Tíminn - 25.10.1981, Blaðsíða 30

immm
í't'íl 19J ( >'< íi' ' • '.'.n iilr
Sunnudagur 25. október 1981
■ Pabo Ruiz Picasso 15 ára.
Myndin er tekin skömmu eftir að
fjölskyldan kom til Barceiona,
þar sem hann gekk i listaskóla.
■ Faöirinn, Don José Ruiz
Blasco, ákveðinn maður og list-
hneigður sem hvatti drenginn á-
fram á listabrautinni.
■ Hin ástkæra móðir, Maria
Picasso Lopéz.
■ Astkonan frá frumbýlings-
árunum í Paris, Fernande OIi-
vier, sem hafði ást á dýrum ilm-
vötnum.
■ Hin mikla móöir lista og bók-
mennta, Geirþrúður Stein, við
portrett sem Picasso málaði af
henni.
Pablo
Picasso:
Aldar-
minning
■ Mynd sem Picasso málaðif stilRenoirs IParfs um aldamótin. Hún minnir óneitanlega meira á trega
og úrkynjun en myndir Renoirs úr hinnisömu „Moulin de la Galette”
■ Á morgun eru liðin nákvæmlega 100 ár f rá því að
Pablo Picasso fæddist — 25ta október 1881. Hann
léstá tíræðisaldri 1973/ frægari en nokkur listamað-
ur fyrr eða sfðar. Gertrude Stein sagði um Picasso
fyrir margt löngu: ,,Hann setti sér ekki það mark-
mið að túlka sannleika sem allur heimurinn getur
höndlað, heldur sannleika sem hann einn getur
séð." Þótt Picasso færi alltaf eigin leiðir varð allt
að gulli í höndum hans/ síðari árin þegar verk hans
seldust fyrir fáheyrðar upphæðir í bókstaflegri
merkingu. En heimurinn átti löngum erfitt með að
halda í við hann. Picasso spreytti sig á málaralist,
teikningu, keramik, grafik og höggmyndalist,
flestu sem að myndsköpun laut. Ferill hans spann-
aði langt skeið sifelldra umbreytinga og misvaran-
legra byltinga. Þegar hann var ungur voru Manet
og impressionistarnir enn umdeildir.Gauguin, Cé-
zanneog Van Gogh með öllu óþekktir. Á þessum ár-
um gerðist allt með leifturhraða, stöðnun var eitur í
beinum ungra listamanna, kúbismi Picassos og
Braques leysti innsæi Gauguins og Van Goghs af
hólmi og gat svo aftur af sér yngri stefnur í mynd-
list — súrrealisma og afstraktmálun. En það var
Picasso sem öðrum fremur ruddi brautina. I mál-
aralistinni og reyndar allri mannkynssögunni hafa
fá mannanöfn jafn þrungna og sérstaka merkingu,
jafnvel þótt menn þekki ekki verk meistarans,
þekkja allir nafnið— Picasso. Þetta er fyrri greinin
af tveimur sem er skrifuð í aldarminningu þessa
mikla listamanns.
■ Picasso fæddist 25ta október
1881 i bænum Malaga i Andalúsiu-
héraði á suövesturströnd Spánar.
Þegar króinn skreiö út úr móöur-
kviöi kvaö ljósmóöirin fyrst upp
þann úrskurö aö hann væri and-
vana fæddur. Picasso sagöi siðar-
meir að þaö heföi verið föður-
bróöir hans, læknir aö mennt,
sem þar var af hendingu staddur
sem heföi bjargaö lifi hans með
þvi að blása framan i hann þykk-
um mekki af vindlareyk. Þá,
sagði Picasso, gretti ég mig og
byrjaöi aö gráta.
Foreldrarnir voru af sæmilegri
millistétt, sem hvorki þurfti aö
liöa skort né gat borist á. Faöir-
inn, Don José Ruiz Blasco, var ó-
venju hávaxinn af Andalúsiubúa
aö vera og meö rauöleitt hár. Þaö
skipti ekki minnstu máli fyrir
framtiö sonarins aö hann var list-
hneigöur — safnhaldari, kennari
og listmálari, málaði ágætis
stofumyndir aö þeirra tima siö.
Útlitiö erföi Picasso aftur á
móti frá móöur sinni, Mariu Pi-
casso López, laglegri og smávax-
inni meö svart hár og augu. Hún
var af itölskum uppruna og gat
þar rakið ætt sina til listamanna.
Að spænskum siö var drengur-
inn skirður i höfuöiö á fjöida dýr-
linga, guðforeldra og ættingja —
Pablo Diego José Fransisco de
Paula Juan Nepomuceno Maria
de los Remedios Cipriano de la
Santisima Trinidad, og svo I lokin
á rununni I höfuöiö á foreldrun-
um, Picasso Ruiz. Þaö hét hann
allar götur til 1902 þegar hann
notaöist eingöngu viö nafnið Pi-
casso, vegna þess aö þaö var sér-
kennilegra og af ofurást á móöur
sinni.
Undrabarniö
Picasso var ekki gefinn fyrir aö
tala um bernsku sina. En sagan
segir aö hann hafi teiknaö áöur en
hann fór aö tala. Móöirin sagöi aö
fyrsta oröiö hans heföi verið „piz,
piz”, þ.e. barnaútgáfa af „lápiz”,
sem er pensill á spænsku. Likt og
faðir annars frægs undrabarns,
Mozarts, hvatti faöirinn hann
áfram og skólaði hann til. Þegar
Picasso var aöeins sjö ára var
faöirinn farinn aö gefa honum al-
varlega tilsögn i myndlist.
Drengurinn tók listnámiö hátið-
lega frá fyrstu stund og ekki úti-
lokaö aö annaö hafi setið á hakan-
um, a.m.k. sagði hann siðar aö
hann heföi aldrei getaö þuliö staf-
rófiö i réttri röö.
1891, þegar Picasso var næstum
tiu ára, geröist faöir hans list-
kennari I bænum La Coruna á At-
lantshafsströnd Spánar um 1000
km norövestur af Malaga. Lofts-
lagiö þar var annaö og verra en
fjölskyldan átti aö venjast út hinu
sólrika suöri, eilff rigning og
þoka, og varö þess valdandi aö
faöirinn varö önuglyndur og eirð-
arlaus. Hann haföi ekki geö i sér
til aö ljúka viö myndir sem hann
byrjaði á, myndir af dúfum og
nautabönum sem voru eftirlætis-
viöfangsefnin stóöu hálfkaraöar á
trönunum.
Og voru drengnum eölilega
nokkur freisting, Eitt kvöldiö
þegar faöirinn sneri heim úr
langri kvöldgöngu, eins og var
hans plagsiöur, sá hann aö Pablo
litli haföi tekið eina dúfuna sér til
handargagns og lokiö viö mynd-
ina. útkoman var betri en nokkuö
annaö sem faöirinn haföi málaö.
Verandi skapheitur Spánverji
fylltist Don José af stolti og ör-
væntingu, rétti syninum, sem þá
var 13 ára, penslana og sór aö
mála aldrei framar.
Mörgum árum siöar, 1946, opn-
aöi Picasso sýningu á myndum
sem frönsk og ensk skólabörn
höfðu gert. Þá sagöi hann aö á
þeirra aldri heföi hann teiknaö
eins og Rafael, ,,aö þaö heföi tek-
iöhann mörg ár aö læra að teikna
eins og þessi börn”. Hann sem
losaði mynd og liti úr viöjum
heföarinnar gekk i afar kreddu-
fastan skóla. Don José áleit eins
og þá var venja að besta þjálfun
ungs manns væri aö kópiera
gömlu meistarana og læra aö
teikna mannslikamann I sem fin-
ustum dráttum. Sá sem ekki gat
stælt náttúruna átti ekki framtiö
fyrir sér sem málari. Þaö var litiö
rúm fyrir imyndunarafl og sköp-
unargáfu á þeim bæ.
Barcelona
1895 bauöst Don José aö gerast
kennari viö listaskóla í Barce-
lona. Hann hafði aldrei getaö fellt
sig viö La Coruna og tók boöinu
fegins hendi. Þegar fjölskyldan
kom þangað var Barcelona eins
og nú — mesta heimsborg á
Spáni. Þar sýndu menn I straum-
um frá gervaliri Evrópu, litu
stórt á sig og niöur á sveitamenn-
ina aö sunnan. Tiskan i Barce-
lona, lausnaroröiö, á þessum ár-
um var „modernismo”, hreyfing
sem fjandskapaöist viö efnis-
hyggju og öra iönþróun. Menn
lásu Nietzsche og Schopenhauer,
verkamenn voru farnir aö hópast
saman i félög, voru ýmist sósial-
istar eöa anarkistar. A þessum
árum starfaöi einnig i Barcelona
arkitektinn Antónló Gaudi, sem
hafnaöi alfariö flötum og beinum
linu, byggingar hans bylgjuðust
og bunguðust eins og náttúran
sjálf. Barcelona var i flestu,
menningum og listum, ljósárum á
undan hinum vanþróaöa Spáni. A
tali manna á kaffihúsum þar
mátti heyra aö tuttugasta öldin
væri i uppsiglingu og boöaöi nýj-
an stil, nýjan dag. 1 Barcelona tók
Picasso aö mótast sem listamaö-
ur, sagöi skiliö viö fööurinn, varö
opinn fyrir öllum nýjungum,
hvort sem þær komu að innan eöa
utan.
Þar hóf hann einnig formlegt
listnám. Þótt ekki væri hann
nema 13 ára talaði Don José rétta
aöila til og kom honum inn i skóla
hinna æöri lista þar, La Lonja
svokallaöan.
Hann hélst viö i skólanum I þrjú
ár, sem voru lunginn úr skóla-
göngu hans i listum. 1897 þegar
hann var 16 ára var ákveðiö aö
hann skyldi setjast i listaaka-
demiuna i Madrid, virtasta lista-
skóla á Spáni, sem öldu áöur haföi
veriö undir stjórn sjálfs Goyas.
Pablo, þú ert á
rangri leið
Likast til hefur Pablo veriö full
alvara meö aö setjast i skólann i
Madrid, en alla tiö fannst honum
hann vera þrúgaöur i formlegu
listnámi og hann hætti skjótlega
aö sækja tima, fyrsti alvarlegi
visir aö uppreisn hans gegn föö-
urveldinu og öllu sem þaö stóö
fyrir. Þess i staö ráfaöi hann um
götur borgarinnar, þar sem vel-
megun og hrein örbirgö voru
hrópandi mótsagnir, og fór á
Prado, listasafnið mikla, þar sem
héngu verk eftir Velasquez, Goya
og ekki sist E1 Greco. Pablo varð
fyrir djúpstæöum áhrifum af hin-
um langleggjuöu og loftkenndu
figúrum hans. Þegar faöirinn
varö var viö þaö skrifaöi hann:
„Pablo, þú er á rangri leiö.”
Eftir dvöl i sveit viö Ebrofljót,
þar sem hann kynntist af eigin
raun fátækt, haröri vinnu og
frumstæöum háttum, sneri hann
aftur til Barcelona 1899. Persóna
hans var nánast mótuö — hann
var litill, kraftalegur, svartur á
brún og brá og meö stingandi
svört augu. Hann gat ýmist veriö
illskeytur eða blfölyndur, glaöur
eða inn I sig, hann var eiliflega aö
gera sér glaöan dag, en innra
skein i óumræöilega sorg og meö-
aumkvun, stundum var hann likt
og himinlifandi og stundum
rambaði hann á barmi örvænt-
ingar. Hann var mjög móttæki-
legur fyrir ytri áhrifum, en þó of
sjálfstæður til aö leggjast undir
ok eins eða neins.
Aftur felldi hann hugi til hinnar
iðandi Barcelona, flutti aö heim-
an og leigöi sér herbergi ásamt
öðrum myndlistarmönnum, þar
sem ægöisaman litum, römmum,
ströngum og penslum. A kvöldin
og fram á nótt var þaö svo lista-
mannakráin „Fjórir kettir”. Þar
bættust á áhrifin frá E1 Greco,
straumar frá impressiónistum,
einkum plakötum Toulouse
Lautrecs, sem bárust viða um
heim, og japönskum málverkum,
sem þá voru i tisku I Evrópu. Þó
málaöi Picasso hefðbundnar
myndir i bland til aö þóknast föö-
urnum og fjölskyldunni sem hann
heimsótti daglega. En hvaö sem
hann málaði, þá var þaö alltaf iö-
andi af tilfinningu.
1 febrúar aldamótaárið hélt Pi-
casso fyrstu sýningu sina á
„Fjórum köttum”. Hún fékk lof-
samlega dóma — einn gagnrýn-
andi lét svo um mælt að þótt þessi
listamaöur væri vart meira en
barn „sýndi hann einstaka leikni i
meöferö pensilsins”. Þaö lék
grunur á aö þetta heföi veriö
gamall kennari hans i La Lonja
skólanum.
París á gullnu skeiði
En Barcelona var oröin of litil
fyrir Picasso. Hann hugöist fara