Tíminn - 04.12.1979, Qupperneq 10

10
Þriðjudagur 4. desember 1979
Ægivald auðhringanna
Jóhannes Björn (Sigfiísson):
Falið vaid.
örn og örlygur 1979.
154 bls.
A undanförnum árum hafa
endrum og sinnum borist af þvi
fregnir, að einstakir grúskarar
eða duglegir spæjarar hafi kom-
ist á snoðir um eitt og annað
óhreint hjá virtum og vellauð-
ugum borgurum. Risafyrirtæki
og auöhringar hafa gjarnan
variö bendluð viö málin, stund-
um rikisstjórnir, og oftast hefur
verið um að ræða valdbeitingu
eða það, sem á máli „finna”
fjölmiðla er kallað „óeðlilegur
þrýstingur”. Fréttir af þessu
tagi hafa ósjaldan vakið mikla
athygli, en fyrr en varöi hætta
fréttir að berast, málið þaggað
niður, og nýjar æsifréttir hafa
gagntekið hug almennings.
t bókinni Faliö vald er fjallað
um hið óhugnanlega vald sem
auðhringar og peningastofnanir
hafa ogbeita skefjalaust. Hér er
fjallað um nokkur stærstu fyrir-
tæki heims: Rockefellersam-
steypuna, sem veltir meira fé á
ári en nemur samanlögöum
fjárlögum allra Noröurland-
anna, Fordhringinn, allskyns
efnafyrirtæki, vopnafram-
leiöslu o.sv.frv. Skýrt er frá
tengslum þessara fyrirtækja
innbyrðis, tengslum þeirra við
rikisstjórnir voldugustu rikja
heims, sagt frá aöild þeirra að
byltingum, herforingja og
sósialista rætt um þátt þeirra i
lyfjaframleiðslu, þar sem þau
gera hvorttveggja i senn aö
auka neysluna og standa jafnvel
i vegi fyrir visindalegum rann-
sóknum, sem þau þó þykjast
stuöla að.
Auöhringamir fara ekki I
manngreinarálit. Þeir beina
fjármagninu þangað, sem
ágóöa er von. Bandariskir auö-
hringar styðja og fjármagna
rússnesku hernaðarvélina engu
siður en þá bandarisku og ekk-
ert er þeim óhagkvæmara en
stöðvun vigbúnaöarkapp-
hlaupsins. A árum seinni heims-
styrjaldarinnar fjármögnuðu
auðhringarnir alla aðila, þeir
áttu og stjórnuðu hergagna-
framleiöslu I Þýzkalandi
Hitlers jafnt sem i löndum
Bandamanna og það voru
bandariskir f jármálamenn,
Fordog fleiri, sem áttu mestan
þátt i að koma Hitler til valda á
sama hátt og þeir fjármögnuöu
bolsévikabyltinguna, sem fólki
hefur ávallt siðan veriö talin trú
um aö rússneskir öreigar hafi
framkvæmt af hugsjónaástæö-
um.
Hér er skýrt frá helstu valda-
félögum þessara þokkapilta,
Round Table, Bilderberghópn-
um o.fl. Þar kemur framað einn
„leiðtogi” Islendinga hefur lagt
lag sitt við þetta fólk og verður
fjallaö um bankakerfiö, hvernig
og hvers vegna það þenst stöö-
ugt út, þrátt fyrir erfitt efna-
hagsástand i heiminum.
Hætt er við þvi, aö þessi bók,
og þær upplýsingar, sem i henni
felast eigi eftir að koma mörg-
um á óvart. Við sjáum, að hinir
svonefndu „ráðamenn” ráöa 1
raun ósköp litlu, lýðræðið, sem
svo mikiö er gumaö af er litiö
annaö en pappirsgagn og frelsi
einstaklingsins takmarkast við
þröngan ramma.
Ég ætla mér ekki þá dul, aö
gagnrýna einstök atriði þessa
rits, til þess skortir mig þekk-
ingu á þeim svinastium alþjóð-
legs auðmagns, sem um er fjall-
aö. Hinu get ég þó ekki leynt, að
mér viröist sem höfundur alhæfi
um of á stundum. Þar vil ég
nefna tvö dæmi: Þar sem rætt
er um lyfjaframleiðslu og þá
einkum krabbameinslækningar
lætur höfundur i það skina að
alllengi hafi veriö þekktar að-
ferðir tillækningar á þeim sjúk-
dómi en auöhringarnir hafi
staðið gegn henni vegna þess að
þá hefðu þeir hætt aö græða á
lyfjunum. Þarna er ráöist
harkalega gegn læknastéttinni
og þótt undirritaður hafi heldur
takmarkaða þekkingu á lækna-
visindum verður að segjast eins
og er, að mér þykir harla
ósennilegt að læknar hafi látið
milljónir falla i valinn ef þeir
hefðu þekkt örugga lækningu.
Hitt atriðið snýr aö banka- og
peningamálum. Ég efast ekki
um að mikið sé um bókhalds-
gróöa i bankakerfi allra landa,
enundirstaða alls peningakerfis
hlýtur þó að vera framleiðsla,
þaö er varla hægt að skapa eft-
irspurneftir þvi, semekki er til,
— eða hvað?
En hvað sem ölluslfku liöur er
þetta hin þarfasta og á margan
hátt merkasta bók, sém á erindi
til allra. Við höfum of lengi látið
teyma okkur á asnaeyrunum.
. Jón Þ. Þór
bókmenntir
Saga úr daglega lifinu
Gunnel Bachman.
Voriö þegar mest gekk á.
Jóhanna Sveinsdóttir þýddi.
Iðunn.
t fyrra kom út hjá Iöunni sag-
an Þrjár vikur fram yfir. Þetta
er framhald af henni. Þar var
einkum sagt frá áhyggjum 17
ára stúlku, sem óttaðist að hún
væri orðin barnshafandi, þó að
áhyggjuefnin væru að vlsu
fleiri. Hér segir svo frá sömu
stúlku næsta misseri.
Enda þótt sagan sé sænsk ger-
ist hún I umhverfi, sem við
þekkjum. Unglingar eru mótað-
ir af hugmyndum um frjálslegt
kynllf. „Er þaö ekki framför aö
við skulum vera komin yfir
þessa djöfuls siðavendni og
rómantikina og ástina með stór
um stórum staf. Aö pillan og
svoleiðis skuli hafa veitt okkur
svona mikið frelsi”. Þetta segir
þó ekki söguna alla og leysir
ekki allan vanda.
„Ég er ekki að tala um
rómantiska vellu. Ég er aö tala
um tilfinningar. Égvilekki vera
einhver hjásofelsisvéi”.
Jafnréttismál og rauðsokka-
rök koma þarna fram. Amma,
sem komin var á elliheimilið,
var ung um 1920 og það var
draumur'.móður hennar aö hUn
gengi menntaveg og yröi sjálf-
stæö kona. Hún giftist og átti
börnog ennþá verða ótimabær-
ar barneignir til að trufla
frelsisgöngu ungra kvenna I
langskólanáminu. Annars kem-
ur amma gamla heim til Maju
og pabba hennar og er af þvl
mikil saga. Þá er m.a. rifjað
upp þegar afi las upphátt fyrir
heimilisfólkiö, ljúfar minningar
frá ógleymanlegum og áhrifa-
rikum stundum.
Þannig er sögusviöið og sögu-
efniö eins og það sem við þekkj-
um oghrærumsti. Sömu viöhorf
og vandi og við og okkar fólk
stendur andspænis. Mæja og
félagar hennar eru venjulegir
unglingar. Þar virðist það þykja
sjálfsagt að drekka áfengi þeg-
ar áaöskemmta sér,enda hefur
það sin áhrif. Höfundur kann vel
að leiða fram röksemdir and-
stæðra aðila og gerir þvi ágæt
samtöl og lýsir vel viðhorfum
ungiinganna meö fáum oröum.
Þetta er saga af geöþekkum
unglingum liðandi. stundar.
Sjálfsagt verður Mæju fylgt
lengra og sagt frá henni i fleiri
bókum og rakið hvernig henni
tekst að leysa sinn vanda þvi aö
þrátt fyrir allt er vandinn marg-
ur ennþá.
H.Kr.
Bréf milli Eleanor Roose-
velt og Lorenu Hickok
vekja mikið umtal
Væntanleg er á markað i
Bandarikjunumbókin „The Life
of Lorena Hickok” eftir Doris
Faber. Þaö, sem einkum vekur
áhuga á þessari bók, er það að
þar birtast bréf, sem þær skipt-
ust á Lorena Hickok og Eleanor
Roosevelt, en til eru 3.360 bréf,
sem þeim fór á milli á þrjátiu
árum, allt til dánardægurs
Eleanor 1962.
Lorena Hickok var blaöa-
maöur. Hún var dóttir farand-
smjörgeröarmanns og langafi
hennar var hin fræga hetja
Vestursins, Bill Hickok. Þegar
innan við tvitugt hóf hún störf i
blaöamennsku, fyrst við smá-
bæjarblað nokkurt, en varð
siöan Iþrótta- og stjórnmála-
fréttaritari við Minneapolis Tri-
bune. — Hún var nokkuð gróf,
Segir gamali samstarfsmaður
JþWmar þaðan, — en þá voru
ekki margar konur i blaöa-
mennsku, og þær urðu að vera
nokkuð grófar til að komast af I
starfinu. Og hvernig hún talaði!
segir hann fullur aödáunar, —
en hún var góður fréttaritari.
Ariö 1928 var Lorena sem var
þéttvaxin og reykti vindla, að
vinna sin störf fyrir AP frétta-
stofuna og hitti þá Eleanor
Roosevelt fyrst. Eleanor kom úr
allt öðru umhverfi en Lorena,
hún var af riku fólki komin, en
strax fór vel á með þeim.
En vikjum nú aftur að bréfun-
um. Það.semhefur vakið mest-
an áhuga manna, er tónninn i
sumum þeirra. Sem dæmi má
taka bréf frá Eleanor, skrifað
1933. — Þaö eru öll þessi smáat-
riði, hljómurinn I rödd þinni,
það aö snerta hár þitt, handa-
hreyfingar, þaö eru þessi atriöi
seméghugsaum ogþrái. Annað
dæmi: — Elsku Hick. ö, mig
langar til að faðma þig að mér.
Ég vil þrýsta þér að mér.
Hringurinn frá þér er mér til
mikillar huggunar. Ég horfi á
hann og hugsa, hún elskar mig,
annars væri ég ekki meö hann.
Hickok skrifar I bréfi frá
desember 1933: Elskan, i dag
hef ég veriö aö reyna að muna
andlitið á þér... Ég man best
eftir augunum og þeirri tilfinn-
ingu, þegar varir minar snerta
þennan mjúka blett rétt norð-
austan við munnvikið þitt.
Hickok og Eleanor fóru saman í 10 daga ferð um Karlbahafið 1934.
Myndin er tekin, þegar þær heimsóttu Puerto Rico.
Lorena iengst t.v. fékk forsetafrúna, Eleanor Roosevelt, til að halda
sinn fyrsta blaöamannafund 1933. 1953 hittust nokkrir þátttakend-
anna tii að minnast þessa atburöar.
Ekki eru öll bréfin skrifuö I
þessum dúr. Hickok segir t.d.
frá baráttu sinni við að grenna
sigog tilraunum til aö draga úr
drykkjuskap.
Það er kannski engin furða aö
fólki hefur orðið tiörætt um
þessi bréf. Þykir þar sitt hverj-
um, en sumir hafa viljað læða
þeim gruni að almenningi, að
ekki hafi verið allt með felldu
um samband þeirra vinkvenn-
anna. Er þar bæði vlsaö til bréf-
anna, svo og þeirrar staðreynd-
ar, sem er alkunna, að Roose-
velt forseti hélt fram hjá konu
sinni. Þráttfyrir þetta framhjá-
hald forsetans, komust engar
sögur á kreik um að Eleanor
leitaði á önnur mið, utan einu
sinni, að almannarómur vildi
bendla hana við glæsilegan lög-
reglumann. — Það var algjör
tilbúningur?%egir blaðamaður-
inn gamli Marquis Childs. Hanrt
neitar jafnafdráttarlaust, að um
nokkurt lesblskt samband geti
hafa verið aö ræöa. Aörir benda
á, að Eleanor hafi tamið sér
iburöarmikið orðafar i bréfum
sinum. Jafnvel, þegarhúnskrif-
aði tengdamóður sinni, sem hún
átti þóekki vingott við, viðhafði
hún þennan sama stil. Franklin
D. Roosevelt yngri, sonur henn-
ar bætir hér við: — Muniö, að
móöir mln ólst upp á þeim tíma,
þegar börn lásu bækur
Bronte-systra og Jane Austen,
og tömdu sér sama ritstil.
Lorena hætti störfum fyrir
aldurs sakir 1954 og settist þá aö
i nágrenni Roosevelt-fjöl-
skyldunnar. Þar framfleytti hún
sér með ritun barnabóka og
ævisagna. Hún vann með Elea-
noraö samningubókar um póli-
tiska þátttöku kvenna, „Ladies
of Courage”. Hickok arfleiddi
Roosevelt bókasafnið að sendi-
bréfasafni sinu með þvi skilyrði
aö þaö yrði ekki gefiö út fyrr en
lOárum eftirdauða hennar (hún
dó 1968).
Strax og fór að kvisast um
innihald bókarinnar, tók sagn-
fræöingurinn Arthur Schlesing-
er yngri sig til og skrifaöi grein I
Washington Post til aö koma i
veg fyrir „krampakenndar
dylgjur” og klykkti út meö aö
segja: — Það er mikilvægt aö
lesa ekki þær hugmyndir, sem
mest brenna á fólki 20. aldar, út
úr 19. aldar samskiptum fólks.
Þessi mynd var tekin af Lorenu
Hickok, þegar hún var orðin
þekkt.Vinur hennar úr gagn
fræðaskóla lv#tajhenni svo:
Hún var mjögi&nnin, en harð
ákveðin I þvi að verða fræg.