Fréttablaðið - 18.08.2007, Blaðsíða 32

A
ction Man býr í
Chichester, litlum
bæ í West Sussex í
Suður- Englandi.
Roger Johnson er
núna 65 ára gamall,
með hvítt hár og himinblá augu en
þegar hann var rúmlega tvítugur í
þjálfun hjá sérsveit breska hers-
ins var hann myndaður í þeim til-
gangi að nota hann sem fyrirmynd
Action Man-dúkkunnar. „Það gekk
maður að hópnum, benti á mig og
sagði, „ Ég vil þennan mann þarna.
Hann er með mjög sterkt andlit.“
Af gömlum myndum má sjá að
Roger svipar mikið til leikfangs-
ins, með sterkbyggðan kjálka,
hökuskarð og dökkt hár. „Ég var
þá myndaður í bak og fyrir og
dúkkan birtist fyrst í verslunum
árið 1964 sem eins konar félagi
Cindy-dúkkunnar.“ Þegar ég spyr
hvort hann hafi ekki fengið væna
fúlgu í vasann fyrir módelstarfið
hlær hann dátt. „Nei, ég fékk
aldrei krónu. Ég var í hernum og
ég gerði bara það sem mér var
sagt, meðal annars þetta.“
Roger átti aldrei leikföng sjálfur
þegar hann var lítill drengur. „ Ég
veit ekki hverjir raunforeldrar
mínir voru en ég var á munaðar-
leysingjahæli þar til ég varð
tveggja ára. Þá var ég ættleiddur
en ári eftir að ég kom á nýja heim-
ilið eignaðist fósturmóðir mín
eigið barn. Hann varð litli prins-
inn á heimilinu en mér var algjör-
lega útskúfað og var aldrei kallað-
ur annað en „strákurinn þarna“.
Ég fékk ekki að sitja með fjöl-
skyldunni við matarborðið og fékk
bara afganga að borða. Fóstur-
móðir mín batt hendur mínar við
borðið ef ég sat ekki beinn í baki
og barði mig á fingurna með priki.
Mér gekk afskaplega illa í skóla,
ég hugsa að það hafi verið vegna
þess hve skemmdur ég var af
ofbeldinu sem ég þurfti að sæta
heima. Þegar ég var spurður út í
margföldunartöfluna eða stafróf-
ið þá varð heilinn á mér tómur.
Skólastjórinn í skólanum tók mig
oft afsíðis en þá tóku við óþægi-
legar strokur og gælur. Það þýddi
ekkert að segja foreldrum mínum
frá þessu því þá var ég bara lam-
inn og sagt að hætta að segja
ógeðslega hluti um skólastjórann.
Þegar ég varð fjórtán ára gamall
henti mamma dagblaði í höfuðið á
mér og sagði mér að hypja mig að
heiman. En þegar ég tók dagblaðið
upp sá ég auglýsingu á baksíðunni
fyrir breska sjóherinn og þá datt
mér fyrst í hug að verða hermað-
ur, að fá orður og gera hluti sem
gætu gert fólk stolt af mér.“ Roger
var þá of ungur til að bera vopn
sem hermaður en fékk inngöngu
sem trommari í herlúðrasveitinni.
Lífið í hernum var mjög agað og
erfitt. „ Ef mér varð á að blóta var
ég látinn borða sápu og eins ef ég
var staðinn að því að reykja varð
ég að borða sígaretturnar mínar.“
Skömmu síðar fór Roger að æfa í
sérsveit og varð yngsti „comm-
ando“ foringi deildarinnar, þá
aðeins átján ára gamall. Þá tók við
líf í anda Action man-dúkkunnar
en á þessum tíma æfði hann fall-
hlífastökk, klifur og framkvæmdi
leyniaðgerðir á fjarlægum slóð-
um. Roger kleif meðal annars Kili-
manjaro-fjallið í Afríku, fann upp
nýjar björgunaraðferðir með
þyrlum og var sérhæfður í nætur-
klifri. Eins tók hann þátt í herað-
gerðum í frumskógum, í háfjöll-
um og eyðimörkum. Roger lærði
einnig austrænar bardagalistir og
varð afbragðsgóður kafari. „Ég
var orðinn hættufíkill en hafði
afskaplega gaman af þessu.
Kannski var ég haldinn sjálfseyð-
ingarhvöt en þetta líf í hernum
hélt mér í burtu frá allri vitleysu.
Þegar ég var unglingur fannst
mér svo gaman að klifra að ég
braust oft inn í hús, án þess þó að
stela neinu. Í þessu umhverfi hafði
ég aga og gat ekkert gert af mér.
Ég ferðaðist um hálfan hnöttinn,
aðallega um Asíu og Miðaustur-
lönd.“ Ég spyr hvað hafi verið
hættulegasta verkefnið á þessum
tíma? „ Það var án efa árið sem ég
eyddi í heræfingum í Dala-eyði-
mörkinni í Kasakstan. Það var
ansi harkalegt og erfitt fyrir lík-
ama og sál. En hvað svo sem fólki
kann að finnast um hermennsku
þá var þetta ákveðin lausn á tímum
þegar engar félagsstofnanir voru
til fyrir stráka eins og mig. Þarna
eignaðist maður fjölskyldu og
fékk þann aga sem maður þarfn-
aðist.“
Þegar Roger eignaðist fjölskyldu
hætti hann í hernum og fór að
vinna sem sjúkraliði en endaði svo
í byggingarvinnu. Hjónabandi
hans lauk fyrir um fimmtán árum
og þá flutti hann í burt frá eigin-
konu sinni og þremur börnum.
Nokkrum árum síðar fór síðari
sambýliskona hans frá honum og
hann missti húsið sitt í fjárhags-
kröggum. Faðirinn sem ættleiddi
hann lést á sama tíma og þá upp-
götvaði Roger að fósturbróðir
hans hefði erft næstum því allar
eigur foreldranna. „Ég fór algjör-
lega niður á botninn. Ég fékk
taugaáfall og þjáðist af þunglyndi.
Ég hugleiddi oft að stytta mér
aldur. Oft flaug mér í hug að
stökkva niður af brú til að enda
allan þennan sársauka. En sem
betur fer fór ég að hitta sálfræð-
ing og tókst að opna fyrir alla þá
kvöl sem blundaði innst inni í mér.
Mér var boðið upp á geðlyf en ég
tók þau aldrei. Það eina sem ég
þurfti á að halda var að gráta, og
leyfa sársaukanum að streyma út.
Ég vildi að ég hefði getað talað við
einhvern fyrr. Konur mega tala
um tilfinningar. Karlmenn eiga að
vera sterkir og halda öllu inni.
Þetta er aðeins að breytast en
þetta viðgengst enn þann dag í
dag. Ætlunarverk mitt er að reyna
að fá karlmenn á mínum aldri, og
jú, alla karlmenn, til að skilja að
það er enginn veikleiki að tala um
tilfinningar. Karlmenn þurfa og
eiga að gráta. Og ef Action Man
sjálfur getur grátið þá hljóta aðrir
naglar að geta það líka,“ segir
hann og hlær hlýlega.
Um þessar mundir er Roger í BA-
námi í tónlist við háskólann í
Chichester. „Ég er elsti maðurinn
þar og mér finnst þetta svakalega
erfitt. Þú verður að athuga að ég
kláraði ekki einu sinni barnaskóla.
En þetta er óskaplega gaman. Ég
er alveg kominn út úr þessum
karlmannlega heimi hersins, er
umkringdur hámenntuðu fólki og
reyndar aðallega kvenfólki. Þau
eru öll afskaplega góð við mig og
ég er afar heppinn maður. Hver
hefði ímyndað sér að Action Man
myndi skipta á hríðskotabyssunni
sinni og nótnapúlti!“
Þegar Roger er ekki í skólanum
nýtir hann tímann til þess að
hlaupa maraþon, keppa í þríþraut
og stunda hjólreiðar. „Á hverju ári
fer ég í hjólaferðalag. Ég hef til
dæmis hjólað yfir Pýreneafjöllin
og í fyrra hjólaði ég um endilangan
Noreg, alla leið norður fyrir heim-
skautsbaug. Það var afar erfitt.“
Eftir tvær vikur ætlar Roger að
leggja land undir fót á ný og heim-
sækja Ísland í fyrsta sinn. „Ég ætla
að hjóla hringveginn. Ég hef lesið
ýmislegt um landið og mér skilst á
öllu að það séu bara masókistar og
fólk með geðveilur sem ákveður að
leggja í þennan hjólatúr,“ segir
hann og hlær. „Ég er mjög spennt-
ur fyrir ferðalaginu og á nokkra
kunningja frá Íslandi. Hins vegar
var ég að greinast með sykursýki
og ég vona að það eigi ekkert eftir
að aftra mér. Ég meina, það getur
bara tvennt gerst, annaðhvort tekst
mér þetta eða ég drepst,“ segir
hann glaðhlakkalega. „Hvert sem
ég fer þá vil ég vekja athygli á því
sem ég lenti í og vona að það geti
orðið öðrum karlmönnum til góðs.“
Roger segist vonast til þess að
menn á hans aldri muni að það er
alltaf hægt að byrja upp á nýtt,
alveg sama hver aldurinn er.
„Maður er aldrei of gamall til að
prófa nýja hluti. Ég hef lært að
vera jákvæður og bjartsýnn og
hugsa vel og fallega til fólks. Maður
á aldrei heldur að slúðra um fólk
því það kemur bara beint aftur í
kollinn á manni. Ég er ekki reiður
neinum í fortíð minni. Núna er ég
bara upptekinn af því að lifa lífinu
og hugsa ekki um hvað öðrum
finnst um mig. Ég er í sérlega far-
sælu sambandi við sjálfan mig.
Ekkert myndi gleðja mig jafnmik-
ið og að geta hjálpað mönnum sem
lesa sögu mína að leita hjálpar ef
þeir þurfa á henni að halda.“
Action Man grætur líka
Bretinn Roger Johnson var fyrirmynd Action Man-dúkkunnar þegar hann var í sérsveit breska hersins. Líf hans hefur verið allt
annað en dans á rósum og hann ferðast nú um heiminn til að segja karlmönnum að það sé ekkert að því að tala um tilfinningar.
Anna Margrét Björnsson spjallaði við Johnson um æviferilinn og væntanlega hringferð um Ísland á reiðhjóli.
Þegar ég varð fjórtán ára gamall henti mamma dagblaði í höfuðið á mér og sagði
mér að hypja mig að heiman. En þegar ég tók dagblaðið upp sá ég auglýsingu á
baksíðunni fyrir breska sjóherinn. Þá datt mér fyrst í hug að verða hermaður, fá
orður og gera hluti sem gæti gert fólk stolt af mér.