnvart öðru fólki
og að maður geri ekki eitthvað úr
sjálfum sér. En ég er sérstaklega
slæmur hvað bækurnar snertir og
viðtökur þeirra. Maður opinberar
sig algjörlega í bók, þó að ég sé um
leið að fela mig. Ég fékk til dæmis
vægt taugaáfall þegar fyrsta
skáldsagan mín kom út; var flutt-
ur með kvíðakast upp á spítala og
fékk viðeigandi lyf. Sagan endur-
tók sig svo þegar Gæludýrin komu
út. Það er krafan um að standa sig,
að eyða ekki of miklum tíma í eitt-
hvað misheppnað. En ég er líklega
rólegri núna en áður, maður verð-
ur það óneitanlega með aldrin-
um.“
Er alltaf að
fela mig
Bragi Ólafsson er meistari vandræðalegheitanna,
stigmagnandi tíðindaleysis og nagandi sjálfsefa – í
góðum skilningi. Í Sendiherranum er hann á nýj-
um slóðum og þykir gefa meira færi á sér en áður.
Bergsteinn Sigurðsson ræddi við Braga um reynslu
hans á ská, óttann við opinberun og kvíðaköst.
Maður op-
inberar sig
algjörlega í
bók, þó að ég
sé um leið að
fela mig. Ég
fékk til dæm-
is vægt tauga-
áfall þegar
fyrsta skáld-
sagan mín
kom út; var
fluttur með
kvíðakast
upp á spítala
og fékk við-
eigandi lyf.
Þetta hefur verið mikið afmælisár fyrir
Braga; fyrir réttum 20 árum gaf hann út
sitt fyrsta verk, ljóðabókina Dragsúg, og
sama ár slógu Sykurmolarnir svo rækilega
í gegn að ekki varð aftur snúið. Bragi gat
þar af leiðandi ekki einbeitt sér fyllilega að
skriftum fyrr en eftir að hljómsveitin lagði
upp laupana en lítur þó ekki á óvænta vel-
gengni Sykurmolanna sem dragbít á feril
sinn sem rithöfundur.
„Ég hafði ekki séð fram á neina ákveðna
rithöfundarbraut þá. Ég ætlaði að halda
áfram að skrifa en 24 ára sá ég ekki fram
á að eiga eftir að sitja og yrkja milli níu og
fimm. En frá því ég var unglingur hafði ég
alltaf gruflað í textum og tónlist samhliða
og þannig náð að sameina áhugamál mín,
tónlist og skriftir. Sykurmolarnir og
Smekkleysa tóku hins vegar allan okkar
tíma og því er ekki að neita að þegar leið á
var ég orðinn þreyttur á þessum eilífu
ferðalögum, tímanum sem fór til einskis í
stúdíóinu og allri þessari bið sem fylgir
tónlistarbransanum. Mig var farið að
klæja í að geta skrifað meira og þess
vegna var það léttir þegar Sykurmolarnir
hættu.“
Bragi segir að af og til hafi það bankað
upp á að nota árin með Sykurmolunum sem
efnivið í sögu. „En þegar ég máta það við
mig finnst mér það ekki passa. Sykurmol-
arnir voru svo sem ekki djúpt í rokklifnað-
inum sem svo mikið hefur verið skrifað
um, eiturlyfin og sukkið, og mér hefur
aldrei fundist þetta heillandi. Ég gæti
kannski hugsað mér að gera mér mat úr
þessu með einhverjum skringilegum for-
merkjum. Ég sé fyrir mér á sviði, ekki
endilega bók, eitthvað sem hefur með bún-
ingsherbergi hljómsveitar að gera. Það
myndi ekki fjalla um tónlistina, heldur eitt-
hvað sem gerist milli þess hóps baksviðs.
Það er eitthvað við þá hugmynd sem ég er
hrifinn af.“
Tvisvar á jafnmörgum árum hefur spunn-
ist mikil umræða um íslenskar bókmennt-
ir, sér í lagi Íslensku bókmenntaverðlaun-
in og agnúa á þeim, þar sem skáldsaga
eftir Braga var sett í forgrunn. Eiríkur
Guðmundsson, útvarpsmaður og rithöf-
undur, notaði það sem dæmi um augljósan
galla á Íslensku bókmenntaverðlaununum
að bók á borð við Samkvæmisleiki skyldi
ekki vera tilnefnd til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna 2004. Í fyrra tók Sigurður
Gylfi Magnússon sagnfræðingur upp
þráðinn þar sem frá var horfið. Hann hélt
því hins vegar fram að Samkvæmisleikir
hefði ekki staðið undir lofinu sem á hana
var borið og væri skýrt merki þess að
íslensk menningarumræða væri á villigöt-
um.
Bragi segir að það hafi verið sérstakt
að fylgjast með hvernig bók eftir hann var
gerð að miðpunkti umræðu sem snerist
um eitthvað annað og meira. „Ég er reynd-
ar stoltur af því. Auðvitað vill maður að
það verði umræða um bækur manns og
það gildir einu þótt sú umræða sé vond,
svo lengi sem maður er viss um gildi bók-
arinnar sjálfur. Í þessu tilfelli kom umræð-
an sér vel fyrir mig og útgefandann; það
hlakkaði í rauninni í mér því á endanum
græddi ég bara á þessu.
Hvað bókmenntaverðlaunin snertir þá
held ég að ég sé hreinskilinn þegar ég segi
að ég hef aldrei gert ráð fyrir að bækurnar
mínar séu tilnefndar til verðlauna. Útgef-
andinn minn var hins vegar svekktur og
mér þótti þetta leitt fyrir hans hönd. En
þetta vakti enn meiri umhugsun um þessi
bókmenntaverðlaun, sem mér sannarlega
finnst vera gölluð og mætti breyta.“
Bragi kveðst vera með nokkrar hug-
myndir til að vinna úr næst en hefur ekki
hugmynd um hver þeirra verður ofan á.
„Það má vera að í augnablikinu sé ég orð-
inn fullsaddur á þessum heimi sem ég hef
verið að vinna með síðasta árið, og hef
hugsað mér að skoða betur, en verð
kannski orðinn spenntur aftur eftir tvo
mánuði. Yfirleitt líður hálfur annar mán-
uður frá því maður gefur út bók þangað
til maður byrjar að skrifa á fullu aftur en
á þeim tíma er maður frjór og opinn,
hripar niður alls konar hugmyndir í minn-
isbókina. Svo fær maður kannski góða
hugmynd og byrjar að vinna með hana en
hendir henni svo til hliðar og byrjar á
einhverju allt öðru. Sem er ágætt, þá fá
hlutirnir að halda áfram að gerjast.“