Fréttablaðið - 19.02.2008, Blaðsíða 16

16 19. febrúar 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
UMRÆÐAN
Leikhús
Margir eiga góðar minningar frá þeim tíma þegar þeir fóru fyrst í
leikhús. Ég var tíu ára þegar ég sá
Söngvaseið í Þjóðleikhúsinu, í sömu
bæjarferð fór ég í fyrsta sinn í bíó og
sá líka alvöru skáta. En líkt og svo
margir fleiri sló ég frekari leikhúsferð-
um á frest nokkuð lengi, sér í lagi á
unglingsárunum og fannst ég upptekin
við annað.
Það hefur viljað loða við íslenskt leikhús að
aldurs samsetning leikhúsgesta er frekar einsleit
og erfitt getur reynst að fá ungt fólk til þess að
fjölmenna á leiksýningar. Þjóðleikhúsið hefur á
undanförnum árum lagt sífellt meiri áherslu á
leiksýningar sem höfða til ungs fólks og er liður í
því t.d. farandsýningar fyrir framhaldsskólanema
og sérstakt svið sem ætlað er sýningum fyrir
börn.
Nú stendur yfir mánuður unga fólksins í Þjóð-
leikhúsinu en markmið hans er að vekja athygli
ungmenna á starfi leikhúsanna og er það gert
með tvennum hætti. Annars vegar
með því að bjóða aldurshópnum 15-25
ára leikhúsmiða á 1.500 kr. í febrúar.
Og nú þarf ekki að bóka miðann sam-
dægurs heldur getur viðkomandi
fengið miða á hvaða sýningu sem er í
febrúar á þessu afsláttarverði. Hins
vegar nýtum við þetta tækifæri til
þess að kynna það sem leikhúsið hefur
upp á að bjóða fyrir ungt fólk og
vekjum sérstaka athygli á tveimur
sýningum sem frumsýndar voru
nýverið, leikritinu norway.today eftir
Igor Bauersima og nýju íslensku leik-
riti, Baðstofunni, eftir Hugleik Dagsson.
Leikhús er fyrir alla – ekki bara fyrir ung börn
og fullorðna, heldur líka alla þar á milli. Í leikhús-
inu kynnumst við sjálfum okkur og öðrum á eftir-
minnilegan hátt, við verjum saman tíma sem við
búum að alla tíð. Flestir fara mun sjaldnar í leik-
hús en þeir kjósa – en eru alltaf á leiðinni. Nú er
tækifærið fyrir þá, og alla hina, til þess að njóta,
kynnast eða rifja upp sín fyrri kynni af leiklist-
inni.
Höfundur er kynningarstjóri Þjóðleikhússins.
Hvað fær maður fyrir 1.500 kall?
KRISTRÚN HEIÐA
HAUKSDÓTTIR
Á kreppuárunum milli 1930 og 1940 snerust heilabrot
æskufólks á Íslandi ekki um
hvaða námsbraut það ætti að
stefna á heldur hvort það gæti
fengið vinnu. Maður sem fæddist
árið 1916, og var enn knár og
hress árið 2000 þegar við
ræddum saman, sagðist hafa
verið staðráðinn í að læra og fá
réttindi í einhverri iðngrein til að
geta séð fyrir sér. Hann hefði
byrjaði um fermingu að leita að
fyrirtæki sem vildi taka lærling
en lengi vel farið bónleiður til
búðar. Honum var sama hvort
hann yrði rakari, trésmiður,
matsveinn eða eitthvað allt annað,
en hvergi vantaði vinnuafl.
Fimmtán ára komst hann á
samning í bifvélavirkjun vegna
kunningsskapar náins ættingja og
eigandans. Fyrst varð hann að
vinna þriggja mánaða reynslu-
tíma launalaust til að sjá hvort
hann dygði. Hann komst á
samning en tveimur piltum sem
voru á reynslutíma um leið og
hann var vísað frá fyrir smámuni.
Höfðu þá unnið til klukkan sjö á
kvöldin sex daga vikunnar í tæpa
þrjá mánuði án launa.
Vitundarspjaldið
Ég efast um að menn sjái fyrir
sér það sem áður var kallað
kreppa þegar þeir ræða fyrir-
bærið í dag. Skortur á tækifærum
til menntunar og starfa er ekki
vandamál ungs fólks. Miklu
frekar hitt, að vita hvað það
langar til að læra og starfa við.
Algengt er og rökrétt að menn líti
til afkomumöguleika við val á
menntun eða feti slóð foreldra
eða félaga. Menntakerfið er opið
og tíðarandinn gerir ráð fyrir að
fók geti menntað sig á hvaða aldri
sem er, þannig að nú hafa menn
tækifæri til að fara yfir í allt
annað en lagt var af stað með og
bæta við sig í stað þess að byrja
upp á nýtt. Öll menntun nýtist.
Hitt er dagljóst, að þeir sem fá
í vöggugjöf afgerandi hæfileika á
einhverju sviði og ástríða þeirra
er í sama farvegi, verða naumast
í vandræðum með val á framtíðar-
starfi. En þó að við lærum eitt og
annað gagnlegt er undarlegt hvað
við erum takmörkuð þegar
kemur að því að þekkja okkur
sjálf. Og í því efni eins og svo
mörgu öðru vitum við ekki hvað
við vitum ekki, og erum því
ekkert að leita að því. Lendum
kannski fyrir tilviljun í aðstæð-
um eða verkefni og uppgötvum
að þetta liggur opið fyrir okkur.
Eitthvað sem hefði ekki hvarflað
að manni að sækjast eftir er allt í
einu viðblasandi og spennandi
kostur.
Það er eins og við séum með
einhvers konar vitundarspjald
með mörgum lokuðum gluggum
sem bíða eftir að vera opnaðir,
líkt og jóladagatal. Þarna eru
falin viðhorf, hæfileikar og
skapandi máttur sem við vitum
ekki af fyrr en réttar aðstæður
skapast og kannski aldrei.
Þegar lífið er ævintýri
Vitundarspjaldið er sérstaklega
mikilvægt fyrir njótandann í
okkur en það er ekki endilega
fyrirhafnarlaust að opna þann
glugga. Fyrir skömmu var ég að
ræða við virtan listamann um
njótendur og hann benti mér á að
ekki væri lögð nægileg rækt við
að fjölga þeim. Íslendingum hefði
öldum saman verið kennt að njóta
bókmennta og kynnu það þjóða
best að eigin mati. Hins vegar
færi því fjarri að fólki væri
almennt leiðbeint í því að njóta
myndlistar og sígildrar tónlistar.
Slíkt kæmi hreint ekki fyrir-
hafnarlaust til allra. Það þyrfti
fordæmi, vinnu og ástríðu til að
vekja þessa kennd.
Menntaskólinn í Kópavogi mun
hafa kennt almenna listasögu sem
skyldufag, en hefur nú hætt því.
Kona sem var nemandi þar á
sínum tíma varð forviða þegar hún
komst að þessu. Finnst einboðið að
listasaga ætti að vera kennd í
öllum framhaldsskólum. Tímarnir
í MK hefðu opnuð henni nýjan
heim á sínum tíma og gert hana
sjálfa að njótanda fyrir lífstíð.
Ég held að þetta sé umhugsunar-
efni. Maður getur vel verið
gestur í leikhúsi, á tónleikum eða
myndlistarsýningu og fundist
bara skemmtilegt, án þess að
vera njótandi. En það er ólíkt
skemmtilegra að hverfa á vit
nautnarinnar að njóta.
Faðir minn var njótandi á
mörgum sviðum. Gigli, Jussi
Björling og Stefán Íslandi voru
hans menn. Hann naut þess líka
að dansa og gerði það af list, var
sagnamaður og söngvinn eins og
öll systkini hans og hafði fína
barítonrödd, en fyrst og síðast
var hann þó ástríðu ljóðanjótandi.
Og hann naut orðanna og hend-
inganna af svo mikilli innlifun að
ósjálfrátt hafði það áhrif á okkur
systurnar og gerði okkur að
njótendum. Þó var enginn sláttur
á honum. Þetta var bara fallegur
og kyrrlátur alþýðumaður með
blik í auga sem fannst lífið vera
ævintýri.
Námsval og njótendur
Í DAG |
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Menntun
Ég held að þetta sé um-
hugsunar efni. Maður getur vel
verið gestur í leikhúsi, á tón-
leikum eða myndlistarsýningu
og fundist bara skemmtilegt,
án þess að vera njótandi.
Í
pólitík er það viðurkennd hernaðarlist að skjóta óþægilega
umræðu út af borðinu. Það er líka þekkt aðferð að horfa niður á
tærnar en ekki fram á við þegar henta þykir. Í því ljósi er vert
umtals og eftirtektar þegar forystumenn í stjórnmálum leggja
stór mál í umræðufarveg í þeim tilgangi að takast á við flókin
úrlausnarefni og með það að markmiði að leiða umfjöllun um þau til
lykta innan afmarkaðs tíma.
Formaður utanríkisnefndar Alþingis, Bjarni Benediktsson,
kom Evrópuumræðunni í slíkan farveg um liðna helgi bæði í Ríkis-
útvarpinu og í fréttaviðtali hér í þessu blaði. Frumkvæði hans markar
sannar lega þáttaskil. Því hefur á hinn bóginn ekki verið gefinn sá
gaumur í opinberri umræðu sem efni standa til.
Boðskapur formannsins er að verkefni dagsins snúist um að koma
á betra jafnvægi eftir þá dýfu sem fjármálamarkaðurinn hefur lent
í. Jafnframt þurfi að ljúka nauðsynlegum breytingum á stjórnarskrá
svo að stjórnskipulegar hindranir standi ekki í vegi þess að taka megi
ákvarðanir, af eða á, um framtíðarstöðu Íslands í Evrópu og þar með
talið myntsamstarfinu eftir tvö til þrjú ár.
Það er rétt mat að umræða á viðskiptaþingi í síðustu viku kaffærði
endanlega allar bollaleggingar um að Ísland taki einhliða upp evru
eða einhvern annan gjaldmiðil. Spurningin sem þjóðin stendur and-
spænis er sú hvort tryggja megi meiri stöðugleika til framtíðar með
upptöku evru í kjölfar aðildar að Evrópusambandinu. Það mál þarf þá
að ræða í heild sinni. Á því eru margar hliðar sem snúa að fjármálum,
viðskiptum og pólitískri stöðu landsins í samfélagi þjóðanna.
Í ummælum formanns utanríkisnefndar felst að vísu engin vís-
bending um breytta efnislega afstöðu í Evrópumálum. Það sem nýtt
er í máli hans er tvennt: Í fyrsta lagi viðurkenning á þeirri staðreynd
að staða krónunnar kallar eðlilega á endurmat á hagsmunum Íslands
gagnvart Evrópu og myntsamstarfinu. Í annan stað að nauðsynlegt er
að fella umfjöllun um það heildarmat í skýran farveg og setja henni
raunhæfan tímaramma.
Fyrrverandi formaður Framsóknarflokks, Jón Sigurðsson, setti
reyndar svipaðar hugmyndir fram, en þær höfðu það yfirbragð að
verið væri að skjóta snúinni umræðu á frest. Formaður utanríkis-
nefndar verður þar á móti ekki skilinn á annan veg nú en hann sé
ekki einasta reiðubúinn að takast á við verkefnið heldur sé það þjóð-
hagslega nauðsynlegt ætli menn á annað borð að taka yfirvegaðar
ákvarðanir um breiða og víðtæka framtíðarhagsmuni landsins.
Þegar farið verður að ræða þetta mikla álitaefni í stærra samhengi
en því sem snýr að fjármálum, viðskiptum og stöðu krónunnar kemur
í ljós að pólitískar aðstæður í heiminum hafa breyst í verulegum
atriðum frá því að Ísland kaus að slíta sig frá hinum Norðurlanda-
þjóðunum fyrir meira en áratug og sækja ekki sameiginlega með
þeim um aðild að Evrópusambandinu.
Ríkisstjórnin tilkynnti fyrir skömmu um nefnd sem ætlað er að
fylgjast með framvindu Evrópuumræðunnar og eftir atvikum, að
því best verður skilið, að fella hana í skynsamlegan farveg. Í forystu
fyrir þeirri nefnd eru Illugi Gunnarsson, varaformaður þingflokks
Sjálfstæðisflokksins, og Ágúst Ólafur Ágústsson, varaformaður
Samfylkingarinnar.
Vel má vera að þessir ungu áhrifamenn í stjórnarflokkunum hafi í
raun fengið pólitískt stærra viðfangsefni til að glíma við en sjá mátti
fyrir við myndun ríkisstjórnarinnar. Alltént hvílir mikil ábyrgð á
þeirra herðum með því að hér er ekki verið að fjalla um tittlinga-
skít gærdagsins í pólitík heldur framtíðarsýn og langtímahagsmuni
þjóðarinnar.
Evrópuumræðan:
Nýr tímaás
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Hægri verndarvængurinn
Össur Skarphéðinsson iðnaðarráð-
herra var afskaplega hamingjusamur
í Mannamáli Sigmundar Ernis á
sunnudagskvöld. Össur segir sér
líða vel því Samfylkingin beri nafn
með rentu þessa dagana og það sé
svo gott að vinna með Geir Haarde.
Össur segist nefnilega stundum leita
ráða hjá Geir þegar hann þurfi að
kljást við vandamál í iðnaðarráðu-
neytinu en „reynir að bögga
hann ekki of mikið“. Össur
hafði heldur ekki neitt upp
á Davíð að klaga þegar þeir
voru saman í ríkisstjórn.
Þá var Össur „junior
ráðherra“ og lenti
oft í vanda með
umhverfismálin, sem
voru ekki elskuð af öllum, en „fékk
skjól hjá Davíð“. Bíddu, er Össur í
réttum flokki?
Útópía Bjarna
Bjarni Harðarson, þingmaður Fram-
sóknar, skrifaði grein um gjaldeyris-
og Evrópumál í Mogga á dögunum.
Bjarni telur það „útópískan“ kost að
Ísland gangi í ESB því „að innganga í
ESB mun taka að minnsta kosti fjög-
ur ár frá því þjóðin samþykkir aðild
í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ef tekið
er mið af reynslu Norðmanna
og fleiri þjóða er ljóst að frá því
þjóðþing samþykkir aðild til þess
að þjóð gerir það í allsherjar-
atkvæðagreiðslu líða að
minnsta kosti 5 og
jafnvel allt að 15 ár.“
Fjögurra ára áætlanir
Bjarni bendir á að að þeim tíma
liðnum gætu hafa orðið breytingar í
pólitísku landslagi og Íslendingar fjær
aðild en nokkru sinni. Hann bætir
við: „Þegar rætt er um leiðir í hag-
fræðilegum vandamálum eru atburð-
ir sem kannski geta átt sér stað eftir
10 ár ekki umræðuefni og í raun og
veru í fáum fræðigreinum nema þá
helst jarðfræði.“ Með öðrum orðum
getur Ísland ekki tileinkað sér
nýjungar ef það tekur lengri tíma
en eitt kjörtímabil. Annars gæti
eitthvað breyst í millitíðinni.
Það er naumast framsýnin – ef
framsýni má kalla.
bergsteinn@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871