Tíminn - 25.10.1981, Blaðsíða 24

;« *
* * * *

Í8tt lodöído .2S
Blaise Cendrars
Moravagine
Irving Wallace:
The Second Lady
Arron Books 1981
Hér er sko svæsinn reyfari
eftir einn af meisturum þess-
arar bókmenntagreinar, Irv-
ing Wallace sem skrifaöi m.a.
The World, The Prize og The
Fan Club og framleiöir met-
sölubækur meB reglulegu
millibili. Þessi þykir ein af
hans bestu enda hefur hiln allt
aB geyma sem reyfara má
prýBa. „PlottiB” er til aB
mynda engin smásmiBi —
Billie Bradford er ekki
einasta forsetatrú U.S.A., hún
er lika kroppur góBur og kyn-
ósa vel í me&allagi. ÞaB vill
svo til aB austur I RUsslandi er
kona sem litur nákvæmlega
eins út og Billie Bradford og
þessa konutaka '
RUssar/K.G.B. I þjónustu
slna. Henni er plantaB i' rúm
forsetans, Billie er stungiB
inn í Sovét og á báfium vig-
stöBvum gengur mikiB á milli
lakanna. Bók þrungin spennu
og svita. Tilvalin i bóliB á
kvöldin. Þar til dagur
rennur...
f
Pari
HismosuKCirmc
nouasmcE
THE EAGLE
HAS LAHDED
Jayne Anne PhiIIips:
Black Tickets
King Penguin 1981
Þessi bók er a&eins um 260
síBur en hefur engu aB sfBur a&
geyma 27 smásögur, sú stysta
er aöeins fimmtán linur eBa
svo. Segir sig sjálft aB þar er
fremurum aB ræ&a myndir en
raunverulegar sögur enda er
still Philipps bæBi myndrærm
og, oft á tlöum fagur. Þó alltaf
undirtónn, sem gefur meira til
kynna en sagt er berum
orBum. Phillips er ungur
höfundur,amerisk aö uppruna
og hefur veriö líkt vö Ian
McEwan sem kynntur var hér
á siöunni fyrir viku og má þaö
til sanns vegar færa. Þau eiga
sameiginlegt innsæiB og frá-
bær tök á því sem liggur milli
llnanna ekki síöur er þvi sem
viB blasir. EitthvaB dularfullt
liggur ætiB i loftinu og
stundum bryst þaB fram af
feiknakrafti. Þó éru bestu sög-
urnar.enum þaö má auövitaö
deila, eins konar eintal sálar-
innar. Phillips á skiliB þaö lof
sem hún fær — hér gefin út af
fallegum mörgæsakóngi.
Blaise Cendrars:
Moravagine
Penguin Modern Classics 1980
Cendrars var allt sitt lif
dálitill furöufugl. Hann
fæddistáriö 1887, lést 1961, og
snemma fóru a& ganga af
honum sögur. Hann átti a&
flakka um allan heim og oft
komistí ’ann krappann en þó
sogur þessar væru oft ýktar
var i þeim sannleikskj arni.
Cendrars missti t.d. handlegg
i Fyrra striöi en þá þjóna&i
hann i frönsku útlendingaher-
deildinni — fæddur I Sviss.
Eftir þaö bjó hann lengstum i
Frans og átti aö vinum
marga guöfeöur nútlma bók-
mennta og myndlistar, sjálfur
lagöi hann sitt af mörkum m eB
bökum eins og þessari. Þetta
er sagan af Moravagine, geö-
sjúkhngi og vinihans sem f ara
vítt og breitt — taka þátt I
RUssnesku byltingunni, berj-
ast viB Indlána oil. Ótrúlegir
atburöir vaöa uppi en helsti
kostur bókarinnar er þó
stillinn og frásagnartæknin.
Bdkin er full meö hroll-
vekjandi gálgahúmor, frá-
sögnin er á tiBum ótrúlega
hröö og vefurinn er ofinn af
stakri snilld. Mjög svo eftir-
tektarverö bók,
umhugsunarverö og ...
Jack Higgins:
SOLO
Pan Books 1981
Higgins þessi, en nafniB er
dulnefni, skaust uppá reyfara-
himininn fyrir þó nokkrum
árum meö bókinni sem rxl er
eins konar útvarpssaga The
Eagle Has Landed. SIBan
hefur hann skrifaö fjölmarga
reyfara sem þykja hver
öBrum betri — Storm
Warning, That Savage Day,
Day of Judgement etc. Aöall
hanserhröB ogharösnúin frá:
sögn, auk þesser hann lúnkinn
viö aö koma lesendum sinum á
óvart. Þessi bók hér ber flest
hans bestu einkenni — brjál-
aBur tónlistarmaöur og frí-
stunda moröingi sér til gam ans.
Hcnum veröur þaö á aB drepa
dóttur harösvíraBs hermanns
úr úrvalssveitum S.A.S. og
þaö er líklega engin tilviljun
aB manninum á bókarkápu
svipar til Clint Eastwoods,
þetta er Outlaw Josey Wales
núti'mans. Mennirnir tveir
heyja ruddalegt, blóBugt
einkastrlö og utanaökomandi
öfl megna ekki aö stööva þá.
Endalokin koma — eins og viö
mátti búast!! — á óvart.
RUSSNESK MORÐ
06 ENSKIR
HEFÐARKETTIR
■ Hér verBur sagt frá tveimur
svokölluBum „reyfurum” —
giska ólikum. Hinn fyrri gerist I
völundarhúsum Moskvu-borgar,
sá síöari i heimi breskra heföar-
katta. Baöir eru ágætir, hvor á
sinn hátt.
Martin CruzSmith:
Gorky Park
Collins 1981
„Gorky Park” kom á markaö
siBastliöiö vor, höfundurinn er
Púebló Indi'áni aö hálfu segir for-
lagiö á kápu og finnst sýnilega
nokkuö til um. Þaö er fátitt aö
„reyfarar” fái svo mikiB lof sem
„Gorky Park” fékk enda er bókin
ekki eins og algengast er um
þessa tegund bókmennta. Ætli
einhverjum hafi dottiö þaö i hug
fyrr aö skrifa ... já, hreina og
beina lögreglusögu sem gerist i
Moskvu? Áreiöanlega ekki. En
þaö er oröiö næsta algengt aö
„reyfara-höfundar geri hvaö þeir
geta til aö finna bókum sinum
nýjar, og frumlegar, söguslóöir
svo þaB I sjálfu sér kemur ekki
mikiöá óvart. Hitt er óvanalegra
aö menn skrifi „reyfara” af svo
miklum næmleikog list sem hálfi
Indiáninn gerir. Hann mun hafa
unniö aö þessari bók siöan áriB
1972 en I millitiöinni hefur komiö
út skáldsagan „Nightwing” áriö
1978. Löng yfirlega skilar sér li"ka
i ákaflega heilsteyptri og tníverö-
ugri bók.
Nú errétt aö þaB komi fram aB
ég þekki ekki til I Moskvu, þar
sem sagan gerist. Ég veit ósköp
lítiö um innviöi sovésks samfé-
lags, en hitt þykist ég geta full-
yrt: aö Martin Cruz Smith veit
sitt af hverju.
Auösæilega hefur hann kynnt
sér aöstæöur allar mjög vel, hann
hlýtur aö hafa fariö sjáífur til
Moskvu — svo nákvæmlega er
öllu lýst og vel. Fremur en aö
kalla fram gæsahúö á lesurum
sinum eöa ræna þá nætursvefni
held ég þaö hafi einmitt veriö ætl-
un höfundarins meö þessari bók
aö kynna fyrir lesurum slnum
Moskvu, og um leiö fyrmefnt
sovéskt samfélag.
Skipulagöir glæpir eru miklu
fátí&ari austur I Sovétrikjunum
en hér fyrir vestan járntjald, svo
mikið er vlst, og þvi kemur þaö
Arkady Renko, rannsóknarlög-
reglumanni viö Moskvu-lögregl-
una mikiö á óvart þegar finnast i
skemmtigaröinum sem kenndur
er viö Maxim Gorkí þrjú lik og
bera öllmerkiþessaðllifandalífi
hafi manneskjumar þrjár oröiö
fórnarlömb mjög svo
„prófessjonal” moröingja.
Enginn veit af hverjum llkin em,
i raun réttri þá veit enginn neitt.
Hvar á Arkady Renko aö bera
niður?
Fyrst verður fyrir honum:
KBG. Majór úr KGB sýnist gera
allt sem hann getur til að trufla
rannsókn málsins og gera Ren-
ko . erfitt fyrir, þvi ályktar
Renkoaö moröinginn sé úr röðum
KGB sem hafi veriö aö ryöja burt
óþægilegu fólki. Smátt og smátt
kemur þó fleira á daginn: svarta-
markaösbrask og ýmiss konar
spilling, jafnt hjá háum sem lág-
um. Ef marka má bókina er
svartamarkaðsbrask geysivíö-
tækt I Sovétrikjunum og kemur
þaö kannski ekki mörgum á
óvart. En Smith, eöa Cruz Smith,
tekst samt iöulega aö gera les-
endur sina hissa með upplýsing-
um sem hann dreifir um sig I bók-
inni — um Sovétrikin og
strúktur þjóðfélagsins.
Samfélagið eystra
Ég,hygg tildæmis aö lýsingin á
Renko, starfi hans og aðstæöum
öllum hljóti aö vera byggö á all-
traustri heimildasöfnun. Svona
skrifa menn ekki nema þeim sé
umhugað um að hafa rétt sögu-
sviö og öll smáatriði. Renko er
engan veginn ánægður maöur,
hann mun fremur teljast til yfir-
stéttar heldur en hitt en efnaleg
gæöi hans eru fá og smá. Hann
býr I köldu hjónabandi og konan
hansyfirgefur hann meðan á bók-
inni stendur fyrir annan sem
meira fútt er I — ég held að þetta
sé allt saman býsna raunsönn lýs-
ingá samfélaginueystra. En taki
menn eftir þvi að höfundurinn er
ekki aö lýsa hversu slæmt þetta
þjóöfélag er, eða að svona fari nú
undir kommúnisma, heldur er
hann hreinlega aö lýsa samfélag-
inu, með öllum þess kostum og
göllum. Það má fræöastmikiö um
Sovétrikin af bókinni og ég held
aö sá fróðleikur sé i grundvallar-
atriöum réttur. Og auðvitað er
ekki ónýtt að kynnast Sovétrikj-
unum.
Bókin er, eins og þegar hefur
komið fram, ekki skrifuö sem
venjulegur „reyfari” heldur sem
lýsing og Martin Cruz Smith er
fyrirtaks hiíundur aö þvi ieyti.
Hann er ákaflega næmur á smá-
atri&i, er skjótur a& bregða upp
myndum af þvi sem hann vill
sýna og uppbygging sögunnar er
bæöi nákvæm og rökrétt. Að visu
er ekki fyrir það aö synja aö á
köflum finnst manni eins og
Renko rannsóknarmanni gangi of
vel viö rannsóknina, sumt er
dálitiö ævintýralegt, en þaö fellur
þó eins og flis viö rass við heild
bókarinnar og þaö umhverfi sem
hún lýsir. Frásögnin er dálitið
þung og bókin er ekki þannig að
lesari geti alls ekki beðiö með aö
vita hvaö gerist næst, Sm ith legg-
ur áherslu á annaö, og árangur-
inn verður mjög vandaöur og i
rauninni skemmtilegur „reyf-
ari”.Hann er yfirleittvel „stilað-
ur” og umfram allt hnökralaus.
Bókinni hefur veriö jafnað saman
við bækur John Le Carrés hins
enska og það er ekki langsótt
samlíking. Og heldur ekki leiðum
aö likjast.
Antonia Fraser:
A Splashof Red
Weidenfeld and
Nicolson 1981
Þaö er eins og aö bera saman
svart og hvítt — að bera saman
„Gorky Park og „A Splash of
Red”. Og þó — bá&ir „reyfararn-
ir” eiga þaö sameiginlegt að vera
bæði vandaöir og nákvæmir, auk
þess betur skrifaðir en gengur og
gerist.
Söguhetjan i bók Antoniu Fras-
er er Jemina Shore, sjónvarps-
kvendi eitt vinsælt. Hún fæst við
aö gera þætti um ýmislegt sem
aflaga fer I samfélaginu og er
af þvl tilefni kölluð „Jemine
Shore, Investigator” — rannsókn
armaöur. Gervi Jeminu hefur
Antonia Fraser útbúið með þeim
hætti að það stingur lesara alls
ekkert i augun þegar hún beinir
athygli sinni aö morðmálum og
tekur til við rannsókn þeirra, en
„reyfara’-höfundum nútildags
lukkast sjaldan aö láta privatfólk
ganga I störf lögreglumanna og
upplýsa morðgátur.
En Jeminu er málið lika skylt.
Hún hefur tekið að sér aö gæta
ibúðar fyrir vinkonu sina, rithöf-
undinn Chloe Fontaine, þegar
dularfullir atburðir fara að ger-
ast. Fyrst hverfur Chloe, eins og
jörðinheföi gleypthana. Siðan fer
ókunnur maður að hringja sví-
virðingar til Jemine og er all-
svæsinn. Næst ryðst inn á hana
fyrrverandi ástmaður Chloe og
lætur dólgslega. Og loks skýtur
Chloe Fontaine aftur upp kollin-
um en nú I öllu verra ásigkomu-
lagi en áöur. Hvaö hefur komið
fyrir? Og hver er dularfulli mað-
urinn á þriöju hæö fjölbýlishúss-
ins þar sem Jemine er nú stað-
sett? Og hver er þá dularfulli
verktakinn sem reisti húsiö, all-
um deilt? Hvers vegna hagar út-
gefandi bóka Chloe sér svona
undarlega? Hver gæti hafa viljað
ChloeFontaine, þessariindælu en
að vi'su léttúöugu konu, nokkurt
illt? Hvaö, hvers vegna, hver?
Svona má lengi spyrja og þaö
gerir lesarinn I sifellu. Bókin er
nefnilega reglulega spennandi og
alltaf eitthvað sem kemur óvænt
upp ú kafinu. Aö þessu leytinu er
„A Splash of Red” harla hefö-
bundinn „reyfari” en betur
skrifaður en þeir eru flestir. Og
„plott” sögunnar er dýrara en
menn eiga aö venjast, engir laus-
ir endar sem fara i taugarnar á
lesara eftir að lestri er lokið.
Hér allra fremst sagöi að bókin
gerðist i heimi hefðarkatta. Það
er rétt. Yfirstéttarheimi er oft
lýst I „reyfurum” sem öðrum
bókum,en aö þessu sinni er enginn
falskur tónn, allter svo eölilegt og
eins og þaö á aö vera. — jú, ein-
mitt af þvi aö Antónia Fraser
þekkir tU I þessum heimi. Hún
heitir réttu nafni Laföi Antónia
Fraser og þaö gerir gæfumuninn.
Ekki svo að skilja að þaö sé yfir-
stéttarblær á sögunni, en Antonia
þekkir sitt fólk vel og lýsir þvi af
bæöi alúð og snerpu.
Annars er Antonia Fraser
kunnust sem höfundur sagnfræði
bóka, gjarnan um enska kónga
fyrr á öldum. Hún hefur skrifaö
um Maríu Stúart Cromwell Karl
II og fleiri en—aö hættimargra
yfirstéttarheföarkatta á undan
henni — dútlar hún við sakamála-
sögur i fristundum. Þegar hafa
komið út tvær bækur um Jemine
Shore, „Quite as a Nun” og „The
Wildlsland” —þessiersú þriöja.
Megi hún skrifa fleiri handa okk-
ur ,,reyfara”-aðdáendum, „A
Splash of Red” segir það.