Tíminn - 15.01.1980, Blaðsíða 8

8
Þriðjudagur 15. janúar 1980
orka - tækni - vísindi - orka - tækni - vísindi - orka - tækni - vísindi - orka - tækni - vísindi
Bergsteinn Gizurarson verkfræðingur:
Verða seglskip
skip
f ramtí ðarinnar ?
Mo«ur
'roHer*1
V-ó \ i d r
Scúte
Segl Dynaskipanna eru vafin á rúllur innan f möstrunum.
Þau eru dregin út meö vfrum sem liggja innan i ranum.
Inngangur
Við siðustu oliuhækkanir,
verður sú spurning æ brýnni
fyrir okkur Islendinga hver
verður lausn flutninga til og frá
landinu og hvernig getum við
rekið fiskveiðar okkar, ef olian
heldur áfram að hækka i verði
og verður jafnvel ófáanleg?
Hugmyndir hafa komið fram
um, að þegar liður að alda-
mótum verði skipastóll okkar aö
hluta rekinn á innlendu elds-
neyti. Erlendis hafa lengi verið i
athugun áætlanir um byggingu
seglskipa með nýjustu tækni,
sem mótleikur við hækkandi
eldsneytiskostnaöi. Nú eru
breyttar forsendur frá þvi, er
seglskipin urðu að láta i minni
pokann fyrir vélknúnum skip-
um. Þessar forsendur voru:
óöryggi i ferðum og fjölmenn
áhöfn seglskipa og ódýrt elds-
neyti vélknúinna skipa.
Nýjar hugmynd-
ir um seglskip
Aö undanförnu hefur verið
unnið aö hönnun nýrrar gerðar
seglskipa viö skipasmiðastofn-
unina i Hamborg. Þessi nýja
gerð skipa hefur verið kölluð
Dynaskip.
I þessum áætlunum hefur
aðallega verið fengist við allstór
skip eða 17.000 tonn.
Þau eru ekki ólik öðrum flutn-
ingaskipum hvað skrokk snert-
ir. Þó ekki eins viö og djúp-
ristari.
Fjórmöstruð og siglutrén 60
metra há. Möstrin eru spor-
öskjulaga I þversniði úr sterk-
um léttmálmum og hol.
Þau er óstöguð. Rárnar eru úr
ryðfriu stáli meö brautum fyrir
seglin að ofan og neöanverðu.
Þó um mörg segl sé að ræða
eru engin op á milli þeirra.
Þannig að á hverju siglutré er
heill veggur segls til þess að
beisla vindinn.
Eins og áður segir, eru
siglurnar holar og með rúllum
innan i. Seglin eru dregin inn og
út lóörétt af þessari rúllu eftir
brautum þeim, sem eru neöan
og ofan á ránum.
Til þess að haga seglum eftir
vindi, er siglunum snúiö með
vökvakrafti. Allt þetta kerfi er
vökva- og rafknúið og er hægt aö
stjórna þvi frá stjórnboröi I brú
skipsins. Ekki þarf tjölmennari
áhöfn á slíku skipi en samsvar-
andi vélknúnu skipi. Ekki er
nauðsynlegt að fara upp i reið-
ann eins og áður fyrr til aö vinna
að seglunum og ef bilun verður I
raf- og vökvakerfinu, eru til
varavindur, sem snúa má með
handafli til stjórnar seglbúnaö-
inum.
Þetta skip hefur verið likan-
prófað undir verstu veður- og
ölduskilyrðum og var hægt aö
setja upp segl eða taka niöur á
20 sekúndum.
Seglin eru úr dacron, sem er
miklu léttara og sterkara en
segldúkur og nýtir vindinn
betur.
Vegna þess, hvernig hægt er
að beita seglunum, getur Dyna-
skip siglt eftir öllum stefnum á
vindstefnuna, sem var mestu
útilokað fyrir gömlu seglskipin.
Varavél væri notuð ásamt
seglunum og bógskrúfur, sem
gæfu skipunu hæfni til að sigla
inn og úr höfnum.
Bergsteinn Gizurarson.
Nú geta skip tekið við veður-
kortum frá gervihnöttum og
veðurstofum og geta þannig
hagað ferðum sinum þannig að
leiði sé hagstætt alla leið.
Samanburður á áætluðum
flutningskostnaði með þessum
nýju seglskipum og vélknúnu
skipunum heldur i vil.
Siðan hefur sá munur horfið
vegna hækkandi eldsneytis-
verðs.
Hver getur þró-
unin orðið hér?
Ef seglskipin birtast aftur á
höfunum sem flutningatæki ætti
sama að gilda um flutninga til
og frá Islandi. Nútima veður-
þjónusta ætti að gera það til-
tölulega auðvelt, að velja leiði
vestur og austur um haf.
Nokkuð vandamál gæti orðið,
hversu djúpra hafna slik skip
þyrftu með, en það ætti að vera
leysanlegt.
En ef litið er til eldsneytis-
notkunar Islendinga, þá er
kannski ekki eldsneytisnotkun
flutningaskipa aðalvandamálið.
Fiskiskipaflotinn notar milli 1/4
og 1/3 af allri oliu sem flutt er til
Islands. Samkvæmt nýjustu
upplýsingum fara 160 litrar af
gasoliu til að draga að landi
hvert tonn af botnfiski.
Afkoma fiskveiðanna á þvi
allt sitt undir þvi komiö hvernig
hlutfallið er milli fiskverðs og
oliuverðs.
Vel er nú hugsanlegt, að
skyndilegar breytingar á oliu-
verði valdi þvi, að ekki borgi sig
timabundið miðaö við þá-
verandi fiskverð að gera út á
fiskveiðar. A undanförnum
árum hefur oliunotkun heldur
aukist á afla-einingu, einkum
vegna aukinna botnvörpuveiða.
Bátaflotinn er mun hag-
stæðari hvað oliunotkun snertir
en togaraflotinn.
Það verða eflaust skiptar
skoðanir um það, hvort seglskip
verða aftur notuð við fiskveiðar.
Erfitt er að hugsa sér þau notuð
við togveiðar, þá frekar við
veiðar með netum, linu eða
handfæri.
Imynda mætti sér að minnsta
kosti, að töluverður hluti botn-
fiskveiða Islendinga eftir næstu
aldamót væri stundaður á skút-
um eða bátum undir 150 rúm-
lestir sem nýttu seglbúnað f lik-
ingu við þann sem aö ofan er
lýst.
Veiðiaðferðir þessara báta
yrðu auðvitað að vera t.d. lina,
net eða annað sem ekki byggist
á orkunotkun.
Aflakerfið i bátunum sjálfum
yrði allt rafknúið, fengi orku
sina frá rafgeymum eða rafstöð
knúinni með innlendu eldsneyti.
Bátarnir gætu einnig gengið
fyrir þessari rafstöö ef á þyrfti
að halda.
A þennan hátt er mögulegt að
minnsta kosti aö leysa brýnustu
vandamál útgerðar okkar i
orkukreppu framtiðarinnar.
Sjálfsagt er fyrir okkur Is-
lendinga i öllu falli að fylgjast
með þróun seglskipa á næstu
árum og jafnvel að vera með
þeim fyrstu til að reyna nota-
gildi eirra við fiskveiðar.