Fréttablaðið - 20.05.2007, Blaðsíða 18

Fréttablaðið - 20.05.2007, Blaðsíða 18
B ækurnar um Tinna hafa notið gríðar- legra vinsælda meðal bæði barna og fullorðinna um allan heim enda aðgengilegar og skemmtilegar. Sá heimur sem birtist í sögunum er hins vegar svo fjölbreytilegur og djúpur að grúskarar í bókmennta- og menningarfræðum hafa fundið þar gjöfulan akur fyrir sínar rann- sóknir. Hergé, sem hét réttu nafni Georges Prosper Remi, fæddist hinn 22. maí 1907 í Brussel. Hann hlaut nær enga formlega menntun í myndlist en var síteiknandi frá unga aldri, ekki síst myndir af þýsku hermönnun- um sem hernámu land hans í fyrri heims- styrjöldinni. Georges fann sér fljótt starf sem teiknari og bjó sér til listamannsnafn- ið Hergé, sem er dregið af framburðinum á RG, semsé fangamarki hans afturábak. Tinni birtist fyrst árið 1929 í Le Petit Vingtième, sem var vikulegt blað fyrir börn sem fylgdi kaþólska dagblaðinu Le Ving- tième Siècle (Tuttugasta öldin). Þar var Tinni sýndur sem fréttaritari blaðsins og hét myndaflokkurinn „Tinni í landi Sovétmanna“. Í sögunni var látið eins og blaðamaðurinn ungi hefði tekið myndirnar sjálfur, jafnvel þegar þær sýndu hann sjálfan við störf eða á flótta undan illvirkjum. Pólitískt inntak sög- unnar var óumdeilanlegt og markmiðið var einfalt: að sýna skuggahliðar sovétkerfisins. Síðar gagnrýndi Hergé reyndar bandaríska skyndimenningu harkalega í bókinni Tinni í Ameríku. Næst skrifaði Hergé um ævintýri Tinna í Kongó, en sú saga varð síðar alræmd vegna úreltra viðhorfa til nýlendustefnu og sam- skipta kynþátta. Frægasta dæmið um það er þegar Tinni bregður sér í hlutverk kennara og tilkynnir börnunum í Kongó að í dag ætli þau að læra um landið sitt: Belgíu! Í Kola- farminum, sem kom út árið 1958 og fjallar um þrælahald, er áhugavert að svertingjar Hergés hafa lítið breyst: þeir eru bestu skinn en skelfilega treggáfaðir og það er á ábyrgð hvítu mannanna að sjá til þess að þeir lendi ekki í hörmungum, sem eru merkilegt nokk þrældómur í þessu tilfelli. Þegar Hergé lýsti því yfir að næsta ævintýri Tinna á eftir Kongóferðinni myndi eiga sér stað í Austurlöndum fjær skrif- aði honum prestur, Faðir Gosset, sem þjón- aði kínverskum stúdentum við Háskólann í Leuven. Gosset hvatti Hergé til að fara að öllu með gát í lýsingum sínum á kínversku þjóðinni, ekki síst þar sem hann ætti marga dygga aðdáendur þar á meðal. Úr varð að Gosset kynnti Hergé fyrir ungum nema í höggmyndalist, Tsjang Tsjong Jen, sem varð fljótlega góður vinur Hergés og kynnti fyrir honum fjölbreyti- leika kínverskrar menningar og lista, ekki síst myndlistar og leturs. Tsjang varð per- sóna í bókinni Blái lótusinn (1935), en í henni skeggræða hann og Tinni um gagnkvæma fordóma þjóðanna og komast að því að Kín- verjar og Evrópumenn eigi að vera vinir. Japanarnir í bókinni eru hins vegar allir hrottar. Karakterinn Tsjang kom aftur við sögu aldarfjórðungi síðar í bókinni Tinni í Tíbet (1960), sem Hergé byggði að hluta á mar- tröðum sínum þar sem allt var hvítt. Það var svo eins og við manninn mælt að þegar vinnu við bókina lauk hurfu martraðirnar. Í seinni heimsstyrjöldinni hernámu Þjóð- verjar Belgíu aftur og Hergé sá enga ástæðu til að sinna ekki vinnu sinni undir stjórn þeirra frekar en hver annar iðnaðarmaður. Hann sat lengi vel undir gagnrýni fyrir að hafa verið samverkamaður nasista en skrif- aði sig út úr samviskubitinu með ýmsu móti. Nefna má að fúlmennið Rassópúlos, sem er staðalmynd peningagráðugs gyðings þrátt fyrir að vera grískur að nafninu til, breytt- ist í sögunum sem komu eftir stríð og fór meðal annars í glæpastarfsemi með nas- istum þannig að hann gat ekki lengur talist birtingarmynd gyðingahaturs. Með tímanum var Hergé þó fyrirgefið, enda vildu allir fá fleiri Tinnabækur. Fyrir- tækið í kringum Tinna óx og á hátindi ferils Hergés var hann með lið teiknara til að sjá um handavinnuna meðan hann einbeitti sér að því að gæða sögurnar enn meiri dýpt. Þegar Hergé fór að reskjast tók að líða lengri tími milli bókanna. Fimm ár liðu milli Vandræða Vaílu Veinólínó (1963) og Flug- rásar 714 til Sydney, og síðan átta ár þar til síðasta bókin, Tinni og Pikkarónarnir, kom út árið 1976. Hugsjónir allar höfðu þá að mestu leyti dofnað og vinskapur aðalpers- ónanna og Tinni, sem hafði fyrr á árum oft lagt sig í hættu við að verja lítilmagnann, lét sér nægja að horfa niður á fátækra- hverfin í bananalýðveldinu San Teódóros úr júmbóþotu á leið sinni heim í evrópsk þæg- indi. Hergé, sem þá var skilinn við eigin- konu sína og var barnlaus, lést úr hvítblæði árið 1983. Eitt af því sem stuðlað hefur að vinsældum bókanna er skrautlegt persónugalleríið. Þar fer fremstur í flokki hinn óforbetran- legi Kolbeinn kafteinn. Hann birtist okkur fyrst í Krabbanum með gylltu klærnar sem forfallin fyllibytta sem er iðulega ná- lægt því að steypa sjálfum sér og öðrum í glötun með ótrúlega óábyrgri hegðun. Svo hrollvekjandi er hann í alkóhólismanum að meira að segja Tinni fær um það martraðir. Með tímanum verður Kolbeinn þó sífellt virðulegri; er að lokum orðinn húsráð- andi á herragarðinum Myllusetri og notar einglyrni eins og forríkur spjátrungur. Áfengisfíknin er honum þó reglulega fjötur um fót og í síðustu bókinni, Tinni og Pikk- arónarnir, byrlar hinn utangátta Prófessor Vandráður, sem oftar en ekki ber ábyrgð á ævintýrum þeirra félaga, Kolbeini lyf sem gerir menn algjörlega fráhverfa áfengi. Það kallar Kolbeinn „níðingslega árás á persónufrelsi einstaklingsins“. Munnsöfn- uður Kolbeins er eitt af því sem íslenskir aðdáendur Tinnabókanna kunna vel að meta, enda íslenskar þýðingar Þorsteins Thorarensen og Lofts Guðmundssonar ein- staklega vel heppnaðar. Meðal annarra eftirminnilegra persóna má nefna tvíburaspæjarana seinheppnu Skafta og Skapta, sem byggðir eru á föður Hergés og tvíburabróður hans. Þá er óráð- legt að gleyma óperusöngkonunni Vaílu Veinólínó, Næturgalanum frá Mílanó, sem syngur „Ég hlæ, því ég er svo mjó“ þannig að glös springa og hefur mikinn hug á að giftast Kolbeini. Reyndar má benda á að hún er eina konan sem kemur við sögu í fleiri en einni Tinnabók, og sú eina sem hefur ein- hver áhrif á framvindu sögunnar. Fulltrúi lágkúrulegrar millistéttar er hinn ótrúlega uppáþrengjandi Flosi Fífldal, sem ekkert virðist skilja en er alltaf gríðarlega hress og alltaf að reyna að selja eitthvað. Ekki má gleyma dyggasta félaga Tinna, Yorkshire Terrier-hundinum Tobba sem fylgir honum hvert fótmál og leggur sitt af mörkum til að gleðja yngstu lesendurna, gjarnan með hvössum athugasemdum um það sem fram fer. Nokkur illmenni bókanna koma síðan ítrekað við sögu; hinn fyrrnefndi nef- stóri og útsmogni Rassópúlos, illgjarni vísindamaðurinn dr. Muller og svo auðvitað skuggabaldur Kolbeins kafteins, Hörður skipstjóri. Tinni sjálfur er nokkurs konar eyðieyja í hafsjó skrautlegra karaktera, en var byggður á bróður Hergés, Paul Remi, sem var yfirmaður í belgíska hernum. Tinni virðist laus við allar líkamlegar fýsnir og þrátt fyrir að vera titlaður blaðamaður sést hann nær aldrei skrifa nokkurn skap- aðan hlut. Hins vegar er hann öllum öðrum fremri í að beita rökhugsun og leysa hvers konar gátur, sem yfrið nóg er af í bókun- um. Hergé var sjálfur liðtækur í hvers konar heilaleikfimi og var kallaður „for- vitni refurinn“ sem ungur drengur í skát- unum. Ævintýri Tinna teygja sig út um víðan völl, allt frá undirdjúpum hafsins í Fjár- sjóði Rögnvaldar rauða og Leyndardómi einhyrningsins og upp í himingeiminn í Í myrkum mánafjöllum. Tinni er fyrsti maðurinn til að stíga fæti á tunglið, og það fimmtán árum á undan Neil Armstrong. Strax í næstu bók, Leynivopninu, reynir hann að fara huldu höfði í Austur- Evrópuríkinu Bordúríu. Hann fer til Kína, Afríku og Ameríku og kemur meira að segja við á Akureyri í Dularfullu stjörn- unni. Hann glímir við landamæradeilur í grannríkjunum Sýldavíu og Bordúríu og aðstoðar vin sinn Alkasar við bylt- ingu í Suður-Ameríkuríkinu San Teódóros. Þá má benda á að ein bókin, Flugrás 714 til Sydney, gerist á eyðieyju í Kyrrahaf- inu þar sem flugvél hefur hrapað og alls konar furðulegir hlutir eiga sér stað. Athyglisvert er að í seinni bókunum velur Hergé að láta sögurnar gerast á ímynduð- um stöðum, ólíkt því sem gerist í fyrstu bókunum þar sem lönd og borgir heita sínum réttu nöfnum. Hugsanlega spilar pólitík eitthvað inn í það en einnig meiri víðsýni og meðvitund Hergés sjálfs. Vel fer á því að ævintýri Tinna, sem fyrst birtust í riti kenndu við tuttugustu öld- ina, endurspegli hana jafn vel og raun ber vitni. Tinni er holdgervingur Vesturlanda á tuttugustu öldinni; fullviss um eigin yfirburði í fyrstu en eykst skilningur á fjölbreytileika mannlífs á jörðinni eftir því sem líður á tækniöld. Engan veginn er þó séð fyrir endann á vinsældum hans þótt 21. öldin sé gengin í garð. Leikstjór- arnir Steven Spielberg og Peter Jackson hyggjast nú hvor um sig leikstýra mynd um Tinna og er viðbúið að hetjan unga með ljósa toppinn slái í gegn enn á ný. Heimildir - Tom McCarthy: Tintin and the Höfundur Tinna aldargamall Næstkomandi þriðjudag verða 100 ár liðin frá fæðingu belgíska teiknarans Hergé, sem er þekktur um allan heim sem höfundur Tinnabókanna. Magnús Teitsson skoðaði æviferil og verk Hergés.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.