Fréttablaðið - 01.07.2007, Qupperneq 8

greinar@frettabladid.is
Vandi Vestfjarða er djúpstæðari en svo að hægt sé að segja að hann sé
staðbundinn vandi sem heimamenn eigi
að leysa af sjálfsdáðum, hann krefst sér-
tækra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Síð-
asta áratug fækkaði störfum á Vestfjörð-
um um mörg hundruð og íbúum líka.Tekj-
ur eru nærri 20% lægri á Vestfjörðum en
á höfuðborgarsvæðinu og fasteignaverð
hefur ekki hækkað þar svo nokkru nemi
þó það hafi margfaldast á höfuðborgarsvæðinu.
Sveitarstjórnarmenn hafa sjaldan hallað orð-
inu á stjórnvöld þrátt fyrir þessa þróun mála og
yfirleitt lotið þeim í auðmýkt. Viðbrögð þeirra
við skrifum um að ástandið sé alvarlegt, eru oft-
ast á þá lund að segja að svartagallsraus hjálpi
ekkert í stöðunni. Það er rétt, en það er ennþá
verra að neita að horfast í augu við staðreynd-
ir. Það vekur líka ugg, ef sveitarstjórnarmenn
halda að það sé heillaráð að fá olíuhreinsunarstöð
í einn fegursta fjörðinn vestra, Dýrafjörð. Vilja
þeir virkilega eyðileggja ímynd Vestfjarða sem
ósnortinnar náttúruperlu? Sú ímynd hefur verið
markvisst efld á liðnum árum og verði hún eyði-
lögð, verður aldrei aftur snúið.
Meginorsök vanda Vestfirðinga er gríð-
arlegur samdráttur í aðalatvinnuvegin-
um, sjávarútvegi, vegna sölu kvóta burt af
svæðinu. Þau fyrirtæki sem þraukað hafa,
hafa barist í bökkum og lagt upp laupana
eitt af öðru, nú síðast rækjuvinnslan Mið-
fell, sem var enn eitt reiðarslagið.
Löngu tímabært er að gera breyting-
ar á því sovéska kvótakerfi sem er að
kæfa byggðirnar en það þarf líka að efla
framsækinn atvinnurekstur á Vestfjörð-
um. Bættar samgöngur skipta sköpum og
tryggja þarf aðgengi að fjarskiptum og
háhraðaneti. Þá myndi stofnun háskóla á Ísafirði
breyta miklu, hækka laun á svæðinu og hafa mikil
og jákvæð áhrif á allt mannlíf.
Íslandshreyfingin lagði það til fyrir kosningarn-
ar í vor að meðal sértækra aðgerða sem stjórnvöld
gætu gripið til, væru skattaívilnanir til fyrirtækja
á þeim svæðum sem standa höllum fæti. Hagstæð-
ara skattaumhverfi myndi laða fyrirtæki að svæð-
inu og atvinnulíf yrði fjölbreyttara. Er ekki tíma-
bært að athuga það á Vestfjörðum?
Margrét Sverrisdóttir, varaformaður
Íslandshreyfingarinnar.
Vandi Vestfjarða
Ásíðasta borgarstjórnarfundi fyrir sumarfrí lögðu borgar-
fulltrúar Samfylkingarinnar fram
tillögur um heildarendurskoðun
á húsverndaráætlunum í Reykja-
vík. Markmið þeirra er að stuðla
að betri sátt milli sjónarmiða
verndunar og uppbyggingar og
ekki síður horfa til bygginga sem
hafa þýðingu sem fulltrúar bygg-
ingarstíls eða tímabils, óháð aldri.
Tillögurnar kváðu einnig á um
að eigendur gamalla húsa njóti
aukins stuðnings við viðhald,
fegrun og varðveislu eigna sem
falla undir húsverndaráætlunina
og að kannaðar yrðu leiðir til að
húsverndaráætlanir hafi sterkari
stöðu við útfærslu deiliskipulags.
Það var eitt af fyrstu verk-
um Reykjavíkurlistans að setja
á laggir samstarfsnefnd sem
mótaði húsverndarstefnu fyrir
Reykjavíkurborg og gerði tillögur
um verndun þess hluta bygging-
ararfsins sem hefur varðveislu-
gildi. Sú vinna var í tengslum við
endurskoðun Aðalskipulags og nú
um mundir er enn verið að end-
urskoða Aðalskipulag Reykjavík-
ur og því lag að endurskoða hús-
verndaráætlanir í leiðinni.
Húsvernd er í deiglunni um þess-
ar mundir og sitt sýnist hverjum
um timburkofarómantík þeirra
sem hana dýrka – og öðrum þykja
nýbyggingar þær sem rísa í borg-
inni á hverju ári æði misjafnar
og lítið augnakonfekt. Við höfum
öll skoðun á útliti húsa og oft er
sagt um hús, bæði gömul og ný,
að þau séu ljót. Ég segi á móti;
þá er sagan okkar ljót. Reykja-
vík er ung borg en hún á merka
byggingarsögu. Það er okkar saga
og sumum kann að þykja hún
ómerkileg og ljót en hún er okkar.
Það er okkar að viðurkenna hana,
varðveita hana og hampa henni.
Húsvernd í mínum huga er jafn-
vægislist á milli þess að byggja
upp og vernda. Miðbærinn er ekki
minjasafn, hann er staður sem
þrífst á því að fólk vilji sækja
hann heim, vera þar og njóta
þess. En það er engum vafa undir-
orpið að fólk dregst að miðbæn-
um meðal annars vegna gömlu
húsanna og andblænum sem þeim
fylgir. Við sækjum í þétta byggð,
mannlíf og hinn reykvíska „sund-
urleitisma“ eins og hann er stund-
um kallaður. Hann er séríslensk-
ur og við skulum vera stolt af
honum.
Ótal verkefni eru framundan
og því einsýnt að borgaryfirvöld
verða að marka sér skýra stefnu
í húsverndarmálum. Oft var þörf
en nú er nauðsyn á að skerpa
skilning okkar á samhengi milli
fortíðar og nútíðar, þar sem varð-
veisla á byggingararfinum og efl-
ing byggingarlistar í samtíman-
um haldast í hendur.
Uppbygging í miðborginni hefur
verið ævintýraleg og draumur
margra borgarbúa og landsmanna
allra um tónlistarhús er loksins
að rætast. Lækjartorg og næsta
nágrenni mun taka stakkaskipt-
um á næstu árum og gerbreyta
ásýnd miðborgarinnar. Ráðist
hefur verið í að deiliskipuleggja
reiti við Laugaveginn sem munu
opna möguleikana á uppbyggingu
verslunarrýma í miðborginni en
reynslan erlendis frá sýnir fram
á að uppbygging nýrra verslun-
arkjarna í miðborgum er ávísun
á meiri viðskipti, líka fyrir smá-
kaupmenn. Aukin viðskipti kalla á
fleira fólk, fjölbreyttari verslanir
og blómlegra menningarlíf.
Miðbærinn og Kvosin hafa átt
í vök að verjast, meðal annars
vegna þróunar byggðar í austurs
og tilkomu stórra verslunarmið-
stöðva. Ég held að það sé óhætt
að tala um endurreisn miðborg-
arinnar með þeim framkvæmd-
um sem framundan eru. En borg-
aryfirvöld þurfa að vera vakandi
fyrir því að uppbygging verslun-
ar, íbúða og þjónustu haldist hönd
í hönd við sjónarmið húsvernd-
ar og að ætíð sé hlúð að bygging-
arsögunni, sama hversu gömul
hún er.
Það getur haft gildi í sjálfu sér
að vernda gömul hverfi og hús
en mikilvægt er líka að hafa í
huga að hvert hús í Reykjavík er
barn síns tíma og fulltrúi ákveð-
ins byggingarstíls á sama hátt og
hverfaskipulag ber vott um hí-
býlahætti hvers tíma. Viðhorf
okkar til þessa breytast í tím-
ans rás og því verða þau gögn
og kannanir sem borgaryfir-
völd styðjast við þegar skipulag
er unnið að vera í stöðugri end-
urskoðun. Þess vegna er tekið
sérstaklega fram í tillögum um
heildarendurskoðun á húsvernd-
aráætlunum Reykjavíkur að
stefnumótun einskorðist ekki
við gamla bæinn og miðborg-
ina, heldur skuli öll borgin vera
undir, bæði hverfi og byggingar.
Ég vænti þess að tillögurnar
fái jákvæða afgreiðslu við end-
urskoðun aðalskipulags og að
þær komi til með að ná betri sátt
milli sjónarmiða verndunar og
uppbyggingar, borginni til hags-
bóta.
Höfundur er borgarfulltrúi og tals-
maður Samfylkingarinnar í mál-
efnum miðborgarinnar.
Reykvískur „sundurleitismi“S
amband manns og dýra hefur í gegnum sögu og þróun
mannsins verið með ýmsum hætti. Sambandið hefur
löngum mótast af þeim notum sem maðurinn hefur
haft af dýrum, en einnig hvort ógn stafar af þeim, ann-
ars vegar bein eða sem keppinautar um fæðu.
Hvort heldur sem maðurinn hefur sveigt dýr til þjónustu
við sig eða veitt þau til fæðis og klæða, þá liggur í slíku sam-
bandi ákveðin virðing fyrir dýrunum. Góður bóndi fer vel með
skepnur sínar og góður veiðimaður veldur veiðidýrum sínum
engri óþarfa þjáningu.
Þegar vestræn vísindi nútímans voru í mótun höfðu menn
ýmsar sérkennilegar hugmyndir um dýr og umgengni við þau.
Franski heimspekingurinn René Descartes var eindreginn tví-
hyggjumaður og leit á sál og líkama sem óskyld fyrirbæri. Sárs-
auki var eigind sálar og þar sem dýr burðuðust ekki með sál
væru þau einnig undanskilin sársauka. Í kjölfarið misþyrmdu
fylgismenn hans dýrum í tilraunaskyni. Ekki af illgirni, heldur
einfaldri blindu efalausrar sannfæringar sem því miður er oft
rót verstu illvirkja mannskepnunnar.
Immanuel Kant snerist gegn þeirri hugmynd að fara mætti
með dýrin hvernig sem manni sýndist. Forsenda þýska heim-
spekingsins var ekki sú að dýrin hefðu einhver réttindi, heldur
var forsenda hans sú að með því að vera vond við dýr værum
við að rækta í okkur vondar kenndir. Af þessum sökum væri
það siðferðileg skylda okkar að koma vel fram við dýrin.
Flestum þeim sem hefur tekist að rækta með sér nokkuð gott
hjartalag og góða almenna siðferðisvitund býður við illri með-
ferð á dýrum. Það er einhvern veginn innbyggt í okkur sem
hluti af því að koma vel fram almennt talað. Þess vegna er ekki
skrítið að fréttir af tilgagnslausri misþyrmingu á hundi norð-
ur á Akureyri veki hörð viðbrögð. Misþyrming eins og henni
hefur verið lýst í umræðunni er skelfileg ónáttúra og ber vott
um vanþroskað tilfinningalíf þeirra sem að slíku standa.
Hitt er svo annað að eftir því sem við fjarlægjumst notkun
á dýrum til að fæða okkur og klæða, hafa orðið til ný not fyrir
dýr sem farin eru að móta afstöðu okkar verulega. Þetta er fé-
lagsleg og tilfinningaleg notkun dýra sem gæludýra. Nú er það
einmitt til marks um getu okkar til að mynda tengsl almennt að
við bindumst gæludýrum okkar tilfinningaböndum. Við sýnum
þeim væntumþykju og syrgjum þau að þeim gengnum.
Þessi notkun dýra er hins vegar stundum full upphafin. Hún
er ekki fyrir dýrin. Hún er fyrir okkur og á okkar forsendum.
Þannig ræktum við burt dýrslega eiginleika og mótum dýrin
til að þóknast okkur og þörf okkar fyrir einhverja skilgreinda
eiginleika. Ekki skal amast við því, en velta má fyrir sér hvort
slíkt eignarhald sé sprottið af sérstakri virðingu fyrir dýrum.
Siðferðissamband
manna við dýr